Môi trường thế giới nói chung và môi trường nước ta nói riêng đang bị suy thoái và ô nhiễm nặng nề. Trong những năm gần đây, chất lượng môi trường ngày càng trở nên xấu hơn. Thiên tai xảy ra ngày càng nhiều, gây tổn hại ngày càng lớn, và trong nhiều trường hợp đã vượt ra ngoài khả năng ngăn chặn và khắc phục của con người. Đồng thời, xuất hiện nhiều tội phạm môi trường với những thủ đoạn tinh vi và gây hậu quả nghiêm trọng về chất lượng của môi trường. Bảo vệ môi trường đã trở thành nhiệm vụ cấp bách của tất cả các nước trên thế giới và cần thiết các biện pháp phòng chống tội phạm môi trường. Bài viết sau đây của LVN Group gửi tới cho bạn đọc một số thông tin cơ bản về Các biện pháp phòng chống tội phạm môi trường (cập nhật năm 2023).
1. Khái niệm tội phạm về môi trường
Tội phạm về môi trường là tội phạm về môi trường xâm phạm đến các quan hệ xã hội liên quan đến việc bảo vệ môi trường tự nhiên thuận lợi, có chất lượng, đến việc sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên và việc bảo đảm an ninh sinh thái đối với dãn cư.
Các tội phạm về môi trường được quy định trong luật môi trường, là những hành vi nguy hiểm cho xã hội vi phạm các quy định của Nhà nước về bảo vệ môi trường, qua đó gây tổn hại cho môi trường.
2. Nguyên nhân gây ra tội phạm môi trường
Đất nước ta trong thời kỳ hội nhập quốc tế, nhiều chính sách ưu đãi nhằm thu hút vốn đầu tư trên các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh; nhập khẩu máy móc, phương tiện, thiết bị… phục vụ công nghiệp hóa hiện đại hóa. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước trong các lĩnh vực này chưa chặt chẽ, cơ chế không rõ ràng là điều kiện phát sinh vi phạm.
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật còn thiếu, chưa đồng bộ, hình phạt chưa đủ mạnh để răn đe; cơ sở pháp lý bảo đảm cho hoạt động của các lực lượng chuyên trách, trong đó có lực lượng Cảnh sát môi trường chưa hoàn chỉnh nên công tác phát hiện, điều tra, xử lý của các lực lượng này chưa mạnh mẽ, chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ hiện nay.
Do áp lực tăng trưởng kinh tế địa phương, nhận thức chưa trọn vẹn về hậu quả của tội phạm môi trường nên chính quyền một số địa phương, ban ngành kêu gọi đầu tư dàn trải, cấp phép kinh doanh ồ ạt, không quan tâm đến việc thẩm định ảnh hưởng của các dự án đối với môi trường; chỉ quan tâm đến lợi ích kinh tế trước mắt, chưa chú trọng đúng mức đến công tác bảo vệ môi trường.
Vụ án về môi trường thường liên quan đến nhiều tội danh khác nhau như tội danh về buôn lậu, buôn bán hàng cấm, hối lộ, tham nhũng… nên phần tội danh về môi trường thường bị xem nhẹ, chưa kiên quyết tập trung điều tra, xử lý. Hậu quả của tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường phần lớn không xảy ra ngay mà tích lũy theo thời gian, do vậy trong hoạt động điều tra không xác định rõ tính chất, mức độ nguy hiểm, không đánh giá trọn vẹn tổn hại gây ra nên thường chỉ xử lý bằng các biện pháp nhẹ (xử lý hành chính, cảnh cáo, nhắc nhở) không đủ mức độ răn đe và phòng ngừa tái phạm.
3. Phương thức và thủ đoạn
Hoạt động của tội phạm môi trường thường diễn ra khá phức tạp và hành vi phạm tội thường có sự chuẩn bị trước; người phạm tội có kiến thức, trình độ chuyên môn kỹ thuật cao; tội phạm thường câu kết với một số cán bộ thoái hóa trong đơn vị chức năng và chính quyền địa phương để được che chở, lách luật hoặc tìm cách cản trở hoạt động của lực lượng Cảnh sát môi trường và đơn vị chức năng.
Nghiêm trọng hơn là sự câu kết giữa tội phạm môi trường trong nước với cá nhân, tổ chức ở nước ngoài tìm mọi kẽ hở của pháp luật và sơ hở trong công tác quản lý để nhập khẩu vào nước ta công nghệ, thiết bị lạc hậu; phế liệu có lẫn chất thải độc hại, dần biếqn nước ta thành bãi rác thải công nghiệp của các nước phát triển (trong lĩnh vực xuất nhập khẩu).
Quá trình điều tra, xử lý vi phạm pháp luật về môi trường, các đơn vị chức năng thường bị nhiều yếu tố tác động, thậm chí bị đối tượng vi phạm cản trở bằng thủ đoạn như thông qua các hội nghề nghiệp, phương tiện thông tin đại chúng và các đơn vị chức năng để bao biện, do đó rất khó khăn cho công tác xử lý.
4. Các biện pháp phòng chống tội phạm môi trường
- Đa dạng hóa các cách thức tuyên truyền, phổ biến chính sách, chủ trương, pháp luật, các thông tin về môi trường và phát triển bền vững cho nhân dân, đặc biệt là trong tầng lớp thanh niên; đưa nội dung giáo dục về BVMT vào chương trình, sách giáo khoa của hệ thống giáo dục quốc dân. Tạo thành dư luận xã hội lên án nghiêm khắc đối với các hành vi gây ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường đi đôi với việc áp dụng các hình phạt, xử phạt nghiêm các vi phạm.
- Tăng cường công tác quản lý nhà nước về BVMT, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách về BVMT, phát triển bền vững, trước mắt hướng dẫn áp dụng BLHS năm 2015; xây dựng và ban hành quy định giải quyết bồi thường tổn hại do hành vi vi phạm pháp luật về BVMT gây ra.
- Tăng cường công tác phối hợp thanh tra, kiểm tra các cơ sở, địa bàn có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; triển khai có hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ để kịp thời phát hiện, đấu tranh xử lý nghiêm minh, triệt để các hành vi vi phạm pháp luật về BVMT.
- Xã hội hóa công tác BVMT, xác định rõ trách nhiệm BVMT của Nhà nước, cá nhân, tổ chức và cộng đồng, đặc biệt đề cao trách nhiệm của người đứng đầu các doanh nghiệp, nhà máy, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trong công tác BVMT.
- Áp dụng các biện pháp kinh tế trong phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm và vi phạm pháp luật về BVMT, thực hiện nguyên tắc người có hành vi vi phạm pháp luật về BVMT, gây tổn hại đối với môi trường phải bồi thường tổn hại và khắc phục hậu quả gây ra.
- Tăng cường công tác nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu cho công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm và vi phạm pháp luật về BVMT.
- Tăng cường hợp tác quốc tế trong hoạt động phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm về môi trường có yếu tố nước ngoài và tội phạm môi trường do người nước ngoài gây ra ở Việt Nam.
Để có thông tin chi tiết hơn về các biện pháp phòng chống tội phạm môi trường, những quy định và xử lí vi phạm trong luật bảo vệ môi trưởng, mời quý bạn đọc xem nội dung trình bày: Luật bảo vệ môi trường là gì?
5. Các câu hỏi thường gặp
Phần lớn các tội phạm về môi trường thực hiện hành vi phạm tội dưới cách thức nào?
Hầu hết các hành vi phạm tội của tội phạm về môi trường đều được thực hiện dưới dạng hành động (làm một việc pháp luật không cho phép làm) như gây ô nhiễm không khí; gây ô nhiễm nguồn nước; nhập khẩu công nghệ, máy móc, thiết bị, phế thải hoặc các chất không đảm bảo tiêu chuẩn bảo vệ môi trường; huỷ hoại nguồn lợi thuỷ sản…
Chủ thể của tội phạm về môi trường?
Chủ thể của tội này là chủ thể thường, là những người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội, có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi nhất định.
Khách thể của tội phạm về môi trường?
Các tội phạm về môi trường xâm hại đến sự bền vững ổn định của môi trường, xâm hại đến các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực quản lý và bảo vệ môi trường gây ra những hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng cho môi trường sinh thái cũng như cho tính mạng, sức khỏe của con người.