Hẳn bạn đọc không còn xa lạ gì với thuật ngữ Doanh nghiệp nhà nước, tuy nhiên không phải ai cũng có góc nhìn và cách hiểu đúng đắn. Vậy thực trạng tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước được quy định thế nào? Sau đây, Luật LVN Group sẽ giúp quý bạn đọc phân tích và nghiên cứu rõ hơn.
1. Doanh nghiệp Nhà nước là gì?
Doanh nghiệp nhà nước là tổ chức kinh tế do Nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ hoặc có cổ phần, vốn góp chi phối, được tổ chức dưới cách thức công ty nhà nước, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn.
Thực trạng, giải pháp đối với Tái cơ cấu DN nhà nước
So với Doanh nghiệp tư nhân, Doanh nghiệp Nhà nước thường được cho là kém hiệu quả và lợi nhuận thấp hơn. Trong khi các chi tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông, Doanh nghiệp Nhà nước thường phải chịu trách nhiệm của xã hội, hoạt động vì lợi ích của người dân, được thành lập để đối phó với những thất bại của nền kinh tế. Điều đó dẫn đến việc các Doanh nghiệp Nhà nước không hướng đến và cũng không cần cố gắng tối đa hóa lợi nhuận như các doanh nghiệp tư nhân.
2. Phân loại doanh nghiệp nhà nước
2.1. Theo nguồn vốn
Từ ngày 01/01/2021, khi Luật Doanh nghiệp 2020 có hiệu lực, các doanh nghiệp thuộc một trong các trường hợp sau đây sẽ được xem là doanh nghiệp nhà nước:
2.1.1. Doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ
- Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ là công ty mẹ của tập đoàn kinh tế nhà nước, công ty mẹ của tổng công ty nhà nước, công ty mẹ trong nhóm công ty mẹ – công ty con
- Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là công ty độc lập do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.
2.1.2. Doanh nghiệp có thành viên là Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết
- Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, công ty cổ phần do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết là công ty mẹ của tập đoàn kinh tế, công ty mẹ của tổng công ty nhà nước, công ty mẹ trong nhóm công ty mẹ – công ty con
- Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên, công ty cổ phần là công ty độc lập do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết.
2.2. Theo mô hình kinh doanh
Theo điều 88 luật doanh nghiệp năm 2020 thì doanh nghiệp nhà nước gồm các loại hình sau:
- Công ty nhà nước: là doanh nghiệp do nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ thành lập, tổ chức quản lý và tồn tại dưới cách thức công ty Nhà nước độc lập và tổng công ty nhà nước.
- Công ty cổ phần nhà nước: là công ty cổ phần mà toàn bộ cổ đông là các công ty nhà nước hoặc tổ chức được nhà nước ủy quyền góp vốn. Tổ chức và hoạt động theo Luật doanh nghiệp.
- Công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước một thành viên là công ty trách nhiệm hữu hạn do nhà nước sở hữu toàn bộ vốn điều lệ. Tổ chức quản lí.
- Công ty trách nhiệm hữu hạn nhà nước có từ hai thành viên trở lên: là công ty trách nhiệm hữu hạn trong đó có tất cả các thành viên đều là công ty nhà nước hoặc có thành viên là công ty nhà nước, thành viên được ủy quyền góp vốn. Được tổ chức và hoạt động theo luật doanh nghiệp.
- Doanh nghiệp cổ phần, vốn góp chi phối của nhà nước: là doanh nghiệp mà cổ phần hoặc vốn góp của nhà nước chiếm trên 50% vốn điều lệ. Nhà nước giữ quyền chi phối doanh nghiệp.
3. Thực trạng tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước
Nhìn lại giai đoạn 2016 – 2020, quá trình cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước (Doanh nghiệp nhà nước) trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước đã đạt được những kết quả cần thiết. Đó là, hệ thống các cơ chế chính sách pháp luật phục vụ quá trình cơ cấu lại Doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2016 – 2020 đã được ban hành trọn vẹn, hoặc tiếp tục được ban hành, sửa đổi, bổ sung hoàn thiện, đảm bảo chặt chẽ hơn, công khai minh bạch, tối đa hóa lợi ích của Nhà nước, tháo gỡ khó khăn vướng mắc nhằm đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn và hạn chế thất thoát vốn, tài sản nhà nước trong quá trình cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại Doanh nghiệp nhà nước.
Đồng thời, tiếp tục cơ cấu lại toàn diện Doanh nghiệp nhà nước, sắp xếp lại Doanh nghiệp; nâng cao năng lực tài chính, đổi mới quản trị để nâng cao hiệu quả hoạt động. Về cơ bản, các Doanh nghiệp nhà nước đã từng bước được cơ cấu lại hiệu quả hơn, cơ bản thực hiện được vai trò là lực lượng vật chất cần thiết của kinh tế nhà nước, điều tiết kinh tế, ổn định vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.
Giai đoạn 2016 – 2020, cả nước đã cổ phần hóa được 180 Doanh nghiệp, theo đó đã đạt và vượt chỉ tiêu đề ra là 137 Doanh nghiệp, tuy nhiên chỉ có 39 Doanh nghiệp thuộc kế hoạch cổ phần hóa, theo kế hoạch (đã rà soát và điều chỉnh) thì còn 89 Doanh nghiệp chưa hoàn thành cổ phần hóa. Trước tình hình cổ phần hoá, thoái vốn chậm, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo Đổi mới và phát triển Doanh nghiệp đã thường xuyên quan tâm, kịp thời chỉ đạo các đơn vị, ban ngành liên quan để đẩy nhanh tiến độ. Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân khách quan như chiến tranh thương mại Mỹ – Trung, dịch Covid-19 kéo dài…, nên việc triển khai thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn theo kế hoạch trong giai đoạn 2016 – 2020 khó khả thi.
Từ những thành quả đã đạt được và phân tích những tồn tại, hạn chế trong giai đoạn trước, mới đây Bộ Tài chính đã hoàn thiện dự thảo Đề án cơ cấu lại Doanh nghiệp nhà nước trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2021 – 2025, trong đó đã đề ra các nhiệm vụ cụ thể để tiếp tục triển khai công tác cơ cấu lại Doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn tiếp theo.
Trước hết là hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách phục vụ quá trình cơ cấu lại Doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2021 – 2025. Xử lý dứt điểm các dự án thua lỗ, kém hiệu quả của giai đoạn 2011 – 2020, xây dựng phương án và lộ trình thực hiện có hiệu quả phương án để xử lý dứt điểm tình trạng này, xử lý theo nguyên tắc thị trường. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh công tác cơ cấu lại Doanh nghiệp nhà nước, phấn đấu đến năm 2025 cơ bản hoàn thành việc sắp xếp, cơ cấu lại các Doanh nghiệp nhà nước theo cách thức chủ yếu là cổ phần hóa, thoái vốn, đảm bảo công khai, minh bạch, đem lại hiệu quả cao nhất. Triển khai củng cố mô hình đơn vị uỷ quyền chủ sở hữu để đáp ứng yêu cầu đổi mới, cơ cấu lại của các Doanh nghiệp nhà nước. Tăng cường phân cấp, ủy quyền cho hội đồng thành viên, hội đồng quản trị các tập đoàn, tổng công ty nhà nước.
Trên đây là toàn bộ nội dung giới thiệu và phân tích của chúng tôi về thực trạng tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, cũng như các vấn đề pháp lý phát sinh có liên quan. Hi vọng có thể trả lời giúp cho bạn đọc những thông tin cơ bản cần thiết, góp phần giúp quá trình quản trị doanh nghiệp trên thực tiễn diễn ra thuận lợi hơn. Trong quá trình nghiên cứu, nếu như quý bạn đọc còn câu hỏi hay quan tâm, vui lòng liên hệ với chúng tôi để được trả lời.