Nguyên tắc tòa án xét xử công khai là gì? [Chi tiết 2023]

Tòa án là đơn vị tư pháp bảo vệ công lý cho người dân, đất nước. Để đảm bảo sự minh bạch, khách quan trong xét xử, Tòa án phải xét xử công khai. Mời quý bạn đọc cùng LVN Group nghiên cứu thông tin về Nguyên tắc tòa án xét xử công khai là gì trong nội dung trình bày dưới đây.

1. Xét xử công khai là gì theo hướng dẫn của pháp luật?

Việc xét xử của Tòa án được tiến hành công khai, mọi người đều có quyền tham dự. Thông thường, việc xét xử được tiến hành ở trụ sở của Tòa án. Người dưới 16 tuổi không được vào phòng xử án, trừ trường hợp được Tòa án mời, triệu tập để xét hỏi (khoản 5 Điều 246 BLTTHS 2015). Tuy nhiên, thực tiễn đối với những vụ án cần thiết, số người muốn tham dự đông, Tòa án chỉ có thể mời một số đại biểu đơn vị, đoàn thể và cho phép một số người vào tham dự để phù hợp với chỗ ngồi của phòng xử án để đảm bảo trật tự phiên tòa. Trong trường hợp đặc biệt thì Tòa án có thể xử kín nhưng phải tuyên án công khai; đó là những trường hợp sau: cần giữ bí mật nhà nước, cần giữ thuần phong, mỹ tục của dân tộc (một số tội phạm về tình dục, tội phạm mà bị cáo là người chưa thành niên), cần bảo vệ người dưới 18 tuổi hoặc để giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự. Ví dụ, trong những vụ hiếp dâm, người bị hại phải kể tỉ mỉ các tình tiết của vụ án, người giám định cũng cần đưa ra kết luận về người bị hại…Nếu xét xử công khai sẽ ảnh hưởng đến danh dự, bí mật đời tư, hạnh phúc gia đình hoặc tương lai của người bị hại; do vậy, trong một số trường hợp quy định hoặc khi người bị hại yêu cầu thì tòa án phải xem xét, quyết định việc xử kín. Nếu tòa án xét xử kín thì người không có nhiệm vụ không được tham dự phiên tòa xét xử đối với toàn bộ hay một phần vụ án. Dù phiên toà được tiến hành xét xử kín, nhưng bản án và quyết định của phiên toà đó cũng phải được tuyên công khai.

Nội dung phiên toà, thời gian, địa điểm mở phiên toà phải được niêm yết công khai trước khi xét xử, kết quả xét xử tại phiên toà có thể được công bố trên báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình hoặc bằng các phương tiện thông tin đại chúng khác cho mọi người biết

Nguyên tắc xét xử công khai chỉ áp dụng đối với thủ tục xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm, không áp dụng đối với thủ tục giám đốc thẩm và tái thẩm.

Việc xét xử công khai hay xét xử kín là do Thẩm phán chủ tọa phiên tòa quyết định trên cơ sở xem xét nội dung vụ án và yêu cầu của đương sự.

Xét xử công khai là một biểu hiện dân chủ của tố tụng hình sự Việt Nam, có ý nghĩa rất lớn trong việc nâng cao tác dụng giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật, tạo điều kiện để nhân dân giám sát hoạt động của Tòa án và nâng cao tinh thần trách nhiệm của Thẩm phán và Hội thẩm.

2. Tại sao phải xét xử công khai?

Theo khoản 3 Điều 103 Hiến pháp 2013 quy định như sau: “3. Tòa án nhân dân xét xử công khai….”. Do vậy, nguyên tắc này được triển khai thực hiện ở các phiên tòa; trong tất cả các lĩnh vực khác nhau. Như hình sự, dân sự, hành chính, lao động,….. Điển hình nhất là trong các vụ án hình sự. Bắt nguồn từ nguyên tắc về quyền con người, ai cũng có quyền bình đẳng trước pháp luật. Mọi người đều bình đẳng về quyền được xét xử công bằng, công khai bởi tòa án. Điều này nhằm xác định các quyền và nghĩa vụ của họ; cũng như về bất cứ sự buộc tội nào đối với họ. Thêm nữa, với vai trò nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải, thực thi pháp luật, các phiên tòa được hiến định rằng phải được tổ chức công khai để mọi người dân có nhu cầu thì đều có thể tham gia; đều có thể được biết thông tin về vụ việc được xét xử.

Thông qua đó thực hiện chức năng giám sát đối với hoạt động xét xử vụ án. Mặt khác, việc xét xử công khai phát huy được tính giáo dục chính trị – pháp lý; tác dụng phòng ngừa của hoạt động xét xử. Việc xét xử công khai bảo đảm cho hoạt động xét xử được tiến hành đúng đắn; nâng cao trách nhiệm của Thẩm phán, Hội thẩm, Kiểm sát viên, Luật sư bào chữa đối với việc thực hiện nghĩa vụ của mình; đối với việc tuân thủ nghiêm chỉnh pháp luật.

3. Quy định về xét xử công khai

Pháp luật quy định tòa án phải có trách nhiệm công khai nội dung phiên tòa; thời gian; địa điểm mở phiên tòa. Những nội dung này phải được niêm yết công khai trước khi xét xử. Kết quả xét xử tại phiên tòa có thể được công bố trên báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình; hoặc bằng các phương tiện thông tin đại chúng khác cho mọi người biết.

Điều 25 BLTTHS năm 2015 quy định: “Tòa án xét xử công khai, mọi người đều có quyền tham dự phiên tòa, trừ trường hợp do Bộ luật này quy định. Trong trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong mỹ tục của dân tộc, bảo vệ người dưới 18 tuổi hoặc để giữ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự thì Tòa án có thể xét xử kín nhưng phải tuyên án công khai”. Nội dung nguyên tắc này một mặt thể hiện tính dân chủ, tạo điều kiện cho nhân dân kiểm tra, giám sát được các hoạt động của Tòa án, của các chủ thể tiến hành tố tụng, qua đó phát hiện những thiếu sót hoặc sai lầm trong tiến trình giải quyết vụ án, bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước, của công dân theo hướng dẫn của pháp luật, mặt khác qua xét xử công khai còn có tác dụng tuyên truyền pháp luật cho quần chúng nhân dân.

Vì vậy có thể thấy xét xử công khai nhằm đảm bảo cơ chế kiểm tra và giám sát của nhân dân đối với hoạt động xét xử và tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật cho người dân. Tuy vậy Tòa án có thể quyết định xét xử kín trong một số trường hợp quy định hoặc theo yêu cầu chính đáng của đương sự như đã viện dẫn trên. Đây là trường hợp ngoại lệ của nguyên tắc xét xử công khai trong tố tụng hình sự.

4. Phân biệt xử kín và xử công khai theo hướng dẫn thế nào?

Với sự phát triển của các phương tiện thu và phát hình hiện nay, không hẳn mọi phiên tòa công khai thì người dân và những đơn vị báo chí đưa tin thì đều được có mặt trong hội trường xét xử.  Nhiều phiên tòa có tính chất nhạy cảm; hoặc số lượng bị can, bị cáo, đương sự, người có quyền và nghĩa vụ liên quan quá nhiều thì người dân và các phóng viên được tòa án bố trí ngồi trong một phòng khác; và theo dõi vụ án thông qua màn hình vô tuyến.

Cũng rất sai lầm khi lầm tưởng rằng đã là các vụ án được xét xử kín thì mọi vấn đề liên quan đến vụ án thì đều không được biết. Pháp luật có quy định rõ, những vụ án được xét xử kín thì không công bố nội dung vụ án, diễn biến của phiên tòa nhưng vẫn phải tuyên án công khai.

Trên đây là nội dung trình bày gửi tới thông tin về Nguyên tắc tòa án xét xử công khai là gì mà LVN Group muốn gửi gắm tới các bạn. Hy vọng nội dung trình bày sẽ hữu ích với quý bạn đọc. Trong quá trình nghiên cứu nếu như quý khách hàng còn câu hỏi hay quan tâm và có nhu cầu được tư vấn về vấn đề trên, vui lòng liên hệ với LVN Group !!