Bộ máy nhà nước theo Hiến pháp 1992

Bài viết dưới đây đề cập đến bộ máy nhà nước Việt nam theo Hiến pháp 1992. Hãy cùng LVN Group theo dõi nội dung trình bày dưới đây !.

Bộ máy nhà nước là gì?

Để thực hiện tốt chức năng của Nhà nước, bộ máy nhà nước cần được tổ chức chặt chẽ, khoa học. Bộ máy nhà nước là hệ thống các đơn vị nhà nước từ Trung ương đến địa phương, được tổ chức theo những nguyên tắc chung thống nhất, tạo thành một cơ chế đồng bộ để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

Bộ máy nhà nước Việt Nam giai đoạn Hiến pháp năm 1992

Giai đoạn sau khi Hiến pháp năm 1980 được ban hành, đất nước ta roi vào khủng hoảng kinh tế trầm trọng: sản xuất đình trệ, sản phẩm khan hiếm, lạm phát và thất nghiệp tăng cao. Đứng trước tình hình đó, năm 1986 Đảng Cộng sản Việt Nam quyết định áp dụng đường lối đổi mói kinh tế với chính sách chủ đạo là cho phép phát triển nền kinh tế thị trường và khuyến khích sự phát triển của các doanh nghiệp tư nhân thay vì cấm đoán như trong giai đoạn trước đó. Làn sóng đổi mới ngay lập tức tạo nên kết quả tích cực về kinh tế và xã hội. Hiến pháp năm 1992 được ban hành để thể chế hoá đường lối đổi mới đó. Năm 2001, Hiến pháp năm 1992 được sửa đổi, bổ sung để tiếp tục thể chế hoá đường lôi đổi mới sau 15 năm thực hiện thành công.

Xét trong cả giai đoạn, đặc điểm chủ đạo của bộ máy nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là tính chất Xã hội Chủ nghĩa có điều chỉnh để phù hợp với tình hình, về cơ bản, bộ máy nhà nước Việt Nam vẫn theo mô hình Xã hội Chủ nghĩa với những đặc điểm của mô hình này như thể hiện trong Hiến pháp năm 1980. Tuy nhiên, để bảo đảm thực hiện thành công đường lối đổi mới, bộ máy nhà nước đã được điều chỉnh một bước ở Hiến pháp năm 1992 và tiếp tục được điều chỉnh năm 2001. Điều này thể hiện ở bốn đặc điểm lớn như sau:

Thứ nhất, vai trò lãnh đạo của cá nhân được tăng tường trong tổ chức và hoạt động của các đơn vị nhà nước, đặc biệt là các đơn vị nhà nước ở trung ương. Chế độ nguyên thủ tập thể của Hiến pháp năm 1980 đã được chuyển thành nguyên thủ cá nhân do Chủ tịch nước thực hiện. Đứng đầu Chính phủ là Thủ tướng với những nhiệm vụ, quyền hạn riêng biệt cả về tổ chức và hoạt động nhằm bảo đảm vai trò lãnh đạo, điều hành hiệu quả đối với hệ thống hành chính nhà nước từ trung ương tới địa phương (Chương III Luật tổ chức Chính phủ năm 1992; Chương in Luật tổ chức Chính phủ năm 2001). Việc đề cao vai trò của cá nhân, đặc biệt là vai trò của Thủ tướng Chính phủ, được coi là giải pháp giúp tăng cường trách nhiệm và tính linh hoạt của các đơn vị nhà nước mà trước tiên là Chính phủ trong việc điều hành công việc của nhà nước, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế.

Thứ hai, quy định về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản được điều chỉnh theo hướng hợp lý. Điều 4 Hiến pháp năm 1992 tiếp tục khẳng định Đảng Cộng sản là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, song hoạt động của các tổ chức Đảng phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật. Trước đó, Hiến pháp năm 1980 mới chỉ quy định hoạt động của các tổ chức Đảng trong khuôn khổ Hiến pháp. Pháp luật do Nhà nước đặt ra để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Xét cho cùng thì các tổ chức Đảng đều là các chủ thể tham gia quan hệ xã hội giống như các chủ thể khác. Việc đặt hoạt động của các tổ chức Đảng trong khuôn khổ pháp luật, trong khi vẫn quy định Đảng là lực lượng lãnh đạo, cho thấy về mặt tư tưởng Hiến pháp năm 1992 đã bước đầu thiết lập mối quan hệ Đảng Cộng sản – Nhà nước theo định hướng pháp quyền.

Thứ ba, nguyên tắc pháp quyền chính thức được công nhận, cùng với nó là sự công nhận bước đầu đối với quan điểm về phân quyền trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Pháp quyền và phân quyền là hai nguyên tắc lớn, hai thành tựu vĩ đại của loài người trong lĩnh vực tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước. Tuy nhiên, trong bộ máy nhà nước theo mô hình Xã hội Chủ nghĩa truyền thống như quy định tại Hiến pháp năm 1980 hoàn toàn vắng bóng hai nguyên tắc này. Việc Hiến pháp năm 1992 sửa đổi, bố sung ghi nhận hai nguyên tắc pháp quyền và phân quyền tại Điều 2 cho thấy bước tiến lớn trong nhận thức về sự phát triển của bộ máy nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trong sự phát triển chung của bộ máy nhà nước hiện đại.

Thứ tư, vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong lĩnh vực bảo đảm tuân thủ pháp luật ngày càng thu hẹp. Như thể hiện trong giai đoạn Hiến pháp năm 1959 và Hiến pháp năm 1980, sự xuất hiện của hệ thống viện kiểm sát nhân dân với chức năng kiểm sát việc tuân thủ pháp luật và chức năng công tố là một đặc thù của bộ máy nhà nước Xã hội Chủ nghĩa. Khi đó, chức năng kiểm sát của viện kiểm sát nhân dân bao trùm lĩnh vực tư pháp, hành chính và các hoạt động xã hội nói chung. Trong các quy định của Hiến pháp năm 1992, phạm vi chức năng kiểm sát của viện kiểm sát nhân dân vẫn được kế thừa trọn vẹn từ Hiến pháp năm 1980.1 Tuy nhiên, khi Hiến pháp năm 1992 được sửa đổi, bổ sung năm 2001 thì chức năng kiểm sát của viện kiểm sát nhân dân chỉ còn trong lĩnh vực tư pháp (Điều 137 Hiển pháp năm 1992 và Điều 137 Hiến pháp năm 1992 sửa đổi, bổ sung năm 2001); tương ứng với điều đó là thẩm quyền xét xử của toà án được mở rộng sang lĩnh vực tranh chấp kinh tế và hành chính (Điều 1 Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002). Sự điều chỉnh này nhằm làm cho các đơn vị tư pháp của bộ máy nhà nước Xã hội Chủ nghĩa của Việt Nam thực hiện có hiệu quả hơn đường lối đổi mới. Trong nền kinh tế thị trường và Nhà nước pháp quyền, bảo đảm tuân thủ pháp luật phải là nhiệm vụ chính của Toà án. Chỉ có Toà án với các thủ tục tố tụng công bằng mới là nơi phân xử các tranh chấp, làm rõ các hành vi vi phạm pháp luật và áp dụng hình phạt xử lý một cách phù hợp nhất với tinh thần thượng tôn pháp luật, bảo đảm môi trường pháp lý bình đẳng cho mọi chủ thể trong nền kinh tế thị trường.

 

Trên đây LVN Group đã đề cập đến bộ máy nhà nước Việt nam theo Hiến pháp 1992. Trong quá trình nghiên cứu nếu có vấn đề câu hỏi xin vui lòng liên hệ website của Công ty Luật LVN Group để được trả lời.