Tội phạm là một trong những vấn đề luôn thu hút được sự quan tâm của nhiều người do tính chất nghiêm trọng của nó. Bên cạnh việc quy định các biện pháp và mức xử phạt đối với tội phạm thì việc phòng chống tội phạm cũng là một vấn đề cần được chú trọng. Tuy nhiên bộ luật hình sự cũng có quy định về những hành vi không bị coi là tội phạm, cụ thể là phòng vệ chính đáng. Vậy những hành vi không bị coi là tội phạm được quy định thế nào? Mời quý bạn đọc cùng cân nhắc nội dung trình bày dưới đây để hiểu rõ hơn về vấn đề này.
những hành vi không bị coi là tội phạm
1. Tội phạm là gì?
Căn cứ theo hướng dẫn tại Điều 8 Bộ luật hình sự năm 2015, luật sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định về khái niệm tội phạm cụ thể như sau:
– Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo hướng dẫn của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự.
– Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác.
Theo đó, tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện. Tùy vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội gây ra được quy định trong Bộ luật Hình sự, tội phạm được phân thành 4 loại như sau:
– Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật Hình sự quy định đối với tội ấy là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm
– Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật Hình sự quy định đối với tội ấy là từ trên 03 năm tù đến 07 năm tù
– Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội rất lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật Hình sự quy định đối với tội ấy là từ trên 07 năm tù đến 15 năm tù
– Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội đặc biệt lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật Hình sự quy định đối với tội ấy là từ trên 15 năm tù đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.
Đối với Tội phạm do pháp nhân thương mại thực hiện được phân loại căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội theo hướng dẫn tại khoản 1 Điều 9 Bộ luật Hình sự và quy định tương ứng đối với các tội phạm được quy định tại Điều 76 Bộ luật Hình sự.
2. Những hành vi không bị coi là tội phạm
Bộ luật hình sự hiện hành ngoài quy định những hành vi phạm tội còn có những quy định khác về những hành vi không bị coi là tội phạm như Phòng vệ chính đáng.
Theo đó, Điều 22 Bộ Luật hình sư quy định về phòng vệ chính đáng như sau:
– Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của đơn vị, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.
– Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.
– Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.
– Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy
Căn cứ theo hướng dẫn đã nêu trên, có thể thấy rằng, một hành vi được coi là phòng vệ chính đáng khi có đủ các yếu tố như sau:
+ Về phía nạn nhân (người bị chết hoặc người bị thương tích): phải là người đang có hành vi xâm phạm đến các lợi ích của Nhà nước, của tổ chức, của cá nhân người phòng vệ hoặc của người khác. Hành vi xâm phạm này phải có tính chất nguy hiểm đáng kể. Khi xét hành vi xâm phạm trong trường hợp phòng vệ chính đáng phải xem xét trong mối tương quan với hành vi chống trả, không phải bất cứ hành vi tội phạm nào xảy ra, người có hành vi chống trả gây chết người hoặc gây thương tích cho người có hành vi xâm phạm đều là phòng vệ chính đáng.
+ Về phía người phòng vệ: Nếu tổn hại do người có hành vi xâm phạm gây ra có thể là tổn hại về tính mạng, sức khỏe, có thể là tổn hại về tài sản, nhân phẩm, danh dự hoặc các lợi ích xã hội khác, thì tổn hại do người có hành vi phòng vệ gây ra chỉ có thể là tổn hại về tính mạng hoặc sức khỏe cho người có hành vi xâm phạm.
+ Hành vi chống trả phải cần thiết: Cần thiết không có nghĩa là ngang bằng theo cách xác định như toán học. Sự chống trả cần thiết trước hết phải căn cứ vào tính chất của các lợi ích bị xâm phạm, tính chất của hành vi xâm phạm và các mối tương quan khác giữa hành vi xâm phạm với hành vi phòng vệ
Phòng vệ chính đáng không chỉ nhằm gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công trái pháp luật mà nó còn thể hiện thái độ tích cực chống trả sự xâm phạm đến các lợi ích của Nhà nước, của tổ chức, của mình hoặc của người khác. Phòng vệ chính đáng còn là quyền của con người chứ không chỉ là nghĩa vụ nên không yêu cầu phương pháp, phương tiện của người phòng vệ phải như phương pháp, phương tiện mà người tấn công sử dụng. Do đó, pháp luật hiện hành quy định hành vi phòng vệ chính đáng thì không được coi là phạm tội.
3. Một số câu hỏi thường gặp
- Phòng vệ chính đáng có phải tội phạm không?
Theo quy định của pháp luật hiện hành, phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm. Nếu là hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng thì mới được coi là tội phạm
- Khi nào là hành vi vượt quá phòng vệ chính đáng?
Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.
- Phòng vệ chính đáng được quy định ở đâu?
Hành vi phòng vệ chính đáng được quy định tại Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017.
>> Xem thêm: Phòng vệ thương mại là gì?
Trên đây là toàn bộ nội dung giới thiệu của chúng tôi về vấn đề những hành vi không bị coi là tội phạm, cũng như các vấn đề pháp lý có liên quan. Trong quá trình nghiên cứu nếu như quý bạn đọc còn câu hỏi và có nhu cầu sử dụng dịch vụ tư vấn của LVN Group về những hành vi không bị coi là tội phạm vui lòng liên hệ với chúng tôi.