Xét Xử Là Gì? [Chi Tiết 2023]

Xét xử là gì? Khi nói đến Tòa an ta sẽ nhớ đến 2 từ xét xử, vậy thì xét xử là gì? Kiến thức pháp luật rất cần thiết và phục vụ cho đời sống hàng ngày của chúng ta. Vậy đã bạn hiểu về xét xử là gì chưa? Nếu vẫn còn câu hỏi về hoạt động tư pháp này, hãy theo dõi nội dung trình bày sau đây bạn !.

Xét xử là gì

1. Xét xử là gì?

Xét xử là hoạt động đặc trưng của Tòa án để xem xét, đánh giá bản chất pháp lí của vụ việc nhằm đưa ra một phán xét về tính chất, mức độ pháp lí của vụ việc.

Là hoạt động đặc trưng, là chức năng, nhiệm vụ của các Tòa án. Các Tòa án là những đơn vị duy nhất của một nước được đảm nhiệm chức năng xét xử. Mọi bản án do các Tòa án tuyên đều phải qua xét xử. Không một ai có thể bị buộc tội mà không qua xét xử của các Tòa án và kết quả xét xử phải được công bố bằng bản án.

– Phân theo nội dung xét xử có: xét xử tội phạm hình sự, xét xử tranh chấp dân sự, xét xử khiếu kiện hành chính, xét xử tranh chấp lao động.

– Phân theo cấp độ xét xử có: xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm, xét xử sơ thẩm đồng thời chung thẩm, xét xử giám đốc thẩm, xét xử tái thẩm.

Khi xét xử các Tòa án phải tuân theo các nguyên tắc: khi xét xử thẩm phán và hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; Tòa án nhân dân xét xử công khai, trừ trường hợp do luật định; Tòa án nhân dân xét xử tập thể và quyết định theo đa số.

2. Quy định về xét xử hai cấp

Nguyên tắc này bắt nguồn từ một giá trị tiến bộ trong hệ thống tư pháp châu Âu lục địa mà uỷ quyền là Cộng hòa Pháp, đó là người dân có quyền yêu cầu tòa án xét xử lần thứ hai đối với tranh chấp của mình nếu chưa bị thuyết phục bởi lần xét xử đầu tiên. Tòa án tuân thủ nguyên tắc hai cấp xét xử chính là để bảo đảm thực hiện quyền được xét xử hai lần của người dân.

Hiện nay, nguyên tắc xét xử hai cấp được quy định tại khoản 6 Điều 103 Hiến pháp năm 2013, cụ thể hóa bởi Điều 6 Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014 và các luật tố tụng. Nội dung chính của nguyên tắc này như sau:

Thứ nhất, khi tòa án đã kết thúc xét xử sơ thẩm đối với vụ án mà một trong hai bên chưa hài lòng với phán quyết sơ thẩm thì có thể yêu cầu tòa án cấp trên xét xử phúc thẩm đối với vụ án. Việc yêu cầu được xét xử phúc thẩm là quyền của các bên đương sự và tòa án có nghĩa vụ đáp ứng; nếu kháng cáo phúc thẩm đã được đưa ra một cách hợp pháp thì tòa án không có quyền từ chối xét xử phúc thẩm. Đó là lý do khoản 1 Điều 6 Luật tổ chức tòa án nhân dân năm 2014 quy định: “Bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cảo, khảng nghị thì vụ án phải được xét xử phúc thẩm Phạm vi của xét xử phúc thẩm căn cứ vào phạm vi yêu cầu xét xử phúc thẩm của các bên. Vì vậy, hai cấp xét xử ở đây là cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm. Cần lưu ý là giám đốc thẩm không phải là thủ tục xét xử lại vụ án mà là xem xét lại bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật song có dấu hiệu vi phạm pháp luật hoặc áp dụng sai pháp luật. Do đó, nguyên tắc hai cấp xét xử không áp đặt lên tòa án nghĩa vụ xem xét lại bản án theo thủ tục giám đốc thẩm cho dù các bên đương sự có yêu cầu.

Thứ hai, các bản án sơ thẩm sau khi được hội đồng xét xử tuyên án không có hiệu lực pháp luật ngay. Các bên luôn có một khoảng thời gian, thường là 15 ngày, để kháng cáo phúc thẩm. Het khoảng thời gian đó mà không có kháng cáo thì các bên được coi là bị thuyết phục bởi bản án sơ thẩm và do đó bản án sơ thẩm có hiệu lực. Nếu trong khoảng thời gian đó các bên thực hiện quyền kháng cáo phúc thẩm thì phần bản án sơ thẩm bị kháng cáo sẽ bị coi là không có hiệu lực và sẽ được xử phúc thẩm. Sau khi tòa án phúc thẩm xét xử thì quyền được xét xử hai làn đã được đáp ứng và bản án phúc thẩm có hiệu lực ngay sau khi tuyên. Quyền kháng cáo của các bên chấm dứt.

Thứ ba, nguyên tắc hai cấp xét xử cũng có nghĩa là tương ứng với quyền 2 lần đi tìm công lí, là nghĩa vụ của tòa án đem lại công lí qua tối đa hai lần xử án. Khi bản án đã có hiệu lực mà bị phát hiện có sai sót thì tòa án phải chịu trách nhiệm với những sai sót đó và bồi thường nếu phát sinh tổn hại cho các bên.

Về mặt tổ chức, nguyên tắc hai cấp xét xử cũng yêu cầu hệ thống tòa án phải được tổ chức thành các cấp tòa án để phục vụ các cấp xét xử, theo đó thủ tục xét xử phúc thẩm phải được thực hiện bởi cấp tòa án là cấp trên của cấp tòa án đã xét xử sơ thẩm.

Nói cách khác, hệ thống tòa án phải được tổ chức sao cho không xảy ra trường hợp một tòa án đồng thời xét xử sơ thẩm và phúc thẩm đối với cùng vụ việc.

3. Một số các nguyên tắc được quy định trong Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2014

– Nguyên tắc Tòa án xét xử tập thể và quyết định theo đa số, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn. Nguyên tắc này nhằm phát huy trí tuệ tập thể, dân chủ, đảm bảo cho việc xét xử được khách quan, toàn diện. Đồng thời, với thủ tục rút gọn trong một số vụ án đơn giản, nguyên tắc này đảm bảo cho việc xét xử được nhanh chóng, kịp thời, tiết kiệm thời gian, tránh sự tồn đọng án (Điều 103 Hiến pháp năm 2013, Điều 10 Luật tổ chức Tòa án nhân dần năm 2014).

–  Nguyên tắc mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, bình đẳng trước Tòa án. Nguyên tắc này là một trong những nguyên tắc cần thiết của chế định quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Theo nguyên tắc này, mọi tội phạm, mọi tranh chấp pháp lý của bất kỳ ai thực hiện đều được Tòa án xét xử công bằng, không thiên vị (Điều 12 Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014).

– Nguyên tắc người tham gia tố tụng có quyền dùng tiếng nói và chữ viết của dân tộc mình trước Tòa án. Tiếng nói và chữ viết dùng trước Tòa án là tiếng Việt, nếu có người tham gia tố tụng sử dụng ngôn ngữ của dân tộc họ thì Tòa án phải chỉ định người phiên dịch. Nguyên tắc này bảo đảm cho những người tham gia tố tụng thể hiện đúng đắn và chính xác ý chí của mình trước Tòa, thể hiện tinh thần đoàn kết, bình đẳng giữa các dân tộc, hội nhập và hợp tác quốc tế (Điều 15 Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014).

– Nguyên tắc Tòa án xét xử kịp thời, công bằng, công khai. Nguyên tắc này đòi hỏi việc xét xử phải đúng thời hạn quy định, không thiên vị để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; tạo điều kiện để thu hút đông đảo nhân dân tham gia giám sát hoạt động xét xử, qua đó nâng cao ý thức pháp luật, đấu tranh phòng chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác (Điều 103, Điều 11 Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014).

– Nguyên tắc xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm. Nguyên tắc này đảm bảo việc thực hiện quyền tố tụng của bị cáo và đương sự được xét xử qua hai cấp, cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp cho những người tham gia tố tụng (Điều 103 Hiến pháp năm 2013, Điều 6 Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014).

– Nguyên tắc bảo đảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Tòa án. Các bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật phải được đơn vị, tổ chức, cá nhân tôn trọng; đơn vị, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành. Mọi hành vi xâm hại đến sự tôn nghiêm, danh dự, cản trở hoạt động của Tòa án bị nghiêm cấm. Người có hành vi vi phạm thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo hướng dẫn của pháp luật (Điều 106 Hiến pháp năm 2013, Điều 16,17 Luật tổ chức Tòa án nhân dần năm 2014).

– Nguyên tắc Tòa án nhân dân phải chịu trách nhiệm bồi thường khi để xảy ra oan sai trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Trong quá trình giải quyết vụ việc, nếu Tòa án nhân dân để xảy ra oan sai, gây tổn hại cho cá nhân, tổ chức thì phải chịu trách nhiệm bồi thường và người thi hành công vụ gây ra oan sai phải có nghĩa vụ hoàn trả theo hướng dẫn của pháp luật (Điều 1, Điều 2 và Điều 64 Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017).

Bài viết trên đã gửi tới những thông tin chi tiết và cụ thể về khái niệm xét xử là gì  và những vấn đề xoay quanh hoạt động xét xử. Nếu có những câu hỏi liên quan đến việc xét xử hãy liên hệ Công ty Luật LVN Group để được tư vấn và hỗ trợ về vấn đề này. Chúng tôi luôn đồng hành pháp lý cùng bạn.