Phân biệt 04 loại tội phạm trong Bộ luật hình sự 2015

1. Sự cần thiết của phân loại tội phạm 

• Để sắp xếp, hệ thống hóa các tội phạm trong Bộ luật Hình sự theo từng chương, bảo đảm tính khoa học, thuận lợi cho công tác nghiên cứu và áp dụng.
• Để xác định tội phạm theo tính chất và mức độ nguy hiểm, từ đó quy định hình phạt và áp dụng hình phạt.
• Để áp dụng biện pháp ngăn chặn do Bộ luật Tố tụng hình sự quy định cho phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm.
• Để xác định thời hạn điều tra, thời hạn tạm giam, thời hạn chuẩn bị xét xử, thời hạn xóa án tích cho phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của các tội phạm cụ thể..v..v..

2. Ý nghĩa của việc phân loại tội phạm

2.1 Ý nghĩa lý luận

• Phân loại tội phạm là cơ sở để xác định và xây dựng các biện pháp pháp lý hình sự tương ứng với tính nguy hiểm cho xã hội của tội phạm, xác định chính sách hình sự cụ thể đối với từng hành vi phạm tội cụ thể ( chính sách hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội –  chương X Bộ luật hình sự, chính sách xử lý hành vi chuẩn bị phạm tội…vv…)
• Mặt khác, phân loại tội phạm cũng có vai trò cần thiết trong việc triển khai chính sách hình sự thông qua nhận thức và phản ứng của Nhà nước đối với các tội có tính nguy hiểm cho xã hội khác nhau thì có biện pháp xử lý khác nhau. Nó chi phối hầu hết các quy định của pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự về tội phạm, hình phạt, thẩm quyền điều tra, xét xử…vv…
• Trong hoạt động lập pháp, phân loại tội phạm là cơ sở để xây dựng các chế định về tội phạm và hình phạt, là cơ sở thống nhất để xây dựng các khung hình phạt cho tội phạm cụ thể.
• Mặt khác, phân loại tội phạm còn là cơ sở để xác định đường lối đấu tranh với các tội phạm khác nhau cũng như các ngành  tính nguy hiểm cho xã hội của tội phạm, mà yêu cầu phân hóa trách nhiệm hình sự được đặt ra và trở thành nguyên tắc của Luật hình sự.
• Phân loại tội phạm thành các nhóm khác nhau là biểu hiện của sự phân hóa trách nhiệm hình sự ở góc độ lập pháp. Bên cạnh đó, nghiên cứu chế định phân loại tội phạm trong mối quan hệ thống nhất các chế định khác sẽ tạo tiền đề cho việc nhận thực đúng bản chất của tội phạm, đánh giá đúng tính nguy hiểm cho xã hội của tội phạm, là cơ sở để hoàn thiện pháp luật hình sự.

2.2 Ý nghĩa thực tiễn

• Phân loại tội phạm có ý nghĩa trước hết đối với việc áp dụng nhiều quy phạm phần chung và phần các tội phạm Bộ luật hình sự, như: chế định tuổi chịu trách nhiệm hình sự, chế định các giai đoạn phạm tội, chế định thời hiệu truy cứu trách nhiệm  hình sự… Chẳng hạn, theo hướng dẫn của pháp luật hiện hành, những người chuẩn bị phạm  tội chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự nếu tội họ chuẩn bị phạm là tội rất nghiêm trọng hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng, người từ đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về những tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng; …v.v…
• Mặt khác, việc phân loại tội phạm còn có ý nghĩa chi phối đối với việc áp dụng một số chế định của luật tố tụng hình sự. Việc bắt người trong trường hợp khẩn cấp chỉ được thực hiện khi có căn cứ cho rằng người đó đang chuẩn bị phạm một tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng; các quy định về thời hạn đưa vụ án ra xét xử hoặc ra các quyết định cụ thể đối với từng loại tội phạm cụ thể…v.v…

3. Phân biệt 04 loại tội phạm trong Bộ luật hình sự 2015

• Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội được pháp luật quy định là mức độ xảy ra là không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật hình sự năm 2015 quy định đối áp dụng với tội phạm này là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm.
• Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội được pháp luật quy định mức độ xảy ra lớn hơn tội phạm ít nghiêm trọng tức là nằm trong mức lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật hình sự năm 2015 quy định đối với tội phạm này là từ trên 03 năm đến 07 năm tù.
• Tội phạm rất nghiêm trọng đây là tội phạm gây ra những hành vi có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội rất lớn mà pháp luật đưa ra mức hình phạt cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật hình sự năm 2015 quy định đối với tội phạm này là từ trên 07 năm đến 15 năm tù.
• Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội được xác định là đặc biệt lớn, lớn nhất trong 03 loại tội phạm trình bày trên và pháp luật quy định mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật hình sự năm 2015 quy định đối với tội phạm này là từ trên 15 năm đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.

4. Giải đáp có liên quan

• Căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm của tội phạm và mức hình phạt với các tội phạm.
• Căn cứ vào cách thức lỗi của tội phạm.
• Căn cứ vào tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
• Căn cứ vào loại cấu thành tội phạm.
• Căn cứ khác để phân loại tội phạm.

• Tội phạm có cấu thành vật chất.
• Tội phạm có cấu thành cách thức.