Khách hàng: Kính thưa Luật sư, Luật sư hãy trả lời giúp tôi, trong khoa học chính sách pháp luật có cơ cấu như thế nào?

Cảm ơn!

Trả lời:

1. Mở đầu vấn đề

Sự đa dạng, phong phú của chính sách pháp luật đang liên tục phát triển như nói ở trên quyết định trước tính cấu thành phức tạp của khoa học nghiên cứu thế giới đó và nhiều vấn đề nghiên cứu hiện nay về chính sách pháp luật. Và như một lẽ đương nhiên, các yếu tố đó dẫn đến việc giải thích không giống nhau về nội dung chung của khoa học chính sách pháp luật.

Khoa học chính sách pháp luật là một lĩnh vực khoa học vừa mang tính tổng thể, vừa mang tính chuyên ngành, đa ngành, liên ngành, xuyên ngành (theo Võ Khánh Vinh: Vê tiêp cận đa ngành, liên ngành, xuyên ngành trong nghiên cứu và đào tạo luật học ở Việt Nam hiện nay).

2. Khoa học chính sách pháp luật tư cách là một môn học độc lập

Lúc đầu, khoa học chính sách pháp luật được giảng dạy trong các trường đại học với tư cách là một môn học độc lập, sử dụng các khái niệm, các giải thích và các cách tiếp cận riêng và cơ bản được quy về môn Nhà nước học. Những thập niên đầu của thế kỷ XX, trên cơ sở các kết quả nghiên cứu về các thiết chế xã hội nói chung và về các hoạt động chính sách pháp luật nói riêng mà đã hình thành nên các định hướng nghiên cứu khoa học mới về chính sách pháp luật: xã hội học chính sách pháp luật và tâm lý học chính sách pháp luật.

Các định hướng nghiên cứu mới đó xuất hiện nhờ có việc sử dụng lý luận xã hội học chung và các nghiên cứu xã hội học cụ thể, cũng như tâm lý học.

3. Định nghĩa khoa học chính sách pháp luật

Theo truyền thống quốc tế, khoa học chính sách pháp luật có thể được hiểu là khoa học chính sách pháp luật ở nghĩa tổng hợp và các khoa học chính sách pháp luật.

Ở nghĩa tổng hợp, khoa học chính sách pháp luật thông thường được hiểu là việc nghiên cứu đã được hệ thống hóa về chính sách pháp luật nói chung. Nhìn từ đối tượng nghiên cứu cho thấy rằng, sự phát triển của khoa học chính sách pháp luật đi theo hưóng chuyển từ sự quan tâm về các chế định hình thức và các quan hệ chính sách pháp luật, quan hệ pháp luật đến sự quan tâm khoa học đối vói hành vi của mọi người và của các nhóm xã hội trong chính sách pháp luật, đối với các quy trình và hệ thống chính sách pháp luật, các quan hệ phi chính thức. Việc phân tích pháp luật, lịch sử và mô tả chiếm ưu thế trước đây đã được bổ sung bằng các phương pháp của hành vi học. Nội dung đối tượng của các cấu phần cơ bản của khoa học chính sách pháp luật với tư cách là một môn khoa học tổng họp và một môn học về nó (cho dù sự phân biệt đó không được ghi nhận một cách rõ ràng) bao gồm: lý luận chính sách pháp luật; phân tích so sánh chính sách pháp luật; hành vi (hoạt động) trong lĩnh vực chính sách pháp luật; các quan hệ quyền lực, các quan hệ quản lý và chính sách pháp luật, V.V..

Ớ nghĩa rộng, có thể định nghĩa các khoa học chính sách pháp luật là sự bảo đảm khoa học cho chính sách pháp luật. Khái niệm này có thể được hiểu là khoa học chính sách pháp luật ứng dụng. Đó là tổ hợp nghiên cứu đa ngành, liên ngành, xuyên ngành khoa học về chính sách pháp luật, gắn liền với việc sử dụng các kết quả nghiên cứu của các khoa học chính sách pháp luật ứng dụng để bảo đảm cho việc đưa ra các phương án có cơ sở khoa học của việc xây dựng và thực hiện chính sách pháp luật, của việc giải quyết những vấn đề của đời sống chính sách pháp luật. Khoa học chính sách pháp luật ứng dụng có nhiệm vụ trang bị cho các môn khoa học chính sách pháp luật các phương pháp nghiên cứu được lấy ra từ các lĩnh vực khoa học như lý luận chung về hệ thống, điều khiển học (chương trình hóa), lý luận trò chơi, V.V.. Sự phát triêh tiếp theo của khoa học chính sách pháp luật ứng dụng cho phép vận dụng sự hiểu biết về chính sách pháp luật trong mối liên hệ với các hiện tượng chính sách pháp luật.

4. Cơ cấu khoa học chính sách pháp luật

– Xã hội học chính sách pháp luật là việc nghiên cứu đời sống chính sách pháp luật trong ngữ cảnh xã hội học trên cơ sở các phương pháp nghiên cứu tương ứng. Môn khoa học này nghiên cứu làm sáng tỏ các hiện tượng và sự kiện chính sách pháp luật ảnh hưởng như thế nào đến xã hội, các nhóm xã hội và các cá nhân cụ thể, và ngược lại, chính sách pháp luật chịu sự tác động như thế nào từ phía xã hội, các nhóm xã hội và các cá nhân cụ thể. Cách tiếp cận xã hội học vĩ mô (tức là cách tiếp cận xã hội học chung) nghiên cứu các cơ sở xã hội của quyền lực với tư cách là một công cụ của chính sách pháp luật, sự ảnh hưởng của xung đột xã hội hoặc xung đột nhóm đến các thể chế và các quá trình chính sách pháp luật và sự tác động ngược lại của các thể chế và các quá trình chính sách pháp luật đến xã hội, đến các tầng lớp và các nhóm xã hội cụ thể. Cách tiếp cận xã hội học vi mô tập trung nghiên cứu các cơ cấu chính sách pháp luật cụ thể vói tư cách là các tổ chức xã hội (chính thức và phi chính thức), các phương pháp quản lý, các phương thức điều chỉnh các xung đột. Nếu như chính sách pháp luật – là một trong những lĩnh vực hoạt động của xã hội nói chung, thì hiện tượng chính sách pháp luật về cơ bản là hiện tượng xã hội. Xã hội học chính sách pháp luật gắn kết các tư tưởng và các phương pháp nghiên cứu của hai môn khoa học: khoa học chính sách pháp luật và khoa học xã hội học. Hiện nay, các định hướng nghiên cứu trong lĩnh vực này hướng đến việc luận giải các vấn đề như: vấn đề chính sách pháp luật, quá trình hình thành vấn đề chính sách pháp luật, các cơ sở xã hội của các xung đột chính sách pháp luật, xung đột pháp luật, sự tham gia chính sách pháp luật. Trong số những vấn đề quan trọng nhất hiện nay của xã hội học chính sách pháp luật là nghiên cứu dư luận xã hội về chính sách pháp luật, về pháp luật.

– Triết học chính sách pháp luật là lĩnh vực hoạt động trí tuệ giải thích hoặc soạn thảo ra các tư tưởng liên quan đến chính sách pháp luật, phân lớn là lịch sử tư tưởng, bản chất và các giá trị của hiện thực chính sách pháp’luật, các tiền đề trí tuệ của việc phân tích chính sách pháp luật. Môn khoa học này trang bị cho các nhà khoa học các công cụ và các phương pháp để nhận thức mang tính trừu tượng về các mặt khác nhau của chính sách pháp luật – các mặt phức tạp, khó hoặc chưa thể nghiên cứu được bằng con đường kinh nghiệm. Nội dung của các đối tượng nghiên cứu của khoa học chính sách pháp luật cổ điển và của triết học chính sách pháp luật, thông thường, là lý luận chính sách pháp luật – đó là các nghiên cứu, các đánh giá, việc giải thích và dự báo các hiện tượng trong chính sách pháp luật (bao gồm: các hành vi, các giá trị, v.v..). Trong lĩnh vực này, hình thành nên các loại quan lữệm cơ bản về chính sách pháp luật: các quan niệm quy phạm (các quy tắc nhất định được xác lập) và các quan niệm thực nghiệm (các quan niệm trình bày các giả thuyết cần được kiểm chứng khoa học).

– Chính sách pháp luật so sánh là môn khoa học có tiềm năng khoa học rất lớn. Môn khoa học này là mắt xích gắn kết các nghiên cứu thực tiễn với lý luận chính sách pháp luật. Có thê’ nói, chính sách pháp luật so sánh là trung tâm của khoa học chính sách pháp luật nói chung.

– Đối tượng nghiên cứu của chính sách pháp luật so sánh bao gồm ba nội dung cấu thành cơ bản, gắn kết với nhau sau đây: (ĩ) Nghiên cứu chính sách pháp luật của một hoặc một số quốc gia.

Tuy vậy, ở nội dùng này phương pháp so sánh chưa được thể hiện rõ; (ii) So sánh mang tính hệ thống chính sách pháp luật của các quốc gia khác nhau để làm sáng tỏ và giải thích về những tương đồng và những khác biệt của các hiện tượng, sự kiện, các quá trình trong thế giới chính sách pháp luật. Ở đây, việc xây dựng và kiểm tra các mô hình lý luận về chính sách pháp luật có ý nghĩa lớn hơn so với việc thu nhận được các kết quả về các phương án chính sách pháp luật cụ thể; (iii) Việc thường xuyên đổi mới sự lựa chọn các phương pháp nghiên cứu (các quy tắc và các tiêu chí so sánh) và việc làm sáng tỏ các triêh vọng và các giới hạn của chúng. Kết quả nghiên cứu so sánh có giá trị đặc biệt nếu như trong quá trình so sánh các nghiên cứu liên bộ môn khoa học tồn tại ổn định trong khoa học chính sách pháp luật, chẳng hạn, như lý luận và hệ thống chính sách pháp luật của từng quốc gia được đưa vào để so sánh.

Đồng thời, một nội dung khác có ý nghĩa quan trọng đối với chính sách pháp luật so sánh là việc tìm kiếm, việc giải quyết các vâh đề như: sự khác biệt của các hệ thống chính sách pháp luật; các yếu tố bảo đảm tính ổn định và sự thay đổi của chính sách pháp luật; các hình thức quản trị tối ưu đối với chính sách pháp luật. Vào những năm cuối thế kỷ XX, chính sách pháp luật tập trung sự quan tâm đặc biệt đến quá trình dân chủ hóa trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách pháp luật ở các nước khác nhau trên thế giới.

– Tâm lý học chính sách pháp luật là một trong những môn khoa học phát triển rất nhanh trong thời gian qua. Trước hết, môn khoa học này tập trung nghiên cứu vai trò của cá nhân, các mục tiêu, động cơ của cá nhân, sự thuyết phục trong chính sách pháp luật. Khoa học chính sách pháp luật và tâm lý học (đặc biệt hành vi học) là khoa học “mẹ” đối với tâm lý học chính sách pháp luật. Tâm lý học chính sách pháp luật hiện nay là công cụ quan trọng để mô hình hóa các quá trình chính sách pháp luật, bao gồm các dự báo về chính sách pháp luật. Theo quan niệm của khoa học chính sách pháp luật, sự tham gia chính sách pháp luật và các loại hành vĩ khác của con người nói chung là hệ quả của sự tương tác của con người với môi trường. Do vậy, môn khoa học này tập trung nghiên cứu các yếu tố tâm lý trong chính sách pháp luật như: tri giác, sự mong đợi, động cơ, các quá trình nhận thức.

5. Kết thúc vấn đề

Trong thời gian gần đây, khoa học chính sách pháp luật đã sử dụng nhiều kiến thức và các phương pháp nghiên cứu của các ngành khoa học khác nhau để luận giải những vẩn đề của chính sách pháp luật, đặc biệt là cách tiếp cận phân tích hệ thống, giao tiếp học, nhân học, kinh tế học, môi trường học. Trên cơ sở đó đang hình thành nên các hướng nghiên cứu liên ngành chính sách pháp luật mới: phân tích cấu trúc – chức năng về chính sách pháp luật, nhân học chính sách pháp luật, kinh tế học chính sách pháp luật, môi trường học chính sách pháp luật.

Trên đây là nội dung Luật LVN Group sưu tầm và biên soạn. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoại số: 1900.0191 để được giải đáp.

Rất mong nhận được sự hợp tác!

Trân trọng./.

Luật LVN Group (Sưu tầm và Biên soạn).