Bàn luận về khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

1. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

Theo Luật Ban hành văn bản pháp luật 2015 đã quy định cụ thể về khái niệm văn bản quy phạm pháp luật tại Điều 2: “Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản có chứa quy phạm pháp luật, được ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục quy định trong Luật này”.

Khoản 1 Điều 3 giải thích “Quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được áp dụng lặp đi lặp lại nhiều lần đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm vi cả nước hoặc đơn vị hành chính nhất định, do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định trong Luật này ban hành và được Nhà nước bảo đảm thực hiện”.

Theo định nghĩa trên thì dấu hiệu đầu tiên và quan trọng nhất để nhận biết một văn bản quy phạm pháp luật là văn bản đó có chứa đựng “quy phạm pháp luật” hay không? xác định yếu tố “chứa đựng quy phạm pháp luật” là công việc đầu tiên cần được thực hiện trong toàn bộ quá trình xây dựng, ban hành một văn bản quy phạm pháp luật. Nếu văn bản cần ban hành có chứa “quy phạm pháp luật” thì việc soạn thảo, ban hành văn bản đó phải tuân theo trình tự, thủ tục của việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ngược lại, nếu không chứa quy phạm pháp luật thì việc soạn thảo và ban hành văn bản đó không phải tuân theo trình tự, thủ tục soạn thảo của văn bản quy phạm pháp luật. Cần lưu ý “chứa đựng quy phạm pháp luật” được hiểu là ngay cả khi văn bản đó chỉ chứa duy nhất một quy phạm pháp luật.

Như vậy, từ ý kiến nêu trên thì chúng ta có thể rút ra khái niệm và cũng là đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật như sau:

• Văn bản phải chứa quy phạm pháp luật, quy tắc xử sự chung và điều chỉnh các mối quan hệ trong xã hội;
• Do cơ quan Nhà nuớc ban hành hoặc phối hợp ban hành;
• Được soạn thảo và ban hành theo đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục do luật định;
• Có hiệu lực bắt buộc, được Nhà nước đảm bảo thực hiện.

2. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật theo tài liệu khác nhau ở Việt Nam

Văn bản quy phạm pháp luật là một trong những nguồn luật chủ yếu của Nhà nước. Tuy nhiên, trong các tài liệu giảng dạy của các cơ sở đào tạo luật và trong các văn bản luật đã ban hành lại có sự không thống nhất trong việc xác định thế nào là văn bản quy phạm pháp luật.

Cụ thể dưới đây chúng tôi sẽ trích dẫn các khái niệm văn bản pháp luật của các tài liệu khác nhau như sau:

3. Bàn luận về khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

Như vậy, đã không có sự thống nhất khi xác định văn bản quy phạm pháp luật trong các tài liệu giảng dạy và trong các văn bản luật của Nhà nước ta. Tuy vậy, trong tất cả các định nghĩa nói trên về văn bản quy phạm pháp luật đều có sự thống nhất ở những điểm cơ bản, cụ thể:

– Thứ nhất, văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ban hành;

4. Những bất cập còn tồn tại trong khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

Với việc thêm hoặc không thêm những dấu hiệu phụ mà ta vừa phân tích ở mục 2 và mục 3 như trên, dẫn đến những bất cập còn tồn tại như sau:

– Thứ nhất, văn bản quy phạm pháp luật nếu không có dấu hiệu “được thực hiện nhiều lần trong cuộc sống” thì chưa thật đầy đủ, vì văn bản quy phạm pháp luật có (chứa) quy phạm pháp luật mà quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự chung, được thực hiện nhiều lần trong cuộc sống. Do vậy, cần phải có dấu hiệu “được thực hiện nhiều lần”, cũng không nên dùng thuật ngữ “áp dụng” hoặc “sử dụng” nhiều lần vì văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện ở nhiều hình thức khác nhau chứ không chỉ là sử dụng hoặc áp dụng.

5. Kết thúc vấn đề

Hiện nay, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện hành đã quy định rất chặt chẽ về khái niệm văn bản quy phạm pháp luật, hình thức (tên văn bản quy phạm pháp luật) các văn bản quy phạm pháp luật và thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban hành chúng.

Những quy định đó đã làm cho việc nhận thức về văn bản quy phạm pháp luật , thực tiễn ban hành văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam chính xác, chặt chẽ và có cơ sở pháp lý hơn.