Chứng khoán phái sinh là gì? Khái niệm và đặc điểm

Tại Việt Nam, thị trường chứng khoán phái sinh đã chính thức đi vào hoạt động vào năm 2017. Đây là một sản phẩm chứng khoán nợ có thể giao dịch trong ngày và sinh lợi nhuận theo cả 2 chiều hướng biến động tăng và giảm của thị trường. Một sản phẩm đem lại lợi nhuận hấp dẫn và đáng quan tâm cho các nhà đầu tư. Bài viết dưới đây của LVN Group về Chứng khoán phái sinh là gì? Khái niệm và đặc điểm hi vọng đem đến nhiều thông tin chi tiết và cụ thể đến Quý bạn đọc.

Chứng khoán phái sinh là gì? Khái niệm và đặc điểm

I. Khái niệm chứng khoán phái sinh

Theo quy định tại khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

II. Đặc điểm chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh có một số đặc điểm nổi bật và tương đối khác biệt so với thị trường cơ sở như sau:

• Là một sản phẩm chứng khoán có kỳ hạn. Khi hợp đồng được thành lập, 2 bên phải cam kết sẽ thực hiện đúng nghĩa vụ của mình.
• Chứng khoán phái sinh được xây dựng dựa trên giá trị tài sản cơ sở, còn bản thân nó không có giá trị nội tại. Ví dụ, hợp đồng tương lai VN30 được xây dựng dựa trên chỉ số VN30.

Như đã đề cập, chứng khoán phái sinh có nhiều ưu điểm so với chứng khoán cơ sở. Tuy nhiên, cùng với đó cũng là những rủi ro lớn. Căn cứ:

Ưu điểm:

• Tỷ lệ đòn bẩy lớn hơn nhiều lần so với chứng khoán cơ sở
• Thanh khoản cao
• Được phép bán khống
• Có khả năng thu lợi ngay cả khi thị trường giảm

Nhược điểm:

• Rủi ro lớn

• Đòi hỏi nền tảng kiến thức vững chắc do thị trường biến động liên tục

III. Phân loại chứng khoán phái sinh

Theo quy định tại khoản 11, 12, 13 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán phái sinh bao gồm các loại sau đây:

1. Hợp đồng quyền chọn:

Là loại chứng khoán phái sinh, xác nhận quyền của người mua và nghĩa vụ của người bán để thực hiện một trong các giao dịch sau đây:

+ Mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá thực hiện đã được xác định tại thời gian trước hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai;

+ Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã được xác định tại thời gian giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở tại thời gian trước hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

2. Hợp đồng tương lai:

Là loại chứng khoán phái sinh niêm yết, xác nhận cam kết giữa các bên để thực hiện một trong các giao dịch sau đây:

+ Mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định vào ngày đã xác định trong tương lai;

+ Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã được xác định tại thời gian giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở vào ngày đã xác định trong tương lai.

3. Hợp đồng kỳ hạn:

Là loại chứng khoán phái sinh giao dịch thỏa thuận, xác nhận cam kết giữa các bên về việc mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định vào ngày đã xác định trong tương lai.

IV. Chức năng của chứng khoán phái sinh

Vai trò của thị trường chứng khoán phái sinh có thể kể đến như:

1. Tạo cơ chế giá

Thị trường chứng khoán phái sinh gửi tới nền tảng dữ liệu cần thiết về giá. Mọi hàng hoá đều có một mức giá giao ngay nhất định – tức mức giá mà các giao dịch có thể được thực hiện ngay lập tức. Mức giá này thường được lựa chọn làm cơ sở cho hợp đồng tương lai.

Tuy nhiên, không phải lúc nào một loại hàng hoá cũng chỉ có một giá giao ngay duy nhất. Với từng chủng loại sản phẩm khác nhau, mức giá này cũng sẽ khác nhau. Thị trường tương lai tổng hợp các dữ liệu này lại và đưa ra mức giá nhất cửa hàng, phản ánh giá giao ngay được lấy làm cơ sở.

2. Là một phương tiện quản lý rủi ro

Khả năng chấp nhận rủi ro của mỗi nhà đầu tư là khác nhau. Do đó, chứng khoán phái sinh được sử dụng như một công cụ phù hợp để quản lý rủi ro. Lựa chọn đầu tư phái sinh giúp bạn giảm thiểu tổn hại khi thị trường cơ sở biến động.

3. Tăng hiệu quả thị trường

Đầu tư chứng khoán phái sinh góp phần đẩy mạnh hiệu quả chung của thị trường. Giao dịch phái sinh được tạo điều kiện tối ưu hơn so với chứng khoán cơ sở. Trong trường hợp thị trường cơ sở xuống dốc, nhà đầu tư vẫn có thể chuyển hướng sang phái sinh. Qua đó tối ưu hiệu suất chung của thị trường.

4. Tăng hiệu quả đầu tư 

Đối với nhà đầu tư cá nhân, tham gia chứng khoán phái sinh có thể tăng hiệu suất đầu tư do thị trường có nhiều ưu điểm vượt trội. Thị trường phái sinh có phương thức giao dịch tối ưu hơn so với thị trường cơ sở. Tại thời gian năm 2023, chứng khoán cơ sở vẫn đang đi theo cơ chế T+3, tức cổ phiếu chỉ được bán sau khi mua 3 ngày. Trong khi đó, chứng khoán phái sinh được chấp thuận giao dịch ngay trong ngày.

Cùng với đó, thị trường phái sinh được đánh giá là có thanh khoản tương đối cao. Tuy rằng các cổ phiếu cũng là một loại tài sản dễ chuyển đổi thành tiền nhưng tính thanh khoản này khá chênh lệch giữa các loại cổ phiếu. Thông thường, cổ phiếu doanh nghiệp lớn sẽ dễ được giao dịch hơn. Ngược lại, các công ty nhỏ có thanh khoản tương đối thấp.

Trên đây là nội dung trình bày mà chúng tôi gửi tới đến Quý bạn đọc về Chứng khoán phái sinh là gì? Khái niệm và đặc điểm. Trong quá trình nghiên cứu và nghiên cứu, nếu như quý bạn đọc còn câu hỏi hay quan tâm đến Chứng khoán phái sinh là gì? Khái niệm và đặc điểm, quý bạn đọc vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn.