Chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam

Sau gần 5 năm đi vào hoạt động, thị trường chứng khoán phái sinh do Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội tổ chức vận hành đã trở thành kênh đầu tư mới, hiện đại và từng bước khẳng định là công cụ phòng ngừa rủi ro cho nhà đầu tư, góp phần thúc đẩy thanh khoản trên thị trường cơ sở, giữ chân dòng tiền trên thị trường chứng khoán, cải thiện cơ sở nhà đầu tư. Bài viết dưới đây của LVN Group về Chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam hi vọng đem đến nhiều thông tin chi tiết và cụ thể đến Quý bạn đọc.

Chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam

I. Quá trình hình thành và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Tại Việt Nam, giao dịch phái sinh trên hàng hóa đã hình thành và phát triển từ những năm 2000, như: Giao dịch phái sinh trên điều thô (2002), trên thủy sản (2004), trên cà phê (2004),… Đến giai đoạn 2007 – 2009, giao dịch phái sinh trên cổ phiếu (chủ yếu là quyền chọn cổ phiếu) đã được các công ty chứng khoán giao dịch trực tiếp với khách hàng. Đến   ngày 10/8/2017, thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam chính thức được ra đời với sản phẩm phái sinh là hợp đồng tương lai bộ chỉ số VN30. Với sự kiện này, Việt Nam là quốc gia thứ năm có thị trường chứng khoán phái sinh trong khu vực ASEAN bên cạnh Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan và là quốc gia thứ 42 trên thế giới có thị trường tài chính bậc cao.

Ngày 4/7/2019, thị trường chứng khoán phái sinh có sự góp mặt của sản phẩm thứ 2 là hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ kỳ hạn 5 năm. Đến ngày 28/6/2021 có thêm sản phẩm thứ 3 là hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm, góp phần nâng số lượng sản phẩm phái sinh được niêm yết lên 3 sản phẩm, tuy nhiên 2 sản phẩm sau không cho phép nhà đầu tư cá nhân tiếp cận.

II. Các chủ thể tham gia trên thị trường chứng khoán phái sinh

Các chủ thể tham gia chủ yếu trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam gồm:

– Cơ quan quản lý nhà nước: Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, cấp phép cho các hoạt động trên thị trường chứng khoán phái sinh.

– Sở Giao dịch chứng khoán: Thiết kế các sản phẩm, gửi tới hệ thống giao dịch, giám sát các giao dịch chứng khoán phái sinh.

– Thành viên giao dịch: Cung cấp dịch vụ môi giới, tư vấn,… cho các nhà đầu tư trên thị trường, tự doanh chứng khoán.

– Trung tâm Thanh toán bù trừ: Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) thực hiện thanh toán lãi lỗ hàng ngày vào ngày T+1 và thanh toán thực hiện hợp đồng vào ngày thanh toán cuối cùng (ngày công tác liên sau ngày giao dịch cuối cùng). VSD thực hiện xác định nghĩa vụ thanh toán tiền lãi lỗ vị thế của từng tài khoản và bù trừ theo từng thành viên.

– Thành viên bù trừ: Cung cấp dịch vụ bù trừ thanh toán chứng khoán phái sinh cho các nhà đầu tư thường thông qua thành viên giao dịch và các thành viên giao dịch khác trên thị trường.

– Ngân hàng Thanh toán: Thực hiện việc chuyển khoản/thanh toán tiền và gửi tới dữ liệu tài khoản cho thanh toán bù trừ.

III. Đánh giá thực trạng chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam hiện nay

Những mặt lợi thế

Hệ thống công nghệ thông tin vận hành thông suốt, ổn định, an toàn, dữ liệu thị trường cập nhật chính xác, kịp thời, góp phần đảm bảo tính công khai minh bạch.

Cơ chế giám sát tốt nhằm kịp thời phát hiện các trường hợp thao túng trên thị trường cơ sở để hưởng lợi trên thị trường chứng khoán phái sinh và ngược lại, nhất là giai đoạn gần đáo hạn hợp đồng pháp luật.

Nhà đầu tư có thể tìm kiếm lợi luận ngay cả khi thị trường đi xuống, điều này trên thị trường chứng khoán cơ sở không thể làm được. Nhìn chung, nhà đầu tư chỉ cần dự đoán đúng xu hướng thị trường và đặt lệnh sẽ kiếm được lợi nhuận. Đây là điểm sáng để giữ chân nhà đầu tư trong nước và thu hút thêm vốn từ nước ngoài.

Khi thị trường chứng khoán cơ sở sụt giảm, nhà đầu tư có thể bán hợp đồng thanh lý để giảm thiểu rủi, điểm này thể hiện rõ chứng khoán phái sinh có lợi ích phòng ngừa rủi ro. Theo kết quả thống kê trên thế giới, khi thị trường chứng khoán cơ sở giảm điểm mạnh thì thị trường chứng khoán phái sinh lại tăng mạnh và ngược lại.

Giao dịch chứng khoán phái sinh T+0 (mua bán ngay trong ngày) trong khi chứng khoán cơ sở T+2. Điểm này giúp cho chứng khoán phái sinh Việt Nam ngày càng tiệm cận với thế giới.

Được phép sử dụng đòn bẩy tức chỉ cần có một lượng tiền ký quỹ là có thể mở vị thế hợp đồng.

Đã triển khai được thêm 2 sản phẩm là hợp đồng thanh lý trái phiếu chính phủ kỳ hạn 5 năm và hợp đồng thanh lý trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm, góp phần làm đa dạng thêm sản phẩm giao dịch.

Hạn chế

Vì sử dụng đòn bẩy cao nên xu hướng thị trường đi ngược với vị thế của nhà đầu tư sẽ gây ra một khoản lỗ lớn trong thời gian ngắn.

Mặc dù tính đến hiện tại chứng khoán phái sinh có đến 3 sản phẩm nhưng chỉ có hợp đồng thanh lý chỉ số VN30 là nhà đầu tư cá nhân có thể tiếp cận được, trong khi ở Việt Nam nhà đầu tư cá nhân chiếm chủ lực. 2 sản phẩm còn lại là hợp đồng thanh lý trái phiếu chính phủ chỉ cho phép nhà đầu tư tổ chức tiếp cận.

Tài sản cơ sở của hợp đồng thanh lý là chỉ số VN30, số lượng cổ phiếu trong rổ VN30 chỉ có 30 cổ phiếu có vốn hóa lớn được niêm yết trên HSX, mức vốn hóa của 30 mã này lớn nên thường tính thanh khoản thấp trên thị trường, cũng dễ thao túng giá để đưa chỉ số VN30 về mức mong muốn.

Số lượng nhà đầu tư tổ chức còn rất hạn chế nên giao dịch hợp đồng thanh lý trái phiếu còn rất ảm đạm.

Căn cứ Thông tư số 127/2018/TT-BTC ngoài việc nộp thuế thu nhập cá nhân còn nộp tới 5 loại phí. Vì vậy, chi phí khi tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh rất cao, mặc dù Thông tư số 101/2021/TT-BTC có giảm 5 loại phí nhưng vẫn còn cao.

Trên đây là nội dung trình bày mà chúng tôi gửi tới đến Quý bạn đọc về Chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam. Trong quá trình nghiên cứu và nghiên cứu, nếu như quý bạn đọc còn câu hỏi hay quan tâm đến Chứng khoán phái sinh tại thị trường Việt Nam, quý bạn đọc vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn.