Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính là hai khái niệm rất được quan tâm khi nghiên cứu về tâm lý học con người. Tuy nhiên, nó vẫn còn rất mới mẻ và chưa được biết đến rộng rãi trong xã hội. Trong nội dung trình bày này LVN Group sẽ giúp bạn nghiên cứu về Lý tính là gì? Cho ví dụ [Cập nhập 2023]
Lý tính là gì? Cho ví dụ [Cập nhập 2023]
1. Lý tính là gì?
Lý tính là một thuật ngữ dùng trong triết học và các khoa học khác về con người để chỉ các năng lực nhận thức của tâm thức con người. Nó miêu tả một sự nhìn thấy và nhìn nhận về tư duy hay khía cạnh tư duy, đặc biệt là tư duy trừu tượng, và khả năng tư duy trừu tượng – cái được cho là chỉ con người mới có. Khái niệm lý tính có liên quan đến ngôn ngữ, như thể hiện trong nghĩa của từ tương đương trong tiếng Hy Lạp “logos”, từ này sau được dịch sang tiếng Latin thành “ratio” rồi sang tiếng Pháp thành “raison”, từ đó phát sinh từ tiếng Anh “reason”.
Có nhiều bất đồng giữa các trường phái triết học về bản chất và chức năng của lý tính, đặc biệt về các vấn đề:
- Quan hệ của lý tính đối với các khái niệm có liên quan như ngôn ngữ, logic, ý thức.v.v…
- Tầm cần thiết của nó trong việc giúp con người quyết định đúng sai.
Trong ngôn ngữ ngoài triết học, lý trí là từ rất gần nghĩa với lý tính và được dùng rộng rãi hơn. Cả hai từ đều có nghĩa năng lực suy luận và phán đoán. Tuy nhiên, lý trí là nhận thức bằng khái niệm trên cơ sở xử lý chất liệu cảm tính do các tri giác cảm tính (sensatio) mang lại và do đó không vượt ra ngoài phạm vi của kinh nghiệm. Còn lý tính vượt ra ngoài phạm vi của kinh nghiệm.
Lý trí thường được dùng khi mang ý nghĩa đối lập với tình cảm, ví dụ: “Anh ta là người sống thiên về lý trí hơn là tình cảm”. Lý trí được đối với niềm tin khi muốn nói về sự đối lập giữa tư duy và cảm xúc. Còn lý tính được đối với niềm tin khi muốn nói về sự đối lập giữa tri giác chủ động và tri giác thụ động.
Tuy nhiên, đôi khi rất khó xác định sự khác biệt về ngữ nghĩa của hai từ này. Do đó, nhiều khi hai từ này được dùng tương đương nhau.
2. Ví dụ cụ thể trong cuộc sống về nhận thức lý tính và nhận thức cảm tính
Ví dụ, khi bạn nhìn thấy một ai đó, cảm giác đầu tiên của bạn đó là, woa người đó thật xinh đẹp. Nhưng sau đó bạn lại chuyển suy nghĩ của mình sang hướng khác. “Không biết tính cách, đạo đức của người đó thế nào”. Cảm giác đầu tiên đó chính là nhận thức cảm tính. Còn cách suy nghĩ sau đó lại có những tư duy nhất định. Đó là nhận thức lý tính.
Một ví dụ khác, khi chúng ta đến nhà hàng ăn uống, chuyên viên phục vụ mang lên một món ăn. Trông rất hấp dẫn, ngon miệng và khiến bạn có cảm giác muốn ăn ngay lập tức.
Nhận thức cảm tính: đĩa thức ăn này thật ngon, rất muốn ăn.
Nhận thức lý tính: Đây là một nhà hàng nhỏ, giá lại rẻ, nhưng món ăn chế biến rất đẹp mắt. Không biết ăn có ngon được không nữa.
3. Mối quan hệ giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính
Mối quan hệ giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính là mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau. Nhận thức lý tính phụ thuộc vào những chất liệu tư duy. Mà nhận thức cảm tính gửi tới (chủ nghĩa duy vật trong nhận thức luận). Nhận thức cảm tính cần được phát triển thành nhận thức lý tính. Tức là nhìn thấy bản chất thông qua sự kiện. (Phép biện chứng trong nhận thức luận).
Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính thấm nhuần lẫn nhau. Xét ở mức độ nhận thức của con người: nhận thức ở giai đoạn trước là tiền đề, nền tảng của nhận thức ở giai đoạn sau. Do đó, nói một cách tương đối nhận thức ở giai đoạn trước là nhận thức cảm tính. Còn nhận thức ở giai đoạn sau là nhận thức lý tính. Nhưng quá trình này đôi khi cũng có tình trạng bị đảo ngược lại.
Quan điểm sai lầm khi tách biệt nhận thức cảm tính với nhận thức lý tính. Mối quan hệ giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính là mối quan hệ giữa tiền đề cở sở và kế thừa phát triển. Không phải là mối quan hệ đối lập.
Không có nhận thức cảm tính về sự vật. Thì nhận thức lý tính chỉ là hư ảo. Là cá không có nước và cơm không có lửa. Nếu không có nhận thức lý tính về sự vật. Thì nhận thức cảm tính chỉ có thể dừng lại ở hình thái bên ngoài của sự vật. Không thể bộc lộ bản chất và quy luật của sự vật.
Thực tiễn là phương tiện cơ bản để liên hệ giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính. Thực tiễn là tổng hòa của đấu tranh bên trong và đấu tranh bên ngoài của tư tưởng. Hay thực tiễn là một thuật ngữ chung để chỉ hoạt động vật chất và hoạt động tư tưởng của con người.
Con người đưa các nhận thức về cảm giác, tri giác và hình tượng. Mà mình có được vào trong các hoạt động xã hội thực tiễn. Thông qua những khó khăn và kinh nghiệm mà mình thu được từ hoạt động thực tiễn xã hội để điều chỉnh nhận thức của mình.
Sau đó sử dụng những nhận thức đã được điều chỉnh đó vào việc chỉ đạo thực tiễn. Cứ lặp lại như vậy cho đến khi có được thành công. Đây chính là quá trình quá độ từ nhận thức cảm tính đi lên nhận thức lý tính. Trong đó thực tiễn đóng vai trò và ý nghĩa là phương tiện truyền thông và kiểm chứng.
Trên đây là toàn bộ nội dung về Lý tính là gì? Cho ví dụ [Cập nhập 2023] mà chúng tôi muốn giới thiệu đến quý bạn đọc. Trong quá trình nghiên cứu vấn đề, nếu có bất kỳ câu hỏi nào hoặc có nhu cầu sử dụng dịch vụ hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được hỗ trợ tốt nhất, chúng tôi có các dịch vụ hỗ trợ mà bạn cần. LVN Group đồng hành pháp lý cùng bạn.