Chắc hẳn bạn đọc đã quá quen thuộc với thuật ngữ Trái phiếu chính phủ trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng. Vậy pháp luật Việt Nam hiện hành quy định thế nào Khi ngân hàng trung ương mua trái phiếu chính phủ trên thị trường. Hãy cùng Luật LVN Group nghiên cứu thông qua nội dung trình bày dưới đây.
1. Khái niệm Ngân hàng trung ương
Ngân hàng Trung ương của nước Cộng hóa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Ngân hàng Trung ương là đơn vị Nhà nước đảm trách việc quản lý các hệ thống tiền tệ của quốc gia. Nhiệm vụ của ngân hàng Trung ương là phát hành giấy bạc và thực hiện những chức năng quản lý tiền tệ, như ổn định giá trị của tiền tệ, ổn định nguồn cung tiền trong đất nước, kiểm soát mức lãi suất để ổn định nền kinh tế, cứu giúp các vấn đề của ngân hàng thương mại tránh nguy cơ đổ vỡ.
2. Trái phiếu chính phủ là gì?
Trái phiếu chính phủ là trái phiếu do chính phủ phát hành, có thời hạn, có mệnh giá và lãi suất. Chính phủ dùng trái phiếu để huy động vốn cho nhà nước có thêm ngân sách nhằm thực hiện những dự án đầu tư có phạm vi trong nước, hoặc những chương trình do nhà nước tổ chức. Dễ hiểu hơn, trái phiếu chính phủ chính là cách thức để nhà nước vay vốn cho ngân sách. Vì vậy, nhà nước phải trả nợ và thực hiện những quyền lợi cho người sở hữu trái phiếu chính phủ.
Phân loại trái phiếu chính phủ:
- Tín phiếu kho bạc: Là loại trái phiếu ngắn hạn, có kỳ hạn dưới 01 năm.
- Trái phiếu kho bạc: Là loại trái phiếu có kỳ hạn từ 01 năm trở lên.
- Công trái xây dựng Tổ quốc: Là loại trái phiếu có kỳ hạn từ 1 năm trở lên.Trái phiếu loại này được phát hành nhằm vay vốn cho những công trình cụ thể trong quốc gia, được nhà nước lên kế hoạch rõ ràng.
3. Khi Ngân hàng trung ương mua trái phiếu chính phủ
3.1. Tình hình trên thế giới hiện nay
3.1.1. Anh
Ngân hàng Trung Ương Anh (BoE) vừa bắt đầu mua số lượng lớn trái phiếu chính phủ niên hạn dài, từ ngày 28/9/2023 nhằm ổn định thị trường tài chính. Đồng thời, chính phủ Anh tiếp tục thực hiện chính sách giảm thuế, bất chấp những cảnh bảo từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).
Ngân hàng Trung Ương Anh (BoE) cho biết, quyết định mua trái phiếu chính phủ dài hạn sẽ có thể khắc phục tình trạng rối loạn thị trường, đồng thời ngăn chặn nguy cơ tụt giảm dòng vốn tín dụng vào nền kinh tế thực. Tuy nhiên, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) lo ngại, chính sách cắt giảm thuế của Bộ trưởng Tài chính Anh Kwasi Kwarteng sẽ cản trở nỗ lực của Ngân hàng Trung Ương.
Mặc dù chính phủ Anh khẳng định, đây là hướng đi hiệu quả giúp tạo đà tăng trưởng kinh tế, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo, chính sách này sẽ châm ngòi cho sự hỗn loạn trên thị trường tài chính. Căn cứ, các nhà đầu tư sẽ phá giá đồng Bảng, trong khi một số tổ chức cho vay lớn nhất của Anh lại đình chỉ các hợp đồng thế chấp trong bối cảnh nền kinh tế đang bất ổn. Điều này sẽ khiến lạm phát leo thang, đồng thời gia tăng tình trạng bất bình đẳng xã hội.
3.1.2. Nhật Bản
Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) cho biết đã mua một lượng trái phiếu chính phủ kỷ lục trong tháng 6/2023, nhằm kiềm chế tăng lãi suất dài hạn.
Trong tháng 6, ngân hàng trung ương đã mua trái phiếu chính phủ trị giá 16 nghìn tỷ yên, tương đương khoảng 120 tỷ đôla Mỹ. Đây là lượng mua trong 1 tháng tính theo đồng yên cao nhất từ trước đến nay.
Trước đó trong năm nay, lãi suất trái phiếu chính phủ đang tiến gần mức trần khoảng 0,25% của BOJ, trong bối cảnh Mỹ đẩy nhanh tốc độ tăng lãi suất.
Để ngăn chặn lãi suất tiếp tục tăng, ngân hàng trung ương bắt đầu mua số lượng không giới hạn với lãi suất cố định mỗi ngày. Hoạt động này đã thành công trong việc giữ lãi suất dưới mức trần.
Việc tăng mua trái phiếu đã đẩy tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của BOJ lên mức cao nhất từ trước đến nay là 528 nghìn tỷ yên, tương đương khoảng 3,9 nghìn tỷ đôla Mỹ tính đến cuối tháng 6. Số trái phiếu này được ước tính chiếm khoảng một nửa tổng số trái phiếu đang lưu hành do chính phủ Nhật Bản phát hành.
Có những lo ngại rằng tài sản ngày càng tăng của ngân hàng này có thể gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đối với thị trường tài chính, khi BOJ chuyển sang thu hẹp chính sách nới lỏng tiền tệ.
3.2. Thực trạng tại Việt Nam
Gần đây có đề xuất:
- Ngân hàng Trung ương có thể mua trực tiếp trái phiếu chính phủ, như là một chính sách tiền tệ hợp lý trong thời gian hiện tại, nhằm tạo ra nguồn tài trợ nhu cầu phục hồi, phát triển kinh tế sau đại dịch.
- Hoặc Ngân hàng Trung ương mua trái phiếu chính phủ của các nhà đầu tư trên thị trường thứ cấp, sau đó các nhà đầu tư này sẽ sử dụng tiền từ giao dịch với Ngân hàng Trung ương để tiếp tục mua trái phiếu chính phủ trên thị trường sơ cấp.
Dù là theo cách nào, rõ ràng dòng tiền này cũng phải đều từ Ngân hàng Trung ương bơm ra, đồng nghĩa với lượng cung tiền sẽ tăng, điều khiến nhiều người lo ngại sẽ tạo thêm áp lực lên lạm phát.
Đối với nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, sức mạnh tiền đồng ít nhiều còn hạn chế khi mới giữ được giá trị khá ổn định trong những năm gần đây, cần phải thận trọng đối với chính sách này, vì nếu không khéo sẽ khiến niềm tin vào đồng nội tệ suy giảm cộng thêm nỗi lo lạm phát, từ đó có thể gây áp lực lên tỷ giá lẫn lạm phát.
Khi đó, lượng tiền bơm ra từ nguồn vốn mà Chính phủ huy động được nhờ bán trái phiếu cho Ngân hàng Trung ương có thể suy giảm giá trị, và khi đó hiệu quả của các chính sách cũng sẽ bị hạn chế hoặc thậm chí triệt tiêu nếu đồng nội tệ bị mất giá mạnh.
Trong trường hợp Ngân hàng Trung ương không in thêm tiền mà sử dụng nguồn dự trữ ngoại hối chuyển sang tiền đồng để mua trái phiếu chính phủ, khi đó lượng cung tiền đồng cũng không thể tăng lên, vì nguồn vốn mà Chính phủ bơm ra từ kênh huy động qua trái phiếu cũng chính là lượng tiền đồng mà Ngân hàng Trung ương hút về thông qua việc bán ngoại tệ ra thị trường.
Đối với phương án Ngân hàng Trung ương mua lại trái phiếu chính phủ của các nhà đầu tư giúp nhóm này có vốn để tiếp tục mua trái phiếu chính phủ, thật ra hiện nay Ngân hàng Trung ương vẫn có nghiệp vụ chiết khấu giấy tờ có giá cho các tổ chức tín dụng, theo đó Ngân hàng Trung ương có thể mua hẳn hoặc mua có kỳ hạn trái phiếu chính phủ của các ngân hàng, tuy nhiên nghiệp vụ này thường chỉ diễn ra đối với các kỳ hạn ngắn.
Trên đây là toàn bộ phân tích của Luật LVN Group khi ngân hàng trung ương mua trái phiếu chính phủ. Trong quá trình nghiên cứu nếu quý bạn đọc còn câu hỏi vui lòng liên hệ với chúng tôi qua website hoặc Hotline để được hỗ trợ trả lời.