“Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng do những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội”. (Điều 15 Bộ luật Hình sự năm 2015).

– Căn cứ vào thái độ chủ quan và mục đích cần đạt được của người phạm tội, giai đoạn phạm tội chưa đạt được chia thành hai trường hợp: Phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành và phạm tội chưa đạt đã hoàn thành.

+ Phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành: Là trường hợp người phạm tội đã thực hiện tội phạm nhưngchưa thực hiện hết các hành vi khách quan được mô tả trong cấu thành tội phạm hậu quả giống chưa đạt đã hoàn thành.

Trường hợp này, chưa đạt được hiểu là chưa đạt về hậu quả và chưa hoàn thành về hành vi.

+ Phạm tội chưa đạt đã hoàn thành: Là trường hợp người phạm tội đã thực hiện hết các hành vi khách quan được mô tả trong cấu thành tội phạm nhưng hậu quả của tội phạm chưa xảy ra hoặc đã xảy ra nhưng hậu quả đó chưa thỏa mãn dấu hiệu hậu quả được quy định trong cấu thành tội phạm.

Chưa đạt trong trường hợp này là chưa đạt về hậu quả và đã hoàn thành về hành vi.

– Bộ luật hình sự quy định về phạm tội chưa đạt có ý nghĩa:

+ Việc nghiên cứu các trường hợp phạm tội chưa đạt có ý nghĩa thực tiễn trong việc xác định trách nhiệm hình sự và quyết định hình phạt đối với người thực hiện hành vi phạm tội. Trong trường hợp cùng thực hiện một hành vi phạm tội và trong những điều kiện tương tự như nhau, mức độ trách nhiệm hình sự của người phạm tội hoàn thành nguy hiểm hơn so với người phạm tội chưa đạt.

+ Nghiên cứu nắm vững các trường hợp phạm tội chưa đạt này còn có ý nghĩa trong việc xác định trách nhiệm hình sự của người tự ý nửa chừng chấm dứt việc thực hiện tội phạm được quy định tại Điều 16 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Luật LVN Group phân tích chi tiết hơn về cấu thành phạm tội chưa đạt và ý nghĩa của việc nghiên cứu như sau:

 

1. Phân tích cấu thành của hành vi phạm tội chưa đạt ?

Pháp luật Việt Nam phân loại tội phạm dựa trên hành vi mà chủ thể xâm phạm đến những quan hệ xã hội, căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội được chia thành bốn loại sau đây : tội phạm ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng. Tuy nhiên, trên thực tế cùng một tội danh nhưng hậu quả pháp lý mà mỗi chủ thể gây ra là khác nhau phụ thuộc vào những yếu tố khách quan và chủ quan trong quá trình phạm tội. Do đó, Bộ Luật Hình sự phân chia ra thành các mức độ : chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và phạm tội hoàn thành để là căn cứ áp dụng khung hình phạt thích đáng cho những trường hợp khác nhau. Mặc dù ở quy định pháp luật hiện hành không nêu rõ, nhưng trên thực tế và lý luận chỉ những hành vi phạm cố ý mới có ba mức độ này.

Bộ Luật Hình sự năm 2015, Luật sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định về hành vi này theo Điều 15 như sau : “Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội. Người phạm tội chưa đạt phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm chưa đạt “. 

Đi sâu vào phân tích cấu thành tội phạm của hành vi phạm tội chưa đạt dựa theo quy định của Bộ Luật Hình sự hiện hành như sau :

  •  Về mặt khách quan của tội phạm : chủ thể của hành vi phạm tội chưa đạt nhận thức đầy đủ hành vi của mình là hành vi gây nguy hiểm và đe dọa đến quan hệ xã hội khác và nhận thức được nếu thực hiện hành vi này sẽ phải chịu hậu quả pháp lý như thế nào nhưng vẫn thực hiện hành vi phạm tội.
  •  Về mặt chủ quan của tội phạm : đây chính là biểu hiện về mặt ý thức của chủ thể phạm tội được phản ánh qua động cơ, mục đích của tội phạm. Về mặt ý chí, họ cố ý và vẫn muốn thực hiện đến cùng các hành vi để hoàn thành tội phạm. Việc phạm tội chưa đạt khác với phạm tội hoàn thành ở chỗ vì lý do chủ quan mà chủ thể phạm tội không đạt được mục đích phạm tội của mình như mong muốn ban đầu ;
  • Khách thể của tội phạm : khách thể của hành vi phạm tội chưa đạt là quan hệ xã hội bị chủ thể xâm phạm. Mặc dù tội phạm gây ra hành vi này chưa đạt được mục đích nhưng cũng là hành vi có tính chất gây nguy hiểm cho xã hội ;
  • Chủ thể của tội phạm : chủ thể của tội phạm là cá nhân, tổ chức trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội hoặc gián tiếp làm cho hành vi phạm tội diễn ra nhằm đạt được mục đích xấu. Chủ thể phạm tội này là người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi nhất định.

Theo Bộ luật hình sự Việt Nam, mọi hành vi phạm tội đều xuất phát từ việc người phạm tội bắt đầu thực hiện tội phạm, đây xuất phát từ ý thức khách quan của tội phạm. Chủ thể phạm tội thực hiện hành vi sử dụng vũ lực, hung khí hoặc tất cả các hành vi và thủ đoạn mang tính chất nguy hiểm nhằm xâm phạm đến mối quan hệ xã hội để thỏa mãn mục đích làm cho nạn nhân lâm vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng hoặc sức khỏe. Ví dụ: Kẻ giết người đã thực hiện hành vi tước đoạt tính mạng người khác bằng dao nhọn, đây là hành vi được mô tả trong cấu thành tội phạm giết người. Hoặc hành vi người phạm tội tìm mua dao nhọn để chuẩn bị tấn công người khác nhằm tước đoạt mạng sống người này. Đây được coi là các hành vi khách quan nhằm chuẩn bị thực hiện hành vi khách quan tiếp theo để thực hiện phạm tội. Hành vi phạm tội chưa đạt và hành vi phạm tội mà tội phạm hoàn thành khác nhau ở hậu quả mà tội phạm mong muốn xảy ra. Trong trường hợp phạm tội chưa đạt cũng được pháp luật chia thành 02 trường hợp như sau :

– Phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành : đây được hiểu là trường hợp chủ thể phạm tội đã tiến hành hành vi phạm tội của mình, xong vì lý do khách quan hoặc chủ quan không mong muốn trong khi thực hiện mà hành vi phạm tội đó chưa hoàn thành theo mong muốn chủ quan của tội phạm và hậu quả cũng chưa đạt được. Nói cách khác, cả mục đích phạm tội và hành vi phạm tội đều chưa hoàn thành. Ví dụ : A muốn giết B, A sử dụng hung khí là dao nhọn để đâm B từ phía sau, tuy nhiên A chưa đâm được B thì bị C phát hiện và C đã ngăn chặn A bằng hành động khống chế. Vì vậy A chưa đạt được mục đích là giết B và cũng chưa thực hiện được hành vi dùng hung khí tấn công B. Những trường hợp hành vi phạm tội chưa thỏa mãn hết các dấu hiệu của cấu thành tội phạm có thể xảy ra ở một trong những dạng dưới đây:

  •  Chủ thể chưa thực hiện được hành vi khách quan mà mới chỉ thực hiện được hành vi đi liền trước (chuẩn bị phạm tội nhưng chưa kịp thực hiện hành vi ) ;
  •  Chủ thể đã thực hiện được hành vi khách quan nhưng chưa gây ra hậu quả của tội phạm (chủ thể phạm tội mới chỉ đâm được 01 nhát dao và không nguy hiểm đến nạn nhân) ;
  •  Chủ thể đã thực hiện được hành vi khách quan nhưng chưa thực hiện hết nên không gây ra hậu quả như tội phạm mong muốn;

– Phạm tội chưa đạt đã hoàn thành : trong trường hợp này, chủ thể phạm tội có mục đích, động cơ phạm tội, tội phạm đã thực hiện được hành vi phạm tội của mình nhưng chưa đạt được hậu quả mong muốn vì nhiều lý do. Ví dụ : A muốn giết B, A đã sử dụng hung khí là dao nhọn để tấn công B từ phía sau khiến B không kịp phản kháng, A có hành vi đâm nhiều nhát vào lưng và bụng B khiến B gục xuống đổ nhiều máu. Sau khi gây án, C và D đi qua khiến A hoảng sợ bỏ chạy, sau đó B được mang đi cấp cứu và không tử vong. Như vậy, A thuộc trường hợp phạm tội chưa đạt đã hoàn thành, do hoàn thành được về mặt hành vi nhưng chưa hoàn thành được về mặt ý chí, mục đích.

Như vậy, các trường hợp của hành vi phạm tội chưa đạt được quyết định chủ yếu dựa trên mặt hành vi của chủ thể phạm tội gây ra. Mức độ tiến hành được hành vi phạm tội sẽ xác định được mức độ và tính chất nguy hiểm mà tội phạm gây ra, đồng thời là căn cứ để định khung hình phạt cho tội danh này.

 

2. Ý nghĩa của việc nghiên cứu các trường hợp phạm tội chưa đạt trong Bộ Luật Hình sự Việt Nam ?

+ Việc nghiên cứu các trường hợp phạm tội chưa đạt trong Bộ Luật Hình sự mang ý nghĩa quyết định cho các nhà làm Luật, cơ quan có thẩm quyền ra quyết định áp dụng khung hình phạt cho từng loại tội phạm cũng như xác định được trách nhiệm hình sự, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại theo mức độ và tính chất nguy hiểm mà chủ thể phạm tội gây ra cho nạn nhân.

+ Việc nghiên cứu các trường hợp phạm tội chưa đạt sẽ là căn cứ phân biệt đối với hành vi quy định tại Điều 16 – Bộ Luật Hình sự năm 2015 về hành vi Tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội, hành vi quy định tại Điều 16 này khác với Phạm tội chưa đạt quy định tại Điều 15 về ý thức thực hiện hành vi phạm tội và mục đích muốn đạt được hậu quả đối với người bị hại như thế nào.

+ Nghiên cứu cụ thể về các trường hợp của hành vi phạm tội chưa đạt sẽ tối ưu hóa được trường hợp bỏ lọt tội phạm hoặc bào chữa cho tội phạm để được định khung hình phạt thấp hơn so với mức độ xâm phạm xã hội mà chủ thể phạm tội gây ra cho nạn nhân. Từ đó đảm bảo được sự công bằng về quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng; đồng thời có biện pháp trừng phạt thích đáng đối với từng đối tượng, từng tội danh trong trường hợp phạm tội có tổ chức.

Mọi vướng mắc vui lòng liên hệ tới tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến 1900.0191 để được hỗ trợ tư vấn kịp thời. Hy vọng những thông tin trên chúng tôi cung cấp sẽ hỗ trợ sẽ giúp bạn trong việc nắm rõ quy định pháp luật về hành vi phạm tội chưa đạt và những trường hợp xảy ra với hành vi phạm tội chưa đạt, đồng thời nắm bắt được quy định pháp luật khi điều chỉnh hành vi này.

Trong trường hợp bài viết có nội dung nhầm lẫn hoặc bạn có thắc mắc về vấn đề này xin vui lòng liên hệ qua email: [email protected], để được hỗ trợ nhanh nhất. Xin chân thành cảm ơn !