Tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa nội khối ASEAN

Tự chứng nhận xuất xứ là cơ chế cho phép nhà xuất khẩu (một số FTA cho phép cả nhà sản xuất và nhà nhập khẩu) được tự chứng nhận xuất xứ cho sản phẩm của mình mà không phải đi xin chứng nhận xuất xứ từ một đơn vị có thẩm quyền cấp chứng nhận xuất xứ. Theo cơ chế này, trách nhiệm chứng nhận nguồn gốc xuất xứ hàng hóa sẽ chuyển từ đơn vị chuyên trách sang doanh nghiệp (nhà sản xuất, xuất khẩu hoặc nhập khẩu). Doanh nghiệp được chủ động khai nhận xuất xứ cho hàng hóa của mình nhưng cũng đồng thời phải chịu trách nhiệm về tính chính xác của việc khai nhận đó. Vậy cơ chế tự chứng nhận xuất xứ trong ASEAn là gì? Ưu điểm và hạn chế của cách thức tự chứng nhận xuất xứ so với cấp chứng nhận xuất xứ ASEAN là gì? Hãy cùng theo dõi nội dung trình bày dưới đây của LVN Group !.

I) Cơ chế tự chứng nhận xuất xứ trong ASEAN

Hàng hóa chỉ được hưởng ưu đãi thuế quan theo ATIGA nếu có xuất xứ từ khu vực ASEAN. Một hàng hóa được coi là có xuất xứ ASEAN nếu:

1) Hàng hóa có xuất xứ thuần túy hoặc được sản xuất toàn bộ trong khu vực ASEAN, hoặc

2) Hàng hóa đáp ứng được các yêu cầu cụ thể về quy tắc xuất xứ trong Hiệp định (Phụ lục 3 – Quy tắc xuất xứ cụ thể mặt hàng). Có ba loại quy tắc xuất xứ cụ thể mặt hàng:

+ Hàng hóa phải có hàm lượng nguyên liệu nội khối (RVC) ít nhất là 40%, hoặc

+ Hàng hóa phải trải qua chuyển đổi HS 4 số, hoặc Hàng hóa phải trải qua một quy trình sản xuất nhất định. Các quy tắc này được áp dụng riêng hoặc kết hợp. Đa số các sản phẩm có quy tắc xuất xứ kết hợp, cho phép áp dụng đồng thời cả RVC và Chuyển đổi HS/Quy trình sản xuất.

Tự chứng nhận xuất xứ là việc nhà sản xuất, nhà XK hoặc nhà NK hàng hóa tự khai báo xuất xứ của hàng hóa xuất khẩu/nhập khẩu trên hóa đơn thương mại hoặc bất kỳ chứng từ thương mại nào khác thay cho giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa do tổ chức được chính phủ của nước xuất khẩu ủy quyền cấp.

Cơ chế tự chứng nhận xuất xứ có những đặc điểm cơ bản sau:

Một là; chuyển trách nhiệm xác định xuất xứ từ đơn vị có thẩm quyền sang doanh nghiệp.

Hai là, giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) được thay thế bởi chứng từ xuất xứ cụ thể (self certified ROO documents).

Theo lộ trình của ASEAN, cơ chế tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa dự kiến sẽ được áp dụng song song với hệ thống thông thường như hiện nay.

ASEAN hiện đang thực hiện 02 dự án thí điểm tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA). Việt Nam tham gia dự án thí điểm số 2. Điểm khác biệt cơ bản trong 02 dự án này là lựa chọn Nhà xuất khẩu đủ điều kiện được xem xét, cho phép tự chứng nhận xuất xứ. Căn cứ:

– Dự án thí điểm số 1:Kí ngày 30/8/2010 bởi ba nước Brunei, Malaysia và Singapore, bắt đầu thực hiện từ ngày 1/11/2010. Thái Lan tham gia vào tháng 10/2011. Cho phép các Nhà xuất khẩu (gồm các công ty thương mại và Nhà sản xuất) đủ điều kiện được xem xét, cho phép tự chứng nhận xuất xứ; cho phép TCNXX trên bất kỳ chứng từ thương mại nào, bao gồm hóa đơn, vận đơn, phiếu đóng gói.

– Dự án thí điểm số 2: Kí ngày 29/8/2012 bởi ba nước Lào, Indonesia và Philippines, bắt đầu thực hiện từ ngày 1/1/2014. Việt Nam tham gia vào tháng 9/2014. Chỉ cho phép các Nhà xuất khẩu đồng thời là Nhà sản xuất đủ điều kiện được xem xét, cho phép tự chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa do chính họ sản xuất ra; cho phép TCNXX trên hóa đơn thương mại gốc của hàng hóa.

Các điều kiện khác để được xét là Nhà xuất khẩu đủ điều kiện tự chứng nhận xuất xứ do các Nước thành viên ASEAN quy định theo nội luật của từng nước, thiếu tính tương đồng, không thống nhất. Để thực hiện tốt tự chứng nhận xuất xứ, các nước ASEAN phát triển hơn, như Thái Lan có cơ chế quản lý rủi ro hiệu quả và hình phạt xử phạt rất nặng đối với các hành vi gian lận thương mại nói chung và trong lĩnh vực xuất xứ hàng hóa nói chung. Thái Lan đồng thời tham gia cả 2 Dự án thí điểm số 1 và số 2.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp trong khối, nhất là doanh nghiệp Việt Nam chưa mặn mà với cơ chế tự chứng nhận xuất xứ do Hải quan các nước nhập khẩu thường đặt nhiều nghi vấn đối với các lô hàng tự chứng nhận xuất xứ hơn hẳn so với các lô hàng được cấp C/O truyền thống. Ví dụ: thời gian đầu thực hiện thí điểm tự chứng nhận xuất xứ, Hải quan Thái Lan tiến hành xác minh với toàn bộ các lô hàng nhập khẩu sử dụng hóa đơn tự chứng nhận xuất xứ.

II) Ưu điểm và hạn chế của cách thức tự chứng nhận xuất xứ so với cấp chứng nhận xuất xứ ASEAN

1. Ưu điểm

Cơ chế tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa có nhiều lợi ích.

Thứ nhất, là nhà sản xuất có thể gửi tới chứng từ về xuất xứ hàng hóa ngay cho nhà NK mà không phải mất thời gian chờ đợi đơn vị thẩm quyền xét duyệt như thông thường.

Thứ hai, sẽ đơn giản hóa thủ tục, giảm chi phí giao dịch khác.

Thứ ba, do nắm rõ sản phẩm nên nhà sản xuất sẽ làm tăng đáng kể tỷ lệ sử dụng C/O theo các FTA để từ đó hưởng ưu đãi về thuế.

Thứ tư, do không phải tuân theo biểu mẫu nhất định nên có thể tránh được các lỗi sai sót chính tả thường gặp.

Về đơn vị quản lý Nhà nước, sẽ tiết kiệm nhân, vật lực, tiết kiệm được chi phí quản lý vận hành… và khi phát hiện gian lận trong xuất xứ hàng hóa thì chỉ việc truy cứu trách nhiệm (có thể quy vào hình sự) hoặc rút giấy phép hoạt động của nhà xuất NK và truy thu theo hướng dẫn.

2. Hạn chế

Tuy nhiên cơ chế này cũng có không ít thách thức. Đó là những rủi ro phát sinh khả năng gian lận thương mại về xuất xứ các trường hợp hàng quá cảnh qua Việt Nam, nhập nguyên vật liệu kể cả bán thành phẩm, thành phẩm về gia công đơn giản rồi đóng gói dưới xuất xứ Việt Nam để hưởng ưu đãi thuế suất. Nguy cơ này có cả ở hàng NK và XK. Khi xảy ra trường hợp như vậy, uy tín doanh nghiệp bị ảnh hưởng, mất thị trường XK và bị truy cứu trách nhiệm tùy mức độ. Còn ở tầm vĩ mô, uy tín ngành hàng cũng bị soi xét trên thương trường quốc tế, mất khả năng cạnh tranh. Mặt khác là những thách thức cơ bản như: Tăng nhập siêu từ các nước đối tác FTA; Sự hiểu biết của một số doanh nghiệp về quy tắc xuất xứ cũng như ý thức tự giác còn hạn chế.

Trên đây LVN Group đã đề cập đến tự chứng nhận xuất xứ hàng hoá nội khối ASEAN. Trong quá trình nghiên cứu nếu có vấn đề câu hỏi xin vui lòng liên hệ website của Công ty Luật LVN Group để được trả lời.