Thiểu năng là gì? (Cập nhật 2023)

Hiện nay, chắc hẳn nhiều bạn đọc biết đến cụm từ thiểu năng, tuy nhiên thật khó để đối mặt với khả năng rằng con bạn có thể mắc phải một trong nhiều các dạng khuyết tật về trí tuệ. Luật LVN Group xin gửi đến quý bạn đọc nội dung trình bày: “Thiểu năng là gì? (Cập nhật 2023)“.

Thiểu năng trí tuệ là tình trạng trẻ bị chậm phát triển về mặt trí tuệ và thiếu hụt trong các kỹ năng cần thiết của cuộc sống hàng ngày. Nhưng cũng cần phải nhớ rằng phần lớn trẻ em mắc một trong số các khuyết tật về trí tuệ cũng vẫn có thể thông minh như những đứa trẻ khác. Chúng cần được thầy cô giáo chỉ dạy theo một cách học tập riêng  của chúng. Bằng cách nghiên cứu sâu về các khuyết tật liên quan đến trí tuệ và những thử thách cụ thể của con bạn, cha mẹ có thể giúp con đạt được kết quả tốt ở trường và còn hơn thế nữa.

Các dạng khuyết tật về trí tuệ thường được chia thành các nhóm dựa vào môn học hay kĩ năng ở trường học. Đối với trẻ ở độ tuổi đến trường, các loại dễ nhận thấy nhất của suy giảm nhận thức liên quan đến đọc, viết, hoặc toán học. Nếu con bạn chưa đến trường, bạn có thể để ý sự chậm phát triển lời nói hay chậm phát triển các động tác vận động cũng như các động tác khéo léo (như bò, đi, chạy, dùng các dụng cụ để ăn). Đừng quên rằng những khuyết tật trí tuệ sẽ biểu hiện khác biệt giữa các trẻ.

Có 2 dạng thiểu năng trí tuệ xảy ra trong việc đọc. Một dạng biểu hiện khi con của bạn gặp khó khăn trong việc hiểu mối quan hệ giữa các chữ cái, âm thanh và các từ ngữ. Dạng còn lại là khó khăn trong việc đọc hiểu, nghĩa là trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu nghĩa của từ, câu và đoạn văn. Các dấu hiệu của thiểu năng trí tuệ dạng đọc là:

• Khó nhận biết chữ cái và từ ngữ
• Khó khăn trong việc hiểu nghĩa của từ và các ý niệm
• Tốc độ đọc chậm và không trôi chảy
• Kĩ năng sử dụng từ ngữ kém

Dạng thiểu năng trí tuệ trong việc làm toán thay đổi rất đa dạng ở trẻ. Ví dụ, khả năng làm toán của con bạn còn bị ảnh hưởng bởi bất cứ thiểu năng ngôn ngữ, giảm thị lực nào cùng tồn tại, hay các vấn đề với việc ghi nhớ, tổ chức và sắp xếp thứ tự. Nếu con của bạn gặp khó khăn trong việc ghi nhớ, sắp xếp các con số và các dữ liệu toán học, chúng có thể đang có thiểu năng trí tuệ trong việc làm toán. Chúng có thể thấy việc đọc giờ rất khó khăn và khó hiểu các suy nghĩ trừu tượng.

Dạng thiểu năng trí tuệ này có thể bao gồm hành động viết, khả năng hiểu và tổng hợp thông tin, hoặc cả hai. Trẻ với dạng thiểu năng này gặp khó khăn trong việc tạo nên các chữ cái, từ ngữ và viết ra câu. Triệu chứng của thiểu năng trí tuệ trong viết chữ bao gồm:

• Chữ viết lộn xộn
• Khó chép lại các chữ cái và từ ngữ một cách chính xác
• Khó đánh vần
• Gặp vấn đề trong việc liên kết và tổ chức câu trong khi viết

Trẻ có dạng thiểu năng này gặp khó khăn trong cả các động tác vận động và các động tác khéo léo. Chúng có vẻ không phát triển đúng với độ tuổi và gặp vấn đề với các hoạt động cần sự phối hợp giữa tay và mắt.

Dạng thiểu năng trí tuệ này liên quan đến khả năng nói và hiểu lời nói. Các triệu chứng của dạng này bao gồm:

• Khó kể lại một câu chuyện
• Khó nói một cách lưu loát
• Khó hiểu ý nghĩa của từ
• Gặp khó khăn trong việc làm theo các chỉ dẫn
• Khó hiểu các từ loại

Một số trẻ có vấn đề trong việc nghe hay nhìn, dẫn đến khả năng học tập bị ảnh hưởng. Dạng thiểu năng này biểu hiện qua việc khiến người đó khó tiếp nhận những gì họ nghe và nhìn thấy. Họ có thể mất khả năng nhận ra sự khác biệt giữa một số loại âm thanh. Những người khác không thể phân biệt được giữa các hình dạng và hình ảnh.

Trẻ em có suy giảm nhẹ các chức năng trên có thể chỉ gặp những thử thách nhỏ trong một hoặc cả hai lĩnh vực trên. Những trẻ bị suy giảm một cách rõ rệt và nghiêm trọng trong nhiều hoặc tất cả các lĩnh vực trên có thể cần giám sát thường xuyên và tham gia các dịch vụ giáo dục chuyên biệt.

Các rối loạn khác xảy ra đồng thời với những thiểu năng trí tuệ bao gồm chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) và tự kỷ. Cả hai chứng bệnh này khiến cho việc học tập và hoạt động sống hằng ngày gặp nhiều khó khăn, đặc biệt nếu đi kèm với các dạng thiểu năng trí tuệ.

Cần hiểu rằng những thiểu năng học tập này xảy ra ở nhiều mức độ và tùy từng mức độ mà sẽ có các biện pháp khắc phục cho trẻ.

Các chuyên gia chia các loại suy giảm khả năng nhận thức thành 4 nhóm: thiểu năng trí tuệ mức độ nhẹ, thiểu năng trí tuệ mức độ trung bình, thiểu năng trí tuệ mức độ nặng, và thiểu năng trí tuệ rất nặng.  Mức độ suy giảm của thiểu năng trí tuệ thay đổi rất đa dạng.

Chuyên gia sức khỏe tâm thần phải xem xét năng lực cũng như độ suy giảm của một người thông qua 3 lĩnh vực kĩ năng: khái niệm, xã hội và kỹ năng sống thực tiễn.

• Chỉ số IQ từ 50-70
• Chậm hơn mức bình thường trong mọi lĩnh vực phát triển
• Không biểu hiện kiểu hình bên ngoài bất thường
• Có thể học tập những kỹ năng sống thực tế
• Học được các kĩ năng đọc và làm toán đến mức lớp 3 đến lớp 6
• Có thể hòa nhập vào môi trường xã hội
• Có thể thực hiện các chức năng trong cuộc sống hằng ngày

Khoảng 85% những người thiểu năng trí tuệ thuộc mức độ nhẹ vẫn có khả năng học tập bình thường và nhiều người thậm chí còn đạt được những thành công trong học vấn. Một người có thể đọc, nhưng gặp khó khăn trong việc hiểu những gì mình đọc là ví dụ cho thiểu năng trí tuệ ở mức độ nhẹ.

• Chỉ số IQ từ 35-49
• Chậm phát triển đáng chú ý (ví dụ như khả năng nói, vận động)
• Có thể có các đặc điểm hình thể thể hiện sự suy giảm trí tuệ (ví dụ như lưỡi dày)
• Có thể giao tiếp theo những cách cơ bản và đơn giản
• Có thể học những kĩ năng đơn giản về sức khỏe và an toàn
• Có thể tự chăm lo cho bản thân
• Có thể tự đi một mình đến những nơi gần và thân thuộc

Những người bị thiểu năng trí tuệ mức độ trung bình có khả năng giao tiếp khá tốt, nhưng không thể giao tiếp ở những mức độ phức tạp. Họ có thể gặp khó khăn trong những tình huống xã hội và gặp vấn đề với những tín hiệu trong xã hội và khả năng phán đoán. Những người này có thể chăm sóc cho mình, nhưng có thể cần nhiều hướng dẫn và hỗ trợ hơn so với người bình thường. Nhiều người có thể sống độc lập, nhưng một số vẫn cần sự hỗ trợ của một nhóm người. Khoảng 10 phần trăm những người khuyết tật trí tuệ rơi vào nhóm trung bình.

• Chỉ số IQ tư 20-34
• Phát triển chậm chạp một cách đáng kể
• Hiểu lời nói, nhưng có ít khả năng giao tiếp
• Có thể học được những thói quen hằng ngày
• Có thể học những việc tự chăm sóc bản thân rất đơn giản
• Cần sự giám sát trực tiếp trong các tình huống xã hội

Chỉ khoảng 3 hay 4% những người được chẩn đoán thiểu năng trí tuệ rơi vào dạng nặng. Những người này chỉ có thể giao tiếp ở mức độ cơ bản nhất. Họ không thể thực hiện tất cả các hoạt động tự chăm sóc bản thân một cách tự lập và cần sự giám sát và giúp đỡ mỗi ngày. Phần lớn người ở nhóm này không thể sống một cách tự lập và sẽ cần sống trong môi trường và cần có nhóm giúp đỡ.

• Chỉ số IQ ít hơn 20
• Sự chậm phát triển rõ rệt trong tất cả các lãnh vực
• Bất thường thể chất bẩm sinh rõ ràng
• Cần giám sát chặt chẽ
• Cần người hỗ trợ trong các hoạt động tự chăm sóc
• Không phản ứng kịp trong các hoạt động thể chất và xã hội
• Không có khả năng sống độc lập

Những người thiểu năng trí tuệ rất nặng cần đến sự giúp đỡ và chăm sóc mọi lúc mọi nơi. Họ phụ thuộc vào những người khác trong cuộc sống hằng ngày và rất hạn chế trong khả năng giao tiếp. Thông thường, những người trong nhóm này cũng có những giới hạn về thể chất. Khoảng 1-2% những người thiểu năng trí tuệ thuộc nhóm này.

Tuy nhiên khi đánh giá mức độ thiểu năng trí tuệ, chuyên gia sức khỏe tâm thần sẽ dựa vào cả các chỉ số IQ chứ không phải là chỉ đánh giá khả năng thực hiện các hoạt động sống hằng ngày.