Vai Trò Của Chế Định Quyền Con Người [Chi Tiết 2023]

Vai trò của chế định quyền con người giữ vị trí cần thiết nào trong xã hội này? Nếu bạn cũng đang câu hỏi về vai trò của chế định quyền con người hãy theo dõi nội dung trình bày sau đây để tìm được câu trả lời bạn !.

Vai trò của chế định quyền con người

1. Khái niệm chế định pháp luật

Chế định pháp luật hay còn gọi là định chế pháp luật hoặc chế định là tập hợp một nhóm quy phạm pháp luật có đặc điểm giống nhau để điều chỉnh về nhóm quan hệ xã hội tương ứng trong phạm vi một ngành luật hoặc nhiều ngành luật. Chế định có thể được hiểu theo nghĩa rộng hoặc có thể nghĩa hẹp. Nghĩa chung và rộng là những yếu tố cấu thành cơ cấu pháp lý của thực tại xã hội và nghĩa hẹp là tổng thể các quy phạm, quy tắc của một vấn đề pháp lý.

Ví dụ: ngành luật dân sự có các chế định pháp luật như chế định quyền sở hữu, chế định thừa kế, chế định quyền chuyên gia, chế định hợp đồng,… Ngành luật hình sự có những chế định như các tội xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự của con người; các tội xâm phạm an ninh quốc gia; các tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân…

Chế định pháp luật là tổng thể các quy phạm pháp luật điều chỉnh nhóm quan hệ xã hội gần gũi. có cùng tính chất trong phạm vi mỗi ngành luật vốn bao gồm nhiều chế định.

Ví dụ: ngành luật dân sự có các chế định như chế định quyền sở hữu, chế định hợp đồng, chế định thừa kế, chế định quyền chuyên gia… Ngành luật hình sự có các chế định như các tội xâm phạm an ninh quốc gia; các tội xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự của con người; các tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân…

2. Quyền con người là gì?

Quyền con người là những đảm bảo pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cả nhân và các nhóm chổng lại những hành động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được phép và sự tự do cơ bản của con người.

Quyền con người là một trong những vấn đề được cả nhân loại quan tâm và nghiên cứu. Ở Việt Nam, sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986), công cuộc đổi mới của Đảng cộng sản Việt Nam đã làm thay đổi nhận thức về vấn đề bảo vệ quyền con người. Hiến pháp năm 1992 được ban hành, sửa đổi, bổ sung một số điều đã khẳng định cơ sở pháp lý vững chắc cho việc bảo đảm quyền con người trong mọi lĩnh vực với sự giám sát chặt chẽ của lực lượng đông đảo quần chúng nhân dân. Sự nghiệp bảo vệ quyền con người đã trở thành ý chí thống nhất của toàn Đảng, toàn dân.

3. Chế định quyền con người 

Về nguyên tắc quyền không tách rời nghĩa vụ công dân, vào năm 1999 chuyên gia lập luận: Quyền và nghĩa vụ là hai mặt của quyền làm chủ, công dân muốn được hưởng quyền thì phải gách vác nghĩa vụ. Gách vác, thực hiện nghĩa vụ là điều kiện bảo đảm cho các quyền công dân được thực hiện. Trong xã hội chúng ta, không thể có một số người nào đó chỉ có hưởng thụ quyền mà không gánh vác nghĩa vụ.

Theo chuyên gia, nguyên tắc mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật là một nguyên tắc cơ bản của chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Theo chủ nghĩa Mác- Lê nin, bản chất của bình đẳng thể hiện ở sự công nhận giá trị bình đẳng của tất cả mọi người trong các lĩnh vực đời sống kinh tế, xã hội, chính trị, pháp luật. Bình đẳng phải được hiểu là bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ.

Nguyên tắc tính hiện thực của quyền và nghĩa vụ của công dân đòi hỏi các quyền và nghĩa vụ ghi nhận trong hiến pháp và các văn bản pháp luật phải là quyền và nghĩa vụ có cơ sở, có điều kiện để thực hiện được trong thực tiễn cuộc sống. Theo GS Nguyễn Đăng Dung, nếu các quyền và nghĩa vụ ghi nhận trong đạo luật cơ bản của Nhà nước mà không thực hiện được trong thực tiễn thì chúng chẳng có giá trị tích cực gì. Những quy định về quyền và nghĩa vụ viễn tưởng đó tạo ra sự nghi ngờ của công dân đối với Nhà nước và pháp luật, từ đó họ có thể không thực hiện pháp luật một cách nghiêm chỉnh hoặc cố tình vi phạm để “trả đũa Nhà nước”. Trên cơ sở nhận định như vậy, chuyên gia đã phê phán Hiến pháp năm 1980 do được xây dựng trong chế độ quan liêu, bao cấp và chủ nghĩa chủ quan duy ý chí nên đã có những điều khoản không phù hợp với thực tiễn khách quan (chế độ học không phải trả tiền; chế độ khám bệnh, chữa bệnh không phải trả tiền…).

Trên đây là quan niệm về các nguyên tắc chủ yếu của chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được thể hiện trong Giáo trình Luật Hiến pháp của Khoa Luật (nay thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội).

Bây giờ chúng tôi đi vào phân tích các nguyên tắc chung về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân Việt Nam, được thể hiện trong Hiến pháp năm 1992.

Điều 50 Hiến pháp năm 1992 khẳng định: “Ở nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền về con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội được tôn trọng, thể hiện ở các quyền công dân và được quy định trong Hiến pháp và luật”.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến của chính thể mới, nguyên tắc tôn trọng quyền con người được trang trọng ghi nhận trong đạo luật cơ bản. Với việc ghi nhận nguyên tắc này, quốc gia Việt Nam đã thực hiện cam kết quốc tế về tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người trước cộng đồng thế giới, trước các công dân của mình.

Nhà nước bảo đảm các quyền của công dân; công dân phải làm tròn nghĩa vụ của mình đối với Nhà nước và xã hội.

Quyền và nghĩa vụ của công dân do Hiến pháp và luật quy định”.

Mỗi một khoản của Điều 51 đã ghi nhận một nguyên tắc của chế định quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Khoản 1 ghi nhận nguyên tắc: Quyền công dân không tách rời nghĩa vụ của công dân. Khoản 2 ghi nhận nguyên tắc: Nhà nước bảo đảm các quyền của công dân. Khoản 3 ghi nhận nguyên tắc: Quyền và nghĩa vụ của công dân do Hiến pháp và luật quy định.

Điều 52 khẳng định nguyên tắc: Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật.

Điều 75 thể hiện nguyên tắc: Nhà nước bảo hộ quyền lợi chính đáng của người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Nhà nước tạo điều kiện để người Việt Nam định cư ở nước ngoài giữ quan hệ gắn bó với gia đình và quê hương, góp phần xây dựng quê hương, đất nước.

Điều 81 ghi nhận nguyên tắc: Người nước ngoài cư trú ở Việt Nam phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật Việt Nam, được Nhà nước bảo hộ tính mạng, tài sản và các quyền lợi chính đáng theo pháp luật Việt Nam.

1. Tôn trọng quyền con người;

2. Quyền của công dân không tách rời nghĩa vụ của công dân;

3. Nhà nước bảo đảm các quyền của công dân; công dân phải làm tròn nghĩa vụ của mình đối với Nhà nước và xã hội.

4. Quyền và nghĩa vụ của công dân do Hiến pháp và luật quy định;

5. Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật.

6. Nhà nước bảo hộ quyền lợi chính đáng của người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

7. Nhà nước bảo hộ tính mạng, tài sản và các quyền lợi chính đáng của người nước ngoài cư trú ở Việt Nam.

So với các nguyên tắc do GS Nguyễn Đăng Dung đưa ra năm 1999 thì các các nguyên tắc thứ 4, thứ 6, thứ 7 trong liệt kê trên đây (Quyền và nghĩa vụ của công dân do Hiến pháp và luật; Nhà nước bảo hộ quyền lợi chính đáng của người Việt Nam định cư ở nước ngoài; Nhà nước bảo hộ tính mạng, tài sản và các quyền lợi chính đáng của người nước ngoài cư trú ở Việt Nam) chưa được Giáo trình Luật Hiến pháp Việt Nam do Khoa Luật tổ chức biên soạn coi là các nguyên tắc.