Lịch sử lập hiến Việt Nam qua các thời kỳ [Cập nhật 2023]

Hiến pháp là đạo luật cơ bản của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, là văn bản có hiệu lực pháp lý cao nhất. Luật LVN Group xin gửi đến quý bạn đọc nội dung trình bày về Lịch sử lập hiến Việt Nam qua các thời kỳ [Cập nhật 2023].

Từ khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời cho đến nay, nước ta đã ban hành năm bản Hiến pháp, đó là Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013. Các bản Hiến pháp này đều ra đời trong những hoàn cảnh thời gian lịch sử nhất định nhằm thể chế hóa quan điểm, đường lối, chủ trương cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam cho từng giai đoạn phát triển của đất nước. Hiến pháp là văn bản pháp luật có giá trị pháp lý đặc biệt cần thiết, là đạo luật cơ bản, luật gốc của Nhà nước làm căn cứ ban hành các văn bản pháp luật trong hệ thống pháp luật, thể hiện rõ nét bản chất dân chủ, tiến bộ của Nhà nước. Hiến pháp Việt Nam qua các thời kỳ luôn xác định những vấn đề cơ bản nhất, cần thiết nhất của Nhà nước và xã hội, thể hiện ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nội dung trong Hiến pháp là bản tổng kết những thành quả của cách mạng, vừa đề ra phương hướng, nhiệm vụ cho cách mạng Việt Nam trong giai đoạn tiếp theo như bản chất nhà nước, chế độ chính trị, chế độ kinh tế, văn hóa xã hội; quyền con người.

1. Hiến pháp 1946

Hiến pháp 1946 ra đời trong điều kiện hoàn cảnh lịch sử sau cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công. Tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản “Tuyên ngôn độc lập” khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 03/9/1945, tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định việc xây dựng một bản hiến pháp dân chủ là một trong sáu nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ. Ngày 20/9/1945, Chính phủ lâm thời ra sắc lệnh thành lập Ban dự thảo hiến pháp gồm 7 người, uỷ quyền cho nhiều tổ chức, đảng phái khác nhau do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu. Đầu tháng 11/1945, bản dự thảo đã hoàn thành công việc và được công bố cho toàn dân thảo luận. Hàng triệu người Việt Nam hăng hái tham gia đóng góp ý kiến cho bản dự thảo với những nội dung mơ ước bao đời về độc lập, tự do. Ban dự thảo đã tổng kết các ý kiến tham gia đóng góp của nhân dân và xây dựng Bản dự thảo cuối cùng để đưa ra Quốc hội xem xét, thông qua. Ngày 9/11/1946, tại kỳ họp thứ hai Quốc hội khóa I đã thảo luận và thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của đất nước. Hiến pháp năm 1946 ra đời đã tuyên bố với tất cả các quốc gia, dân tộc trên thế giới rằng, nước Việt Nam là một nước độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân không phân biệt gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo và các quyền tự do dân chủ của nhân dân được bảo đảm thực hiện.

2. Hiến pháp 1959

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, miền Bắc nước ta đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, miền Nam tiếp tục cuộc đấu tranh để hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, miền Bắc là hậu phương vững chắc cho tiền tuyến miền Nam. Hiến pháp năm 1946 đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình, nhưng với tình hình và nhiệm vụ cách mạng mới lúc bấy giờ đặt ra vấn đề là cần phải sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Vì vậy, tại kỳ họp lần thứ 6, Quốc hội khóa I đã quyết định sửa đổi Hiến pháp năm 1946. Ngày 31/12/1959, tại kỳ họp lầnthứ 11, Quốc hội khóa I đã nhất trí thông qua bản Hiến pháp. Hiến pháp năm 1959 ra đời đã kế thừa những nội dung trong Hiến pháp năm 1946, đồng thời phản ánh trọn vẹn tình hình thực tiễn lúc bấy giờ, phản ánh đúng đắn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của nước ta. Tiếp tục khẳng định tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân, các quyền tự do dân chủ của nhân dân được bảo đảm thực hiện. Nhân dân sử dụng quyền lực của mình thông qua đơn vị Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.

3. Hiến pháp 1980

Hiến pháp năm 1980 ra đời trong điều kiện hoàn cảnh thắng lợi vĩ đại của Chiến dịch Hồ Chí Minh mùa xuân năm 1975 mở ra một giai đoạn mới trong trang sử dân tộc ta. Miền Nam được hoàn toàn giải phóng, cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đã hoàn thành trong phạm vi cả nước. Nước ta đã hoàn toàn độc lập, tự do, hai miền Nam – Bắc đã thống nhất, đưa cả nước quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội. Hiến pháp năm 1959 đã hoàn thành nhiệm vụ của mình, nhiệm vụ cách mạng Việt Nam đặt ra những yêu cầu mới. Ngày 24/6/1976, Quốc hội khóa VI tiến hành kỳ họp đầu tiên. Tại kỳ họp này, Quốc hội đã ra Nghị quyết về việc sửa đổi Hiến pháp năm 1959 và thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp gồm 36 người do đồng chí Trường Chinh – Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội làm chủ tịch. Sau một thời gian công tác khẩn trương, Ủy ban đã hoàn thành dự thảo. Bản dự thảo được đưa ra toàn dân thảo luận, đóng góp ý kiến. Tháng 9/1980, Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã họp phiên họp đặc biệt để xem xét và cho ý kiến bổ sung, chỉnh lý trước khi trình Quốc hội thảo luận, thông qua. Ngày 18/12/1980, tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa VI đã nhất trí thông qua Hiến pháp năm 1980.

4. Hiến pháp 1992

Sau một thời gian thực hiện Hiến pháp 1980, nhiều nội dung đã không còn phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội của đất nước lúc bấy giờ. Tình hình thực tiễn đòi hỏi phải có một bản Hiến pháp mới phù hợp hơn để thúc đẩy sự phát triển của đất nước, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc của Nhân dân.

Tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khoá VIII đã ra Nghị quyết thành lập Uỷ ban sửa đổi Hiến pháp để sửa đổi Hiến pháp một cách cơ bản, toàn diện, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Uỷ ban sửa đổi Hiến pháp đã họp nhiều phiên và thông qua toàn văn dự thảo Hiến pháp sửa đổi. Trên cơ sở tổng hợp ý kiến đóng góp của nhân dân và ý kiến của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, dự thảo Hiến pháp đã hoàn thành và được trình lên Quốc hội khoá VIII tại kỳ họp thứ XI để xem xét, thông qua. Sau nhiều ngày thảo luận sôi nổi với những bổ sung, chỉnh lý nhất định, ngày 15/4/1992, Quốc hội đã nhất trí thông qua Hiến pháp năm 1992.

Việc soạn thảo và ban hành Hiến pháp năm 1992 là một quá trình thảo luận dân chủ và chắt lọc một cách nghiêm túc những ý kiến đóng góp của mọi tầng lớp nhân dân về tất cả các nội dung của Hiến pháp từ quan điểm chung đến các vấn đề cụ thể. Hiến pháp năm 1992 là sản phẩm trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thể hiện ý chí và nguyện vọng của đồng bào, chiến sĩ cả nước, là bản Hiến pháp của Việt Nam trong tiến trình đổi mới. Với 12 chương, 147 điều, Hiến pháp năm 1992 đã thể chế hóa toàn diện đường lối đổi mới của Đảng, đẩy mạnh đổi mới kinh tế, đổi mới vững chắc về chính trị, khẳng định mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội mà Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và Nhân dân ta đã lựa chọn; tiếp tục khẳng định tính chất của Nhà nước ta là Nhà nước chuyên chính vô sản, mọi quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân. Nhân dân sử dụng quyền lực nhà nước thông qua Quốc hội và Hội đồng nhân dân do Nhân dân bầu ra và chịu trách nhiệm trước Nhân dân. Tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Hiến pháp năm 1992 đã thể chế hóa nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, Nhân dân là chủ và làm chủ đất nước, các quyền, nghĩa vụ của công dân, quyền cơ bản của con người được tôn trọng và bảo vệ bằng pháp luật, đồng thời tiếp tục khẳng định vai trò lãnh đạo nhà nước, xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam.

5. Hiến pháp 2013

Qua hơn 20 năm thực hiện Hiến pháp 1992, tình hình kinh tế, chính trị, xã hội ở trong nước, khu vực và quốc tế đã có những thay đổi sâu sắc, đòi hỏi phải có sự sửa đổi Hiến pháp nhằm phát huy hơn nữa hiệu quả trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội. Tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XIII đã quyết định sửa đổi Hiến pháp năm 1992 để bảo đảm đổi mới đồng bộ cả về kinh tế và chính trị, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân; hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; xây dựng và bảo vệ đất nước; tích cực và chủ động hội nhập quốc tế.

Ngày 28/11/2013 tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013. Đây là bản Hiến pháp phản ánh ý chí, nguyện vọng của toàn thể Nhân dân, là căn cứ pháp lý bảo đảm chính trị, pháp lý vững chắc cho dân tộc ta, Nhân dân ta. Hiến pháp năm 2013 ra đời là cơ sở pháp lý để Nhà nước ta vượt qua những thách thức mới, khó khăn mới, vững bước tiến lên trong thời kỳ đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới đất nước, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế sâu rộng. Đây cũng là bản Hiến pháp vừa kế thừa được các giá trị to lớn của các bản Hiến pháp năm 1946, năm 1959, năm 1980 và năm 1992, vừa thể chế hóa các quan điểm, phương hướng, nội dung phát triển đã được khẳng định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011).

Với bố cục 11 chương, 120 điều, giảm 01 chương và 27 điều so với Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013 có nhiều điểm mới cả về nội dung và kỹ thuật lập hiến, thể hiện sâu sắc, toàn diện sự đổi mới đồng bộ cả về kinh tế và chính trị, thể hiện rõ và trọn vẹn hơn bản chất dân chủ, tiến bộ của Nhà nước và chế độ ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bảo đảm quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo.

Vì vậy, kể từ khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời, nhà nước ta đã ban hành năm bản Hiến pháp. Mỗi một bản Hiến pháp ra đời đánh dấu nhiệm vụ cách mạng Việt Nam qua mỗi thời kỳ; phù hợp với điều kiện chủ quan và khách quan của đất nước. Hiện nay, Hiến pháp 2013 đã đi vào cuộc sống, ngày càng thể hiện rõ tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đưa đất nước ta phát triển hơn nữa trong tương lai.

Trên đây là toàn bộ nội dung do Luật LVN Group gửi tới về Lịch sử lập hiến Việt Nam qua các thời kỳ [Cập nhật 2023]. Trong quá trình nghiên cứu, nếu quý bạn đọc còn có câu hỏi, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua website hoặc Hotline để được hỗ trợ trả lời.