Luật Dân sự là ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam, điều chỉnh một số quan hệ dân sự trên cơ sở bình đẳng, tự định đoạt, tự chịu trách nhiệm trong quan hệ dân sự. Vì lẽ đó Luật Dân sự giữ một vai trò cần thiết trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức khi tham gia vào quan hệ dân sự.
Vai trò của pháp luật dân sự
1. Luật Dân sự là gì?
Luật Dân sự là ngành luật trong hệ thống pháp luật, tổng hợp tất cả những quy phạm điều chỉnh quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân trong giao dịch dân sự trên cơ sở bình đẳng, tự định đoạt và tự chịu trách nhiệm của các chủ thể tham gia vào quan hệ dân sự.
Luật Dân sự có những nguyên tắc cơ bản và chế định khác nhau: chế định về nghĩa vụ dân sự và hợp đồng dân sự, chế định về tài sản và quyền sở hữu, chế định về thừa kế, chế định quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ, chế định bồi thường ngoài hợp đồng… Mỗi chế định sẽ có những nguyên tắc riêng trên cơ sở tuân thủ những nguyên tắc chung của Luật Dân sự, vừa phù hợp với chế định vừa không trái tinh thần của Luật Dân sự nói chung và hệ thống pháp luật nói riêng.
2. Vai trò của Luật Dân sự
2.1. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức trong giao dịch dân sự
Luật Dân sự quy định các quyền, các lợi ích của các chủ thể trong giao lưu dân sự. Thông qua việc quy định các quyền và nghĩa vụ này, các chủ thể biết được những quyền của mình để yêu cầu bảo vệ hoặc tự bảo vệ quyền của họ. Mặt khác, các chủ thể cũng nhận thức được giới hạn các quyền của họ để không xâm phạm đến quyền của người khác, không xâm hại đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước
2.2. Tạo hành lang pháp lý trong quan hệ dân sự
Bình đẳng giữa các chủ thể là đặc điểm cần thiết trong phương pháp điều chỉnh của luật dân sự vì nó tạo điều kiện cho các chủ thể thực hiện tốt quyền dân sự của mình trong một quan hệ pháp luật dân sự nhất định. Hiện nay, trong cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, việc ghi nhận bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, bình đẳng giữa các cách thức sở hữu là tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế, tạo cho mọi cá nhân “khơi dậy mọi tiềm năng, động viên và tạo điều kiện cho mọi người Việt Nam phát huy ý chí tự lực tự cường, ra sức làm giàu cho mình và cho Tổ quốc”. Bình đẳng giữa các chủ thể được thể hiện là bình đẳng giữa quyền và nghĩa vụ của các bên, các chủ thể khi tham gia vào quan hệ dân sự; bình đẳng về trách nhiệm nếu vi phạm các nghĩa vụ của họ.
Khi các cá nhân tham gia vào quan hệ dân sự thì quyền và lợi ích hợp pháp của họ được Nhà nước và Pháp luật bảo vệ. Các chủ thể đều bình đẳng trước pháp luật, tạo tâm lý thoải mái, yên tâm khi tham gia vào các giao dịch dân sự.
Bộ luật Dân sự bảo đảm sự an toàn pháp lí bằng cách quy định những “hành lang pháp lý”, “những giới hạn” mà trong những hành lang đó, các chủ thể được tự do hành động. Những quyền và lợi ích hợp pháp được tạo bởi các hành vi trong hành lang đó, những giới hạn đó được Nhà nước bảo đảm, hậu thuẫn.
2.3. Vai trò của pháp luật dân sự đối với đời sống cá nhân, cá thể trong xã hội
Thứ nhất, không ai có thể bị hạn chế, bị tước đoạt trái pháp luật quyền sở hữu, các quyền khác đối với tài sản (khoản 1 Điều 163 Bộ luật Dân sự năm 2015)
Thứ hai, chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản được tự mình sử dụng mọi biện pháp không trái với quy định của pháp luật để bảo vệ các quyền tài sản của mình khi chúng bị vi phạm bởi bất kỳ ai (khoản 1 Điều 164 Bộ luật Dân sự năm 2015)
Thứ ba, chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản cũng được quyền yêu cầu tòa án, các đơn vị nhà nước có thẩm quyền khác để buộc trả lại tài sản cho mình, chấm dứt hành vi cản trở trái pháp luật việc thực hiện quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản và yêu cầu bồi thường tổn hại (khoản 2 Điều 164 Bộ luật Dân sự năm 2015)
Thứ tư, công nhận quyền và nghĩa vụ của người chuyển đổi giới tính và giới tính thứ 3 cũng như quyền bình đẳng giữa con người với con người của họ giúp mọi người có cái nhìn khác về những người này.
Bộ luật Dân sự đã góp phần tạo điều kiện đáp ứng các nhu cầu vật chất và tinh thần của nhân dân, thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội. Việc mở rộng các quyền của các chù thể là tất yếu khách quan do nhu cầu khách quan của sự phát triển xã hội. Luật dân sự không chỉ quy định các quyền tài sản, các quyền nhân thân của cá nhân và tổ chức mà còn quy định những biện pháp, cách thức để các chủ thể có thể đáp ứng các quyền đó, biến quyền dân sự khách quan thành một quyền dân sự cụ thể của một chủ thể nhất định.
Bộ luật Dân sự còn giáo dục con người mới xã hội chủ nghĩa, nâng cao nhận thức pháp luật cho nhân dân. Trách nhiệm dân sự là trách nhiệm mang tính chất tài sản để khôi phục tình trạng tài sản của người bị tổn hại. Do vậy, các hình phạt dân sự không chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi của bên bị tổn hại mà còn có tác dụng giáo dục các chủ thể khác tuân thủ các quy định của pháp luật dân sự, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác.
2.4. Vai trò thúc đẩy, góp phần phát triển kinh tế trong nước
Cá nhân, pháp nhân được tự do quyết định việc giao kết hợp đồng với ai và với nội dung gì (quyền tự do thỏa thuận); không ai, kể cả đơn vị nhà nước, có thể can thiệp, trừ những trường hợp đặc biệt được quy định bởi luật (khoản 2, Điều 2; khoản 2, Điều 3; khoản 1 Điều 398 Bộ luật Dân sự năm 2015)
Cá nhân, pháp nhân được quyền tự do quyết định ngành nghề kinh doanh và quy mô kinh doanh (khoản 2 Điều 205 Bộ luật Dân sự năm 2015) và vẫn có thể là người uỷ quyền là người ủy quyền
Cá nhân, pháp nhân được tự do xác định chế độ trách nhiệm tài sản do vi phạm nghĩa vụ hợp đồng.
2.5. Vai trò của pháp luật dân sự đối với sự phát triển kinh tế với nước ngoài
Bảo đảm quyền lựa chọn pháp luật áp dụng và sự linh hoạt trong giải quyết các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài theo hướng tiếp thu có chọn lọc các nguyên tắc xác định pháp luật áp dụng đã được quốc tế thừa nhận rộng rãi, các hệ thuộc trong quy phạm xung đột pháp luật và thứ tự ưu tiên áp dụng các hệ thuộc này, nhất là đối với quan hệ hợp đồng, bồi thường tổn hại ngoài hợp đồng.
Có thể thấy, Luật dân sự đóng vai trò vô cùng cần thiết đối với tất cả các chủ thể, bởi lẽ luật dân sự mang trong mình rất nhiều những quy định bao quát về các trường hợp có thể xảy ra trong đời sống hàng ngày của tất cả chúng ta.
Trên đây là toàn bộ nội dung giới thiệu của LVN Group về Vai trò của pháp luật dân sự gửi đến quý bạn đọc để cân nhắc. Trong quá trình nghiên cứu nếu như quý bạn đọc còn câu hỏi cần trả lời, quý bạn đọc vui lòng truy cập trang web: https://lvngroup.vn để được trao đổi, hướng dẫn cụ thể.