Luật Dân sự là ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam, điều chỉnh một số quan hệ dân sự trên cơ sở bình đẳng, tự định đoạt, tự chịu trách nhiệm trong quan hệ dân sự. Nguồn pháp luật dân sự là gì? Xác định nguồn luật dân sự thế nào ? Luật LVN Group xin gửi đến quý bạn đọc nội dung trình bày: “Nguồn của luật dân sự? Xác định nguồn của luật dân sự”.
1. Nguồn của luật dân sự là gì?
Nguồn của pháp luật đã được nghiên cứu trong lý luận chung về nhà nước và pháp luật, về mặt xã hội học, nguồn của pháp luật là ý chí của giai cấp thống trị đưa lên thành luật mà nội dung được xác định bởi các điều kiện chính trị, kinh tế tồn tại trong xã hội cần thiết phải điều chỉnh bằng pháp luật. Pháp luật là ý chí của giai cấp thống trị đưa thành luật, thể hiện quan điểm giai cấp về hình mẫu xã hội, trong đó các quan hệ xã hội nào được điều chỉnh bằng pháp luật và với phương thức nào là do giai cấp thống trị quy định thông qua hoạt động lập pháp của nhà nước.
Để xem xét các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ pháp luật dân sự thì cần nghiên cứu về nguồn luật dân sự. Nguồn của luật Dân sự được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau gôm:
Thứ nhất, theo nguồn gốc phát sinh quy phạm pháp luật thì nguồn của luật Dân sự là những quan hệ xã hội cần thiết phải được pháp luật dân sự điều chỉnh;
Thứ hai, dưới góc độ xã hội học thì nguồn của luật Dân sự là ý chí của giai cấp thống trị được đưa lên thành luật mà nội dung được quyết định bởi điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội và phong tục, tập cửa hàng;
Thứ ba, theo cách thức biểu hiện ra bên ngoài thì nguồn của luật Dân sự là những văn bản quy phạm pháp luật dân sự.
Mỗi ngành luật là tổng hợp các quy phạm pháp luật quy định cách thức xử sự của các chủ thể tham gia vào các quan hệ đó phù hợp với lợi ích của giai cấp thống trị. Trong điều kiện của chúng ta hiện nay – Đảng “là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội” (Điều 4 Hiến pháp năm 1992), là đại biểu trung thành của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, của dân tộc thì pháp luật là sự thể chế hoá đường lối của Đảng trong từng giai đoạn cách mạng. Đường lối, chủ trương của Đảng được các đơn vị nhà nước có thẩm quyền thể chế hoá bằng quá trình lập pháp. Bởi vậy, “Nhà nước ta phải có đủ quyền lực và đủ khả năng định ra luật pháp và tổ chức, quản lý mọi mặt đời sống bằng pháp luật”.
Nguồn của luật dân sự hiểu theo nghĩa hẹp là những văn bản pháp luật (cách thức của pháp luật) do đơn vị nhà nước có thẩm quyền ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ tài sản và các quan hệ nhân thân. Một văn bản được coi là nguồn của luật dân sự phải đáp ứng những yêu cầu sau đây:
– Văn bản do đơn vị nhà nước có thẩm quyền ban hành;
– Chứa đựng các quy phạm pháp luật dân sự;
– Phải ban hành theo trình tự, thủ tục do luật định.
Nguồn của pháp luật bao gồm nguồn nội dung và nguồn cách thức, trong đó, “nguồn nội dung của pháp luật là xuất xứ, là căn nguyên của pháp luật bởi vì nó được các chủ thể có thẩm quyền dựa vào đó để xây dựng, ban hành và giải thích pháp luật” và “nguồn cách thức của pháp luật được hiếu là phương thức tồn tại của các quy phạm pháp luật trong thực tiễn hay là nơi chứa đựng, nơi có thể gửi tới các quy phạm pháp luật, tức là những căn cứ mà các chủ thể có thẩm quyền dựa vào đó để giải quyết các vụ việc pháp lý xảy ra trong thực tiễn”.
Quan niệm về nguồn của luật dân sự có sự thay đổi theo thời gian, dựa trên quy định của luật tương ứng với thời kỳ đó. Bộ luật Dân sự năm 2015 lần đầu tiên chính thức ghi nhận việc áp dụng án lệ, trong việc giải quyết các tranh chấp dân sự phát sinh. Do đó, luật Dân sự bao gồm một hệ thống các văn bản pháp luật (luật thành văn) cùng với tập cửa hàng, án lệ trong đó chứa đựng các quy tắc xử sự chung theo một chuẩn mực pháp lý nhất định. Vì thế, nguồn của luật dân sự là quy tắc ứng xử được ghi nhận trong các văn bản pháp luật do đơn vị có thẩm quyền của nhà nước ban hành, những tập cửa hàng, khuôn mẫu được xác định từ án lệ mà theo đó, các chủ thể phải tuân theo khi tham gia và thực hiện các quan hệ dân sự.
Trong số các loại nguồn của luật dân sự thì hệ thống các vãn bản pháp luật được xác định là nguồn chủ yếu và cần thiết nhất bởi hệ thống pháp luật nước ta theo truyền thống pháp luật Civil law – luật thành văn. Văn bản quy phạm pháp luật là nguồn của luật dân sự do do đơn vị nhà nước có thẩm quyền ban hành theo trình tự, thủ tục nhất định có chứa các quy phạm pháp luật dân sự, nhằm điều chỉnh các quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản. Một vãn bản quy phạm pháp luật được coi là nguồn của luật dân sự phải đáp ứng những yêu cầu sau đây:
Một là, phải là văn bản quy phạm pháp luật dân sự, tức là chứa đựng các quy tắc xử sự chung để điều chỉnh quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân thuộc đối tượng điều chỉnh của luật Dân sự;
Hai là, văn bản quy phạm pháp luật dân sự phải do đơn vị Nhà nước có thẩm quyền ban hành; Ba là, việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật dân sự phải tuân theo một trình tự, thủ tục nhất định do pháp luật quy định.
Bộ luật Dân sự hiện hành có những thay đổi gì so với Bộ luật Dân sự năm 2005 trước đó? Sau đây là phần phân tích một số điểm mới của Bộ luật Dân sự năm 2015 so với Bộ luật Dân sự năm 2005.
2. Xác định nguồn của luật dân sự thế nào?
1) Văn bản quy phạm pháp luật:
– Hiến pháp
– Bộ luật dân sự 2015
– Các bộ luật, các luật khác như: Bộ luật Lao động, Luật Đất đai, Luật Hôn nhân – gia đình, Luật Thương mại, Luật Doanh nghiệp, …
– Văn bản dưới luật.
2) Tập cửa hàng
3) Án lệ
Nguyên tắc áp dụng án lệ và lẽ công bằng để giải quyết các tranh chấp lần đầu tiên được ghi nhận chính thức trong BLDS. Điều này góp phần đảm bảo cho các chủ thể được giải quyết các tranh chấp tại Tòa mà không bị từ chối; đồng thời tăng cường trách nhiệm cho các đơn vị, cá nhân có trách nhiệm trong việc giải quyết các tranh chấp. Việc giải quyết các quan hệ dân sự dựa trên lẽ công bằng đòi hỏi trình độ chuyên môn cũng như sự vô tư, khách quan và đạo đức nghề nghiệp của các vị thẩm phán.
Quy định này xuất phát từ thực tiễn thi hành pháp luật. “Để đảm bảo đủ căn cứ pháp luật, bám sát thực tiễn trong giải quyết các vụ việc dân sự, hầu hết các nước đã thừa nhận và tăng cường vai trò giải thích pháp luật, áp dụng tập cửa hàng, án lệ của Tòa án và thẩm phán như là một trong những giải pháp căn bản giúp cho quyền yêu cầu của người dân về dân sự không bị từ chối hoặc không được giải quyết, bảo đảm các quyền dân sự được tôn trọng và được bảo vệ. Pháp luật một số nước cũng có quy định Tòa án không có quyền từ chối giải quyết vụ việc dân sự vì lý do không có quy định của pháp luật và cho phép thẩm phán được giải quyết tranh chấp “theo lẽ công bằng”.
3. Dịch vụ tư vấn luật LVN Group
Trên đây là thông tin về Nguồn của luật dân sự mà Công ty Luật LVN Group gửi đến quý bạn đọc tham khảo. Nếu cần cung cấp thêm thông tin chi tiết quy định về dân sự, quý khách vui lòng truy cập trang web: https://lvngroup.vn để được trao đổi cụ thể.