Quy định về thời hiệu khởi kiện hợp đồng bảo đảm như thế nào?

– Hợp đồng bảo đảm được công chứng, chứng thực theo quy định của Bộ luật Dân sự, luật khác liên quan hoặc theo yêu cầu thì có hiệu lực từ thời điểm được công chứng, chứng thực.

– Hợp đồng bảo đảm không thuộc trường hợp trên thì có hiệu lực từ thời điểm do các bên thỏa thuận. Trường hợp không có thỏa thuận thì có hiệu lực từ thời điểm hợp đồng được giao kết.

Trường hợp tài sản bảo đảm được rút bớt theo thỏa thuận thì phần nội dung hợp đồng bảo đảm liên quan đến tài sản được rút bớt không còn hiệu lực; tài sản bảo đảm được bổ sung hoặc thay thế thì việc sửa đổi, bổ sung hợp đồng bảo đảm liên quan đến tài sản này thực hiện theo quy định của Bộ luật Dân sự, luật khác liên quan.

Biện pháp bảo đảm chưa phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba không làm thay đổi hoặc không làm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng bảo đảm.

5. Quy định chung về thời hiệu khởi kiện

Khi thời hiệu khỏi kiện chưa hết, thì thời hiệu khỗi kiện bắt đầu lặp lại trong ba trường hợp sau đây: bên có nghĩa vụ đã thừa nhận một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện; bên có nghĩa vụ thừa nhận hoặc thực hiện xong một phần nghĩa vụ của mình đối với người khỗi kiện; các bên đã tự hòa giải với nhau.

Vì hợp đồng bảo đảm thực chất chỉ là một hợp đồng phụ, là một bộ phận của hợp đồng cho vay, mua bán, dịch vụ, nên việc khỏi kiện nói chung và thời hiệu khởi kiện để giải quyết tranh chấp nói riêng được tính theo thời hiệu khởi kiện hợp đồng chính.

Thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự nói chung, vụ kiện đòi tiền cho vay nói riêng từ trước đến nay luôn như một cái bẫy pháp lý quá phức tạp, với quá nhiều thay đổi và rất khó theo dõi, thực hiện.

Trong khoảng 25 năm qua, pháp luật đã có ít nhất 6 lần thay đổi về thời hiệu khỏi kiện đối với tranh chấp hợp đồng nói chung và hợp đồng cho vay nói riêng, với thời hiệu lần lượt là vô hạn, 3 năm, 6 tháng, 2 năm, vô hạn, 2 năm và 3 năm hoặc vô hạn. Ngoài ra, còn nhiều thời hiệu khỏi kiện khác được quy định tại một số đạo luật chuyên ngành.

Thời hiệu khởi kiện đòi nợ không bị hạn chế trước thời điểm 01/7/1991.

Từ ngày 01/7/1991 đến 30/6/1994: thời hiệu khởi kiện đòi nợ đối với tranh chấp dân sự là 3 năm.

Từ ngày 01/7/1994 đến 30/6/2006: thời hiệu khỗi kiện tranh chấp hợp đồng kinh tế chỉ là 6 tháng.

Từ ngày 01/7/1996 đến 31/12/2005: thời hiệu khỗi kiện là vô thời hạn.

Từ ngày 01/01/2006 đến hết ngày 31/12/2011: thời hiệu khởi kiện là 2 năm.

Từ ngày 01/01/2012 đến ngày 30/6/2016: thời hiệu khỏi kiện nói chung là 2 năm, riêng kiện đòi nợ là vô thời hạn.

Từ ngày 01/7/2016 đến ngày 31/12/2016: thời hiệu khỏi kiện nói chung và đòi nợ đều là 2 năm.

Từ ngày 01/01/2017, thời hiệu khởi kiện là 3 năm. Bộ luật Dân sự năm 2015, đã bỏ đi trường hợp không áp dụng thời hiệu khồi kiện là “đòi lại tài sản do người khác quản lý, chiếm hữu” đã được quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự trước đây, mà chỉ còn quy định trường hợp không áp dụng thời hiệu khỏi kiện là “yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu”.

Việc đòi lại tài sản trong hợp đồng vay tài sản nói chung, vay tiền nói riêng, không áp dụng được thời hiệu khỏi kiện trong trường hợp “yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu” vì bên cho vay không còn quyền sở hữu tài sản là tiền vay kể từ khi giải ngân cho bên vay theo quy định sau: “bên vay trỏ thành chủ sở hữu tài sản vay kể từ thời điểm nhận tài sản đó”.

Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định “thời hiệu khỏi kiện để yêu cầu Toà án giải quyết tranh chấp hợp đồng”, mà lại không đề cập đến Trọng tài, trong khi đó, Bộ luật lại quy định “trường hợp quyền dân sự bị xâm phạm hoặc có tranh chấp thì việc bảo vệ quyền được thực hiện theo pháp luật tố tụng tại Toà án hoặc trọng tài”.

Vì vậy, nếu theo đúng các quy định trên thì từ năm 2017 trỏ đi, thời hiệu khỏi kiện đốì với tranh chấp đòi lại tiền cho vay nói riêng và tài sản cho vay nói chung chỉ còn 3 năm (khác với 2 năm hoặc vô thời hạn trong 20 năm qua và quay về giông với giai đoạn từ 01/7/1991 đến 30/6/1996 theo Pháp lệnh Hợp đồng dân sự năm 1991). Có một điểm khác với trước đây, là thời hạn này thay vì tính từ khi xảy ra tranh chấp như trước, thì sẽ được tính “từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm”.

Ngoài ra, kể cả trong trường hợp thời hiệu khởi kiện đòi nợ là vô thời hạn thì cũng còn rất mập mờ trong việc xác định có hay không được quyền đòi tiền lãi và xử lý tài sản bảo đảm. Nếu xác định đó là tranh chấp hợp đồng nói chung, thì việc hết thời hiệu khởi kiện sẽ đồng nghĩa với việc bên cho vay sẽ mất quyền đòi nợ lãi và xử lý tài sản bảo đảm, nhất là tài sản thế chấp của người thứ ba.

Tóm lại, thời hiệu khởi kiện nói chung, khỏi kiện đòi lại tài sản cho vay nói riêng, đã bị thay đổi quá nhiều, không dựa trên bất kỳ cơ sở khoa học cũng như thực tiễn nào, đồng thời luôn là nỗi ám ảnh nhức nhốỉ và gây ra rất nhiều khó khăn và rủi ro pháp lý trong việc giải quyết tranh chấp.

Tuy nhiên, có thể kết luận về thời hiệu khởi kiện về tranh chấp hợp đồng, trong đó có hợp đồng cho vay và hợp đồng bảo đảm như sau:

Thời hiệu khởi kiện để xử lý tài sản bảo đảm hay giải quyết tranh chấp về hợp đồng bảo đảm phụ thuộc vào thời hiệu khởi kiện hợp đồng chính;

Từ năm 2006 cho đến hết năm 2016, thời hiệu khỏi kiện 2 năm là tương đối ngắn, không bảo đảm quyền của người có quyền lợi bị xâm phạm, nhất là giai đoạn từ 31/12/2011 trở về trước chỉ được tính “từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, pháp nhân, các chủ thể khác bị xâm phạm”.. Từ ngày 01/01/2012 trở đi, thời hiệu khởi kiện được tính kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.

Trước đây, thời hiệu khởi kiện vụ án tranh chấp đòi nợ theo hợp đồng tín dụng nói riêng, hợp đồng vay tài sản nói chung là vô thời hạn theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 sửa đổi, bổ sung năm 2017, thì từ năm 2017 trở đi chỉ còn 3 năm nếu theo đúng quy định tại Bộ luật Dân sự năm 2015 (trừ trường hợp sau này có hướng dẫn hoặc giải thích khác);

Nếu như trước đây, một vụ tranh chấp hợp đồng hết thời hiệu khỏi kiện thì sẽ bị toà án không thụ lý hoặc trả lại hồ sơ yêu cầu giải quyết tranh chấp, thì theo quy định mới nêu trên, Toà án vẫn phải thụ lý vụ án và chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của ít nhất một bên.