Trong cuộc sống hàng ngày, sẽ có không ít các trường hợp các chủ thể rơi vào tình trạng làm phát sinh trách nhiệm bồi thường tổn hại. Về vấn đề này, pháp luật dân sự cũng đã có quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015.

Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015

1. Bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng là gì?

Bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng được hiểu là loại trách nhiệm bồi thường không phát sinh từ quan hệ hợp đồng; 

Người nào có hành vi trái pháp luật xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền lợi hợp pháp của người khác mà gây tổn hại thì phải bồi thường.

2. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng

Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường tổn hại như sau:

Thứ nhất, người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây tổn hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật Dân sự năm 2015, luật khác có liên quan quy định khác.

Thứ hai, người gây tổn hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường tổn hại trong trường hợp tổn hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị tổn hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Thứ ba, trường hợp tài sản gây tổn hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường tổn hại, trừ trường hợp tổn hại phát sinh do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị tổn hại

Vì vậy, căn cứ theo hướng dẫn trên, trách nhiệm bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng phát sinh khi có các điều kiện:

2.1. Có tổn hại xảy ra:

Thiệt hại là những tổn thất thực tiễn được tính thành tiền, do việc xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ, danh dự, uy tín, tài sản của cá nhân, tổ chức.

2.2. Hành vi gây tổn hại là hành vi trái pháp luật: 

Quyền được bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, uy tín, tài sản là một quyền tuyệt đối của mọi công dân, tổ chức. Mọi người đều phải tôn trọng những quyền đó của chủ thể khác, không được thực hiện bất cứ hành vi nào “xâm phạm” đến các quyền đó. Do đó, Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về tổn hại do sức khoẻ bị xâm phạm. Việc “xâm phạm” mà gây tổn hại có thể là hành vi vi phạm pháp luật hình sự, hành chính, dân sự, kể cả những hành vi vi phạm đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, vi phạm các quy tắc sinh hoạt trong từng cộng đồng dân cư…

2.3. Có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và tổn hại xảy ra:

Thiệt hại xảy ra là kết quả của hành vi trái pháp luật hay ngược lại hành vi trái pháp luật là nguyên nhân của tổn hại xảy ra.

Tuy nhiên, việc xác định mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và tổn hại xảy ra trong nhiều trường hợp rất khó khăn. Do đó cần phải xem xét, phân tích, đánh giá tất cả các sự kiện liên quan một cách thận trọng, khách quan và toàn diện. Từ đó mới có thể rút ra được kết luận chính xác về nguyên nhân, xác định đúng trách nhiệm của người gây tổn hại.

2.4. Có lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý của người gây tổn hại: 

Người gây tổn hại phải chịu trách nhiệm dân sự khi họ có lỗi. Xét về cách thức lỗi là thái độ tâm lý của người có hành vi gây tổn hại, lỗi được thể hiện dưới dạng cố ý hay vô ý.

Cố ý gây tổn hại là trường hợp một người nhận thức rõ hành vi của mình sẽ gây tổn hại cho người khác mà vẫn thực hiện và mong muốn hoặc không mong muốn, nhưng để mặc cho tổn hại xảy ra.

Vô ý gây tổn hại là một người không thấy trước hành vi của mình có khả năng gây ra tổn hại mặc dù phải biết trước tổn hại sẽ xảy ra hoặc thấy trước hành vi của mình có khả năng gây ra tổn hại, nhưng cho rằng tổn hại sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn chặn được.

Lỗi là một trong bốn điều kiện làm phát sinh trách nhiệm bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng nói riêng và trách nhiệm dân sự nói chung. Con người phải chịu trách nhiệm khi họ có lỗi, có khả năng nhận thức và làm chủ được hành vi của mình. Bởi vậy, những người không có khả năng nhận thức và làm chủ được hành vi của mình sẽ không có lỗi trong việc thực hiện các hành vi đó.

Tuy nhiên, có trường hợp người gây tổn hại có thể được giảm mức bồi thường nếu do lỗi vô ý mà gây tổn hại quá lớn so với khả năng kinh tế trước mắt và lâu dài của họ hoặc tổn hại do lỗi cố ý của người bị tổn hại, thì không phải bồi thường.

3. Nguyên tắc bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng

Theo quy định tại Điều 585 Bộ luật Dân sự năm 2015 về nguyên tắc bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng như sau:

Thiệt hại thực tiễn phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, cách thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Người chịu trách nhiệm bồi thường tổn hại có thể được giảm mức bồi thường nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và tổn hại quá lớn so với khả năng kinh tế của mình.

Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tiễn thì bên bị tổn hại hoặc bên gây tổn hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc đơn vị nhà nước có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường.

Khi bên bị tổn hại có lỗi trong việc gây tổn hại thì không được bồi thường phần tổn hại do lỗi của mình gây ra.

Bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm không được bồi thường nếu tổn hại xảy ra do không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn, hạn chế tổn hại cho chính mình.

 

 4. Thời hiệu yêu cầu bồi thường tổn hại

Theo quy định tại Điều 588 Bộ luật Dân sự năm 2015, thời hiệu yêu cầu bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng là 3 năm. So với quy định tại Bộ luật Dân sự  năm 2005 là 2 năm, thời gian bắt đầu là khi quyền, lợi ích bị xâm phạm, sang đến Bộ luật Dân sự năm 2015 thời hiệu này đã được kéo dài thành 3 năm, thời gian bắt đầu là khi biết quyền, lợi ích bị xâm phạm.

 

Việc quy định cụ thể về vấn đề các căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng đã góp phần giúp bảo vệ quyền và lợi ích của các bên trong quan hệ pháp luật dân sự, đặc biệt là bên bị tổn hại bởi các hành vi vi phạm phát luật.

Trên đây là toàn bộ nội dung giới thiệu của LVN Group về quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015 gửi đến quý bạn đọc để cân nhắc. Trong quá trình nghiên cứu nếu như quý bạn đọc còn câu hỏi cần trả lời, quý bạn đọc vui lòng truy cập trang web: https://lvngroup.vn để được trao đổi, hướng dẫn cụ thể.