Trong đời sống sẽ không tránh khỏi những trường hợp xảy ra tranh chấp và vì thế các chủ thể sẽ phải áp dụng pháp luật, cụ thể là áp dụng pháp luật dân sự để giải quyết những tình huống ấy.
Áp dụng pháp luật dân sự
1. Áp dụng pháp luật dân sự là gì?
Áp dụng luật Dân sự là hoạt động cụ thể của đơn vị nhà nước có thẩm quyền căn cứ vào các quy định đã có sẵn trong Bộ luật Dân sự hoặc trong luật khác có liên quan để giải quyết các sự kiện thực tiễn xảy ra theo nguyên tắc ưu tiên áp dụng quy định của luật khác nếu quy định của luật này không trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự nhằm đưa ra các quyết định phù hợp.
2. Điều kiện áp dụng pháp luật dân sự
Việc áp dụng quy định tương tự của pháp luật dân sự phải tuân thủ trọn vẹn các điều kiện sau:
Một là, những vụ việc pháp lý cần giải quyết phải là vụ việc có liên quan đến quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân thuộc đối tượng điều chỉnh của pháp luật dân sự. Hay nói cách khác, những tranh chấp đang cần được giải quyết phải thuộc quan hệ pháp luật dân sự.
Hai là, tại thời gian giải quyết vụ việc, trong hệ thống pháp luật không có quy phạm pháp luật nào trực tiếp điều chỉnh vụ việc đó, nhưng có quy phạm pháp luật điều chỉnh vụ việc khác có nội dung tương tự và chủ thể có thẩm quyền phải xác định được cụ thể quy phạm pháp luật tương tự đó. Đồng thời vụ việc cần được giải quyết phải đúng trong phạm vi thẩm quyền của chủ thể giải quyết.
Việc áp dụng trực tiếp luật dân sự thường được thực hiện tuần tự theo các bước: Xác định sự kiện xảy ra thuộc loại quan hệ dân sự nào; chọn quy phạm pháp luật tương ứng, phù họp với quan hệ đang cần được giải quyết để áp dụng; đưa ra quyết định phù hợp. Các quyết định mà đơn vị có thẩm quyền áp dụng luật đưa ra có thể là một hoặc những hậu quả pháp lý sau:
Thứ nhất, công nhận hoặc bác bỏ quyền dân sự đối với chủ thể nhất định. Ví dụ như, khi áp dụng luật Dân sự để giải quyết tranh chấp về thừa kế giữa các bên chủ thể, Tòa án căn cứ vào các quy định của pháp luật về thừa kế và thực tiễn tranh chấp xảy ra để xác định chủ thể có quyền thừa kế, chủ thể không được thừa kế, bác bỏ quyền thừa kế của chủ thể nhất định… Việc công nhận hoặc bác bỏ quyền dân sự đối với các chủ thể rất đa dạng, phong phú tùy thuộc theo từng loại quan hệ và từng loại quyền dân sự tương ứng như: công nhận hoặc bác bỏ các quyền nhân thân của chủ thể; công nhận hoặc bác bỏ quyền sở hữu của chủ thể; công nhận hoặc bác bỏ các quyền phát sinh từ hợp đồng của các chủ thể; công nhận hoặc bác bỏ các quyền được hưởng bồi thường…
Thứ hai, xác định nghĩa vụ, trách nhiệm dân sự đối với chủ thể nhất định. Ngược lại với trường hợp công nhận quyền, việc áp dụng luật dân sự để giải quyết vụ việc còn có hậu quả pháp lý là xác định nghĩa vụ, trách nhiệm dân sự cho các chủ thể nhất định. Ví dụ như, khi giải quyết tranh chấp do vi phạm hợp đồng, Tòa án căn cứ vào quy định của pháp luật dân sự về nghĩa vụ, hợp đồng và thực tiễn tranh chấp xảy ra để ra phán quyết bên vi phạm phải chịu những trách nhiệm gì đối với bên bị vi phạm trong hợp đồng. Hay trong vụ việc tranh chấp về bồi thường tổn hại ngoài họp đồng, Tòa án căn cứ vào các quy định pháp luật về bồi thường tổn hại ngoài họp đồng và dựa trên tình huống thực tiễn để xác định trách nhiệm bồị thường của chủ thể gây ra tổn hại…
Thứ ba, áp dụng biện pháp cưỡng chế nhất định nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác. Ví dụ như, Tòa án quyết định biện pháp tịch thu tài sản là đối tượng của giao dịch đối với các giao dịch có mục đích, nội dung vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội. Hay như các quyết định phạt vi phạm, quyết định tiêu hủy tài sản, quyết định bán đấu giá tài sản…
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hoạt động áp dụng pháp luật
Áp dụng luật dân sự là hoạt động thường xuyên và phổ biến trên thực tiễn của các đơn vị Nhà nước có thẩm quyền. Áp dụng luật dân sự là phương thức áp dụng phổ biến nhất hiện nay để giải quyết các vụ việc dân sự. Hiệu quả của hoạt động áp dụng pháp luật chịu tác động của nhiều yếu tố như:
Một là, chất lượng của các quy phạm pháp luật. Sự phù họp, chính xác của các quy phạm pháp luật ảnh hướng lớn tới hiệu quả áp dụng pháp luật của các đơn vị Nhà nước có thẩm quyền. Nếu quy phạm pháp luật phù hợp với thực tiễn khách quan, phản ánh đúng các điều kiện kinh tế – xã hội thì sẽ nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật. Ngược lại, nếu các quy phạm pháp luật đã lỗi thời, lạc hậu hoặc quy định không rõ ràng, còn các hạn chế thì sẽ làm cho hoạt động áp dụng pháp luật gặp nhiều khó khăn.
Hai là, ý thức pháp luật của người dân. Ý thức chấp hành pháp luật của các chủ thể trong các quan hệ pháp luật dân sự cũng như của người dân nói chung tác động mạnh mẽ tới hiệu quả áp dụng pháp luậtdân sự. Nếu như các chủ thể trong xã hội có ý thức chấp hành pháp luật thì sẽ làm cho hoạt động áp dụng pháp luật diễn ra thuận lợi, đạt hiệu quả tối ưu. Ngược lại, nếu các chủ thể không tuân thủ pháp luật, có tình vi phạm pháp luật thì cũng gây tác động tiêu cực tới hiệu quả của hoạt động áp dụng pháp luật.
Ba là, điều kiện, khả năng áp dụng pháp luật của các đơn vị nhà nước có thẩm quyền. Các đơn vị Nhà nước có thẩm quyền là những chủ thể áp dụng pháp luật. Do đó, đây là những chủ thể có vai trò cần thiết quyết định đến hoạt động này. Trong quá trình áp dụng pháp luật, các đơn vị Nhà nước có thẩm quyền cần vận dụng chính xác quy định pháp luật, đồng thời thể hiện sự công tâm, khách quan trong quá trình áp dụng pháp luật để giải quyết các vụ việc dân sự.
Có thể thấy, việc áp dụng pháp luật dân sự diễn ra rất thường xuyên và đòi hỏi phải đáp ứng các điều kiện cũng như có các hệ quả theo sau đó. Việc áp dụng pháp luật dân sự đã giúp giải quyết kịp thời các vụ việc dân sự, bảo vệ quyền và lợi ích của các bên trong quan hệ dân sự.
Trên đây là toàn bộ nội dung giới thiệu của chúng tôi về Áp dụng pháp luật dân sự gửi đến quý bạn đọc để cân nhắc. Trong quá trình nghiên cứu nếu như quý bạn đọc còn câu hỏi cần trả lời, vui lòng truy cập trang web: https://lvngroup.vn để được hướng dẫn, trao đổi cụ thể.