Hoa Kỳ được biết đến là một quốc gia phát triển về mặt kinh tế, pháp luật,… Vậy Pháp luật tố tụng dân sự Hoa Kỳ có điểm gì nổi bật? Cùng nghiên cứu thông qua nội dung trình bày dưới đây của Công ty Luật LVN Group !.
1. Một số vấn đề trong pháp luật Tố tụng Dân sự Hoa Kỳ
Công tố Hoa Kỳ trong tố tụng dân sự
Tại Hoa Kỳ, hai hệ thống đơn vị Công tố liên bang và các tiểu bang gần như độc lập tách rời nhau trong đó có sự phân định các lĩnh vực (bao gồm cả hình sự và dân sự) thuộc thẩm quyền liên bang và thuộc thẩm quyền tiểu bang. Thông thường, thẩm quyền tiểu bang chỉ giới hạn đối với các vụ việc dân sự xảy ra trên địa bàn lãnh thổ của bang (nếu xảy ra trên lãnh thổ nhiều bang thì phải có sự phối hợp hoạt động giữa các Văn phòng Tổng Chưởng lý tiểu bang). Thẩm quyền liên bang thì mở rộng đối với các vụ việc dân sự xảy ra trên bình diện rộng hoặc trên phạm vi toàn liên bang. Sự kết hợp cả hai thẩm quyền này tạo nên vị trí, vai trò tổng thể của đơn vị Công tố Hoa Kỳ trong tố tụng dân sự. Vị trí, vai trò tổng thể của đơn vị Công tố Hoa Kỳ trong tố tụng dân sự được thể hiện tập trung và rõ nét thông qua chức năng uỷ quyền cho Hợp chủng quốc Hoa Kỳ hay Chính phủ Hoa Kỳ, cũng như cho các đơn vị hành pháp liên bang, các đơn vị hành pháp tiểu bang trong các khiếu kiện dân sự nếu các đối tượng này là một bên tham gia tranh chấp (với tư cách là nguyên đơn hoặc với tư cách là bị đơn); và trong những trường hợp này, các Công tố viên tham gia tố tụng có vị trí như một bên đương sự. Các loại khiếu kiện dân sự mà đơn vị Công tố Hoa Kỳ có thể tham gia tương đối đa dạng và phong phú, chủ yếu bao gồm:
Thứ nhất, uỷ quyền và trực tiếp bảo vệ lợi ích cho Hợp chủng quốc Hoa Kỳ hay Chính phủ Hoa Kỳ, cũng như cho các đơn vị hành pháp khác trong các vụ kiện dân sự mà các đối tượng này là một bên tham gia tranh chấp (cả trong nước cũng như tại Toà án nước ngoài).
Trong vụ United States chống HCA (Tổ hợp dịch vụ y tế), Văn phòng Tổng Chưởng lý Hoa Kỳ thay mặt Chính phủ Hoa Kỳ cáo buộc và khởi kiện dân sự HCA vì đã lừa dối Chính phủ thông qua việc ghi chứng từ gian dối và ghi tăng các chi phí bệnh viện đối với các hợp đồng ký với Chính phủ về bảo hiểm y tế và chăm sóc sức khoẻ tại các phòng điều trị nội, ngoại trú và về các dịch vụ chăm sóc tại nhà, qua đó đòi được hàng trăm triệu đô la cho Chính phủ.
Thứ hai, để bảo vệ và củng cố luật pháp, chương trình và chính sách của Chính quyền liên bang trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, trong một số trường hợp nhất định, Văn phòng Tổng Chưởng lý có thể khởi kiện yêu cầu bãi bỏ các văn bản pháp luật, nếu việc áp dụng chúng làm hạn chế quyền và lợi ích hợp pháp của các công dân. Một ví dụ điển hình là vụ Tổng Chưởng lý tiểu bang New York khởi kiện dân sự đối với Điều lệ hoạt động của Cơ quan bảo vệ sức khoẻ cộng đồng và an sinh xã hội với lý do: Nếu căn cứ theo nội dung Điều lệ, ít nhất khoảng 20.000 người dân New York sẽ không còn cơ hội tham gia và hưởng lợi ích từ Chương trình “Hỗ trợ cho các gia đình có những đứa trẻ sống nương nhờ” của Chính phủ. Kết quả là đơn khởi kiện được chấp nhận, Điều lệ bị tuyên bố huỷ bỏ. Chính quyền liên bang chấp thuận trả thêm 40 triệu đô la cho tiểu bang New York trong năm đồng thời đồng ý cấp thêm kinh phí cho Chương trình với mức 8 triệu đô la mỗi năm.
Thứ ba, với mục đích bảo đảm việc thực hiện công lý công bằng và trong sạch đối với tất cả công dân Mỹ, Văn phòng Tổng Chưởng lý có thể tiến hành kiện tụng nhằm bảo vệ chính sách “cơ hội ngang bằng”, không phân biệt đối xử đối với những nhóm người chịu thiệt thòi trong xã hội (như phụ nữ, người bị tàn tật, người dân tộc thiểu số, người da đen…). Chẳng hạn, theo đơn khởi kiện của Tổng Chưởng lý tiểu bang New York về vụ một Trung tâm lớn về bố trí việc làm cùng với các doanh nghiệp tuyển dụng thường xuyên có những quyết định và hành vi phân biệt đối xử (về chủng tộc, về giới tính, về thành phần trong xã hội…) trong việc nhận người (như: Từ chối gửi tới thông tin về những nơi khuyết chỗ cho người da đen và người Tây Ban Nha; từ chối tiếp nhận những nhóm người thiểu số vào công tác; cố tình sắp xếp những nhóm người này vào những vị trí trả lương thấp…), Toà án đã áp dụng biện pháp ngăn chặn và ra lệnh cấm đối với việc phân biệt đối xử bất hợp pháp này.
Thứ tư, đấu tranh với chủ nghĩa khủng bố, bảo vệ các luật chống khủng bố và chính sách nhập cư thông qua kiện tụng dân sự. Chẳng hạn, trong vụ Global Relief Foundation, thay mặt Chính phủ Hoa Kỳ và Bộ Tài chính Hoa Kỳ, Văn phòng Tổng Chưởng lý đã bảo vệ thành công tại toà khi Quỹ cứu trợ toàn cầu, một tổ chức từ thiện có quan hệ với Hamas – một tổ chức khủng bố nước ngoài, đưa ra khiếu nại và đòi bồi thường về việc Chính phủ phong toả tài khoản của Quỹ và những đối tượng gửi tới tiền cho Quỹ.
Thứ năm, bảo vệ môi trường cạnh tranh bình đẳng, lành mạnh, bảo vệ và thực thi các luật điều chỉnh các hành vi thương mại gian dối và không trong sạch tại các bang, Văn phòng Tổng Chưởng lý tiểu bang có thể khởi kiện lên Toà án để yêu cầu bồi thường tổn hại và cấm các hoạt động kinh doanh bất hợp pháp, nếu các hoạt động kinh doanh này vi phạm các đạo luật chống độc quyền và gây hại cho nền kinh tế của tiểu bang hoặc xâm phạm nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của nhiều công dân (tập hợp lớn người không xác định).
Thứ sáu, thực thi luật pháp bảo vệ người tiêu dùng, bảo vệ các chương trình và chính sách của Chính phủ liên bang trong các lĩnh vực liên quan đến an toàn và sức khoẻ của người tiêu dùng thuộc quyền quản lý của các đơn vị hành pháp liên bang, Văn phòng Tổng Chưởng lý có trách nhiệm tham gia vụ kiện dân sự phát sinh theo hướng dẫn của một số đạo luật liên bang về bảo vệ an toàn và sức khoẻ cộng đồng. Chẳng hạn, theo yêu cầu của Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm FDA, Văn phòng Tổng Chưởng lý đã tiến hành truy tố và khởi kiện các nhà sản xuất dược phẩm biến đổi gen vì việc các nhà sản xuất này có được giấy phép của FDA đối với một số loại thuốc biến đổi gen là nhờ vào cách nộp các dữ liệu thí nghiệm sai lệch. Kết quả đã dẫn tới việc áp dụng một số biện pháp ngăn chặn dân sự đối với các công ty dược phẩm cùng với tổng số tiền phạt dân sự đến hơn 51 triệu đô la.
Thứ bảy, thực thi luật pháp về bảo vệ môi trường, bên cạnh chức năng tư vấn pháp luật cho các đơn vị hành pháp liên bang, Văn phòng Tổng Chưởng lý có thể khởi kiện để bảo vệ lợi ích công trong trường hợp mà việc ô nhiễm môi trường đã xâm hại hoặc có khả năng xâm hại đến sức khoẻ cộng đồng dân cư và an toàn xã hội. Một ví dụ là trường hợp Tổng Chưởng lý một tiểu bang đã khởi kiện và bảo vệ thành công tại Toà trong việc yêu cầu nhà máy sản xuất chì và than phải đóng cửa do hoạt động sản xuất của nhà máy làm huỷ hoại môi trường, đồng thời nhà máy còn phải bồi thường hàng chục triệu đô la cho việc xả rác thải có chất độc hại ra sông(1).
2. Pháp luật Tố tụng Dân sự Hoa Kỳ
Tòa án xét xử hai loại tranh chấp: dân sự và hình sự. Một hành động dân sự liên quan đến hai hoặc nhiều bên tư nhân, ít nhất một trong hai bên bị coi là vi phạm một đạo luật hoặc một quy định nào đó của thông luật. Bên khởi kiện là bên nguyên (plaintiff); còn bên kia là bên bị (defendant). Bên bị có quyền kiện ngược (counterclaim) lại bên nguyên hoặc khởi kiện chéo (crossclaim) một đồng bị đơn (co-defendant), miễn là nội dung kiện ngược hoặc kiện chéo liên quan đến khiếu kiện gốc của nguyên đơn. Các tòa án thường thích xét xử trong cùng một vụ kiện tất cả các yêu cầu nảy sinh từ tranh chấp đó. Phạm vi án dân sự bao gồm cả các vụ kiện kinh tế – kinh doanh, chẳng hạn như các vụ vi phạm hợp đồng hoặc trách nhiệm ngoài hợp đồng, trong đó một bên khẳng định anh ta đã bị tổn hại do sự cẩu thả hoặc hành vi sai trái cố ý của một bên khác.
Trong khi hầu hết các vụ dân sự đều phát sinh giữa các bên tư nhân, thì trong các vụ án hình sự, nhà nước liên bang hoặc chính quyền tiểu bang luôn là một bên liên quan. Nhà nước, thay mặt cho nhân dân, truy tố bị can bị cáo buộc là đã vi phạm luật cấm một hành vi nào đó vì gây tổn thất cho lợi ích chung. Hai doanh nghiệp có thể tiến hành một vụ kiện vì vi phạm hợp đồng, nhưng chỉ có nhà nước mới có quyền khởi tố một người vì tội giết người.