Một số vấn đề về thực trạng thực hiện pháp luật về thuế GTGT

Bằng việc ban hành các sắc thuế, nhà nước thực hiện vai trò quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp, sử dụng hệ thống chính sách thuế như một công cụ không chỉ để điều tiết nền kinh tế mà còn nhằm quản lý hoạt động của các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường hiện nay. Đảm bảo ổn định nguồn thu ngân sách nhà nước, thực hiện phân phối thu nhập và định hướng kinh doanh. Vì thế, nội dung trình bày dưới đây chúng tôi muốn mang đến bạn đọc những vấn đề về thực trạng thuế giá trị gia tăng ở Việt Nam. Mời bạn đọc cùng theo dõi

Một số vấn đề về thực trạng thực hiện pháp luật về thuế GTGT

1. Quan niệm về thuế giá trị gia tăng

Thuế giá trị gia tăng theo tiếng Anh gọi là Value Added Tax (viết tắt là VAT), được dịch ra tiếng Việt là thuế giá trị gia tăng (GTGT).

Hiện nay, thuế GTGT được áp dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới và đã có khoảng 156 quốc gia áp dụng loại thuế này. Thuế GTGT là thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. GTGT là khoản giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ khi qua mỗi giai đoạn của quá trình sản xuất, mua bán hàng hóa, dịch vụ.

Phần giá trị tăng thêm ở mỗi giai đoạn bao gồm: tiền lương, tiền công, lợi nhuận, lợi tức cổ phần, tiền lãi vay ngân hàng phải trả và các khoản chi phí phát sinh.

Nói cách khác, GTGT là phần chênh lệch giữa giá đầu ra với giá đầu vào do đơn vị kinh tế tạo ra trong quá trình thực hiện sản xuất – kinh doanh hàng hóa, dịch vụ.

Thuế GTGT có những đặc điểm cơ bản sau:

– Thuế GTGT là một loại thuế gián thu. Tính gián thu của thuế GTGT được biểu hiện ở việc người nộp thuế và người chịu thuế không đồng nhất với nhau. Người mua hàng hóa, dịch vụ là người phải trả thuế GTGT thông qua giá mua hàng hóa, dịch vụ. Người bán hàng hóa, dịch vụ thực hiện nộp khoản thuế GTGT “đã được người mua trả” vào ngân sách nhà nước.

– Thuế GTGT là sắc thuế tiêu dùng nhiều giai đoạn. Thuế GTGT đánh vào tất cả các giai đoạn của quá trình sản xuất – kinh doanh, từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng, nhưng chỉ tính trên phần giá trị tăng thêm của mỗi giai đoạn. Tổng số thuế GTGT thu được của tất cả các giai đoạn đúng bằng số thuế tính trên giá bán cho người tiêu dùng cuối cùng.

– Thuế GTGT có tính trung lập kinh tế cao. Tính trung lập biểu hiện ở 2 khía cạnh, đó là:

• Thuế GTGT không chịu ảnh hưởng bởi kết quả kinh doanh của người nộp thuế, do người nộp thuế chỉ là người “thay mặt” người tiêu dùng nộp hộ khoản thuế này vào ngân sách nhà nước. Do vậy, thuế GTGT không phải là yếu tố của chi phí sản xuất, mà chỉ đơn thuần là một khoản thu được, cộng thêm vào giá bán của người gửi tới hàng hóa, dịch vụ.
• Thuế GTGT không bị ảnh hưởng bởi quá trình tổ chức và phân chia quá trình sản xuất – kinh doanh, bởi tổng số thuế ở tất cả các giai đoạn luôn bằng số thuế tính trên giá bán ở giai đoạn cuối cùng bất kể số giai đoạn nhiều hay ít.

– Thuế GTGT có tính chất lũy thoái so với thu nhập, vì nó không tính đến khả năng thu nhập của người chịu thuế, người có thu nhập cao hay thấp đều phải chịu thuế như nhau nếu cùng mua một loại hàng hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, tỷ lệ thu nhập nộp thuế của những người có thu nhập thấp sẽ cao hơn tỷ lệ nộp thuế của người có thu nhập cao nếu so với tổng thu nhập trong kỳ, bởi lẽ tốc độ tăng tiêu dùng bao giờ cũng thấp hơn tốc độ tăng thu nhập.

– Về phạm vi đánh thuế, thuế GTGT chỉ đánh vào hoạt động tiêu dùng diễn ra trong phạm vi lãnh thổ, không đánh vào hành vi tiêu dùng ngoài lãnh thổ. Đặc điểm này tạo ra sự công bằng trong những giao dịch quốc tế thông qua việc không thu thuế đối với hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu và đánh thuế đối với hàng hóa, dịch vụ nhập khẩu.

2. Thực trạng thực hiện pháp luật về thuế ở Việt nam hiện nay

• Về kê khai, nộp thuế:

• Thuế thu nhập doanh nghiệp đánh trực tiếp vào thu nhập của tổ chức sản xuất kinh doanh và làm giảm ngay khả năng sử dụng thu nhập có được của doanh nghiệp nên loại thuế này gây cảm giác mất mát cho người nộp thuế, và vì vậy dễ gây ra phản ứng từ đối tượng nộp thuế, dẫn đến tình trạng trốn thuế.

Khấu trừ thuế thu nhập doanh nghiệp rất phức tạp, khó kiểm soát, vì vậy các đơn vị quản lý thuế phải đầu tư nhiều cả về tài lực, vật lực, nhân lực cho công tác quản lý lĩnh vực thuế này. Việc quản lý thuế rất khó khăn, đòi hỏi phải có đội ngũ cán bộ thuế đông đảo và có trình độ chuyên môn, quản lý kinh tế cao, kèm theo việc áp dụng các phương tiện quản lý có kỹ thuật hiện đại với một hệ thống pháp luật trọn vẹn, có hiệu lực và quan hệ giao tiếp công vụ tốt.

• Liên quan đến quá trình thực hiện nghĩa vụ thu nộp thuế xuất nhập khẩu (XNK), pháp luật Việt Nam về thuế XNK quy định cụ thể về đồng tiền nộp thuế, tỷ giá tính thuế, đăng ký, kê khai hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu và nộp thuế, các vấn đề về thủ tục xét miễn thuế, hoàn lại thuế, truy thu thuế, xử lý khiếu nại và các vi phạm về thuế. Những quy định này hướng tới việc đảm bảo lợi ích cho các chủ thể tham gia hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa trong mối quan hệ với yêu cầu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất nhaoaj khẩu và phù hợp với xu hướng chung của thế giới.
• Hoạt động quản lí thuế có vai trò đảm bảo cho chính sách thuế được thực thi nghiêm chỉnh trong thực tiễn đời sống kinh tế xã hội. Trải qua thời gian, thuế luôn có sứ mệnh thực hiện những chức năng cao cả của nó như điều tiết kinh tế vĩ mô, phục vụ mục tiêu tăng trưởng của đất nước hay phân phối thu nhập nhằm đảm bảo sự công bằng  giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội. Tuy nhiên, các mục tiêu này chỉ trở thành hiện thực nếu các đơn vị quản lí thuế thực hiện điều hành, giám sát tốt việc nộp thuế đúng đủ, đúng hạn số thuế phải nộp vào ngân sách nhà nước. Vì vậy, hoạt động quản lí thuế có vai trò quyết định cho sự thành công của từng chính sách thuế.

3. Thực trạng quản lý thuế và các yêu cầu đặt ra đối với đơn vị Kiểm toán nhà nước

2.1 Thực trạng công tác kiểm toán thuế trong thời gian qua

• áp dụng không đúng thuế suất thuế giá trị gia tăng,
• kê khai ưu đãi và miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và thực hiện miễn giảm thuế sai quy định,
• áp đơn giá đất để tính tiền sử dụng đất chưa đúng…