Khách hàng: Kính thưa Luật sư LVN Group, tôi muốn hỏi về các chức năng của hệ thống chính sách pháp luật? Những khái niệm liên quan đến vấn đề này như thế nào?

Cảm ơn!

Trả lời:

1. Hệ thống là gì?

Hệ thống (system) là một tập hợp các bộ phận hoạt động phụ thuộc lẫn nhau để đạt mục đích chung. Hệ thống có nhiều cấp độ, từ nhóm, tổ chức, quốc gia, liên quốc gia… Hệ thống đóng là hệ thống độc lập và không tương tác với môi trường bên ngoài. Hệ thống mở là hệ thống tương tác với môi trường bên ngoài để tồn tại. Hệ thống mở vì sự tồn tại của tổ chức phụ thuộc vào sự tương tác với môi trường xung quanh. Trong thực tiễn, hai loại hệ thống này không hoàn toàn phân biệt. Điểm then chốt để phân loại một hệ thống thuộc tương đối đóng hay tương đối mở là xác định lượng tương tác giữa hệ thống và môi trường.

Để hiểu rõ một tổ chức, cần xác định thành phần liên quan đến hoạt động và khám phá cách thức tương tác của nó. Tư duy hệ thống mở sẽ giúp nhà quản trị quan tâm đến các khía cạnh quản lý khác nhau của tổ chức, cũng như thực tiễn bên trong và bên ngoài, xem xét khả năng các nguồn lực, sự phát triển công nghệ, xu hướng thị trường khi sản xuất và bán sản phẩm hay dịch vụ.

Một số người nhận xét rằng, tư duy hệ thống thiên về sự hấp dẫn tri thức và thuật ngữ sẽ thiếu sự kiện minh chứng cụ thể và tiếp cận thực tiễn. Mặt khác, nên tránh so sánh tương đồng giữa tổ chức xã hội và hệ thống vật lý hay sinh học. Tiếp cận hệ thống không chỉ là một tập hợp kiến thức mà là một cách thức để tư duy về quản trị tại các tổ chức hiện đại.

2. Khái niệm pháp luật

Pháp luật được định nghĩa là hệ thống những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước được ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển phù hợp với lợi ích của giai cấp mình.

Như vậy, pháp luật được thể hiện theo 4 yếu tố cơ bản sau:

– Pháp luật là hệ thống những quy tắc mang tính xử sự chung. Nói đến pháp luật là nói đến tính quy phạm phổ biến, tức là nói đến tính khuôn mẫu phổ biến chung. Trong xã hội không chỉ pháp luật có thuộc tính quy phạm. Đạo đức, tập quán, tín điều tôn giáo, các tổ chức của chính trị – xã hội và toàn thể quần chúng đều có tính quy phạm.

– Do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận (nhà nước là người ban hành, nhà nước là người đảm bảo quyền lực của mình). Ngoài việc ban hành nhà nước còn có thể thừa nhận những tập quán trong xã hội bằng cách ghi nhận trong luật thành văn.

– Thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển phù hợp với lợi ích, giai cấp của mình. Bản chất của pháp luật trước hết thể hiện ở tính giai cấp. Tính giai cấp của pháp luật phản ánh ý chí nhà nước của giai cấp thống trị trong xã hội, nội dung ý chí đó được quy định bởi điều kiện sinh hoạt vật chất của giai cấp thống trị được cụ thể hóa trong các văn bản pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành. Như vậy, thông qua định nghĩ này ta thấy trước hết Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự, những quy tắc xử sự này mang tính chất bắt buộc chung đối với tất cả các cá nhân và tổ chức trong xã hội, bất kì ai cũng phải tuân thủ các quy định này. Những quy định này được nhà nước ban hành và có thể là nhà nước không ban hành quy định đó vì nó luôn tồn tại sẵn trong cuộc sống, nó chỉ được coi là pháp luật khi được nhà nước công nhận, khi được nhà nước ban hành và thừa nhận rồi thì những quy tắc xử sự đó sẽ được nhà nước đảm bảo, thực hiện và thể hiện ý chí của nhà nước.

– Đảm bảo thực hiện bằng quyền lực nhà nước. Quyền lực của nhà nước được thể hiện ở các biện pháp cưỡng chế khi không tuân thủ hay cố ý sai phạm. Với sự đảm bảo của nhà nước đã làm cho pháp luật luôn được tôn trọng và thực hiện nghiêm chỉnh, có hiệu quả đối với đời sống xã hội.

3. Chính sách pháp luật

Các dấu hiệu riêng của chính sách pháp luật là:

– Thứ nhất, chính sách pháp luật bao giờ cũng là hoạt động trong lĩnh vực đời sông pháp luật.

Hoạt động trong lĩnh vực đời sống pháp luật không chỉ bao gồm lĩnh vực điều chỉnh pháp luật mà còn bao quát lĩnh vực rộng lớn hơn nhiều, bao gồm cả pháp luật, cả điều chỉnh pháp luật, cả hệ thống pháp luật, cả phần đời sống pháp luật tiêu cực.

Nói cách khác, chính sách pháp luật tác động đến đời sống pháp luật nói chung. Đời sống pháp luật thể hiện với tư cách là một phạm trù rất rộng lớn và chứa đựng tổng thể tất cả các hiện tượng pháp lý, bao gồm cả cấu thành pháp luật tích cực lẫn các cấu thành pháp luật tiêu cực.

Cũng giống như sự tồn tại của tam đoạn thức đặc sắc trong lĩnh vực kinh tế: “kinh tế – hệ thống kinh tế – đời sống kinh tế”; trong lĩnh vực đạo đức: “đạo đức – hệ thống đạo đức – đời sống đạo đức”; trong lĩnh vực chính trị: “chính trị – hệ thống chính trị – đời sống chính trị”; trong lĩnh vực pháp luật cũng tồn tại tam đoạn thức như vậy: “pháp luật – hệ thống pháp luật – đời sống pháp luật”.

– Thứ hai, chính sách pháp luật là hoạt động hướng đến việc nâng cao chất lượng đời sống pháp luật.

– Thứ ba, chính sách pháp luật là hoạt động thể hiện thái độ của các chủ thể của chính sách pháp luật đối với những vấn đê quan trọng nhất của phát triển đời sống pháp luật, đôĩ với sự đối mới những bộ phận quan trọng nhất của nó.

Chính sách nói chung luôn luôn thể hiện thái độ của các chủ thể chính sách đối vói những vấn đề nhất định của chính sách. Vói tư cách là một loại chính sách công, chính sách pháp luật, tất nhiên, cũng thể hiện thái độ của các chủ thể của chính sách pháp luật đối với những vân đề quan trọng nhất của đời sống pháp luật nói chung, đối với các bộ phận quan trọng nhất của nó. Do vậy, quyết định chính sách pháp luật luôn luôn thể hiện, chứa đựng thái độ nhất định về những vâh đề, bộ phận đó của chính sách pháp luật. Dựa vào các quyết định nói trên và cân nhắc sự phản ứng của các chủ thể đó có thể và cần phải xác định các tru tiên nhất định trong xây dựng chính sách pháp luật và tổ chức thực hiện chính sách pháp luật. Các ưu tiên được xác định đó là những định hướng tiếp theo của chính sách pháp luật.

– Thứ tư, chính sách pháp luật được thực hiện với sự trợ giúp của các phương tiện pháp luật (các công cụ và kỹ thuật) cũng như của hệ thôhg các phương tiện riêng của chính sách pháp luật.

– Thứ năm, chính sách pháp luật là hoạt động gắn liên với việc soạn thảo và thực hiện các tư tưởng, các quan điểm pháp luật mang tính chất chiến lược và sách lược.

– Thứ sáu, chính sách pháp luật là hoạt động chủ yếu do các chủ thể trong đời sống chính trị và pháp luật của xã hội thực hiện.

=> Như vậy, qua những dấu hiệu ở trên, chính sách pháp luật là hoạt động có căn cứ khoa học, nhất quán và hệ thôhg của các cơ quan nhà nước và của các thiêỉ chế phi nhà nước để xây ãựng cơ chếđỉêu chỉnh pháp luật có hiệu quả, sử dụng văn minh các phương tiện pháp luật để đạt được mục tiêu bảo đảm, bảo vệ đây đủ nhất các quỳên và tự do của con người và của công dân, xây dựng và phát triển nhà nước pháp quyền, hình thành và xây dựng xã hội pháp quyền, xây dựng và phát triển văn hóa pháp luật và đời sống phấp luật của xã hội và của cá nhân.

4. Chức năng của chính sách pháp luật

Hệ thống chính sách pháp luật thực hiện những chức năng được phân thành các loại khác nhau theo những cơ sở phân loại nhất định. Cơ sở phân loại các chức năng của hệ thống chính sách pháp luật rất đa dạng, phong phú.

Dựa trên cơ sở đầu vào và đầu ra của hệ thống, các chức năng của hệ thống chính sách pháp luật được phân thành các chức năng của “đầu vào” của hệ thống chính sách pháp luật và các chức năng của “đầu ra” của hệ thống chính sách pháp luật.

Các chức năng của “đầu vào” của hệ thống chính sách pháp luật bao gồm: (i) xã hội hóa chính sách pháp luật, tức là làm cho các thành viên của xã hội giao tiếp (thích nghi) với hoạt động chính sách pháp luật; (ii) tuyêh chọn chính sách pháp luật – hình thức lựa chọn những người để đưa vào các cơ cấu khác nhau của hệ thống chính sách pháp luật; (iii) thể hiện các lợi ích, tức là đưa ra các đòi hỏi đối vói những người soạn thảo các quyết định chính sách pháp luật; (iv) tích hợp các lợi ích – sự phối hợp và khái quát các đòi hỏi, biến các đòi hỏi đó thành quan điểm nào đó và xây dựng chương trình chính sách pháp luật theo quan điểm đó; (v) giao tiếp chính sách pháp luật; (vi) tương tác chính sách pháp luật, tức là liên hợp hoặc thống nhất các tương tác chính sách pháp luật.

Các chức năng của “đầu ra” của hệ thống chính sách pháp luật bao gồm: (i) xây dựng quy phạm chính sách, tức là soạn thảo các quy tắc và các luật điều chỉnh hành vi (hoạt động) chính sách pháp luật; (ii) áp dụng các quy tắc và thủ tục đưa các quy tắc và các đạo luật vào áp dụng trong thực tiễn; (iii) giám sát việc tuân thủ các quy tắc và các luật; (iv) giải thích các luật và ngăn ngừa các hành vĩ vi phạm pháp luật.

Theo cách phân loại khác, hệ thống chính sách pháp luật có các chức năng: (i) đặt ra các mục tiêu và nhiệm vụ của xã hội, soạn thảo chương trình (cương lĩnh) hoạt động sống của xã hội; (ii) huy động các nguồn lực của xã hội để đạt được các mục tiêu cần thiết; (iii) liên kết tất cả các yếu tố xã hội xung quanh các mục tiêu chính trị – xã hội và các giá trị của hệ tư tưởng và của nền văn hóa; (iv) phân bổ các giá trị xã hội phù hợp vói các lợi ích được bảo hộ bởi hệ thống sở hữu và quyền lực.

5. Nhiệm vụ của hệ thống chính sách pháp luật

Tổng kết các cách tiếp cận nêu trên về các chức năng của hệ thống chính sách pháp luật, có thể nêu ra các nhiệm vụ mà hệ thống đó cần phải giải quyết như sau:

– Định hướng chính sách đối với hệ thống pháp luật;

– Điều phối lợi ích của cá nhân, nhóm xã hội, giai tầng xã hội, xã hội nói chung, phòng ngừa tình huống xung đột đe dọa tính thống nhất của hệ thống pháp luật (liên kết xã hội trong lĩnh vực pháp luật);

– Định hướng các thành viên xã hội đến các lý tưởng và giá trị xã hội, các lý tưởng và giá trị pháp luật phổ biến trong xã hội;

– Tiếp nhận và phản ứng đối với các dòng thông tin trong lĩnh vực pháp luật và các dòng thông tin khác liên quan đến chính sách pháp luật (bảo đảm giao tiếp thông tín pháp luật).

Trên đây là nội dung Luật LVN Group sưu tầm và biên soạn. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoại số: 1900.0191 để được giải đáp.

Rất mong nhận được sự hợp tác!

Trân trọng./.

Luật LVN Group (Sưu tầm và Biên soạn).