Chức năng tài phán hành chính của Toà án và yếu tố thường được dùng làm cơ sở cho việc xác định loại việc thuộc thẩm quyền tài phán của Toà án

Khách hàng: Kính thưa Luật sư, Luật sư hãy giải thích cho tôi rõ hơn về chức năng tài phán hành chính của Tòa án và yếu tố thường được dùng làm cơ sở cho việc xác định loại việc thuộc thẩm quyền tài phán của Tòa án là gì?

Cảm ơn!

Trả lời:

1. Tài phán hành chính theo pháp luật Việt Nam

Hoạt động tài phán hành chính có thể hiểu – nó chính là việc giải quyết các tranh chấp hành chính này bằng việc đưa ra phán quyết về tính hợp pháp của quyết định hành hành chính, hành vì hành chính đồng thời quyết định hình thức xử lí thích hợp cho từng vụ việc tranh chấp hành chính.

Với quan niệm về hoạt động tài phán hành chính như vậy, theo pháp luật Việt Nam hiện nay, hoạt động tài phán hành chính gồm:

– Hoạt động xem xét giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan nhà nưởc có thẩm quyền.

– Hoạt động thanh tra, kiểm tra trong hệ thống cơ quan hành chính

– Hoạt động xét xử các tranh chấp hành chính (vụ án hành chính) do Tòa án nhân dân thực hiện.

Tuy nhiên, cũng có quan niệm về tài phán hành chính với nội dung hẹp hơn. Đó là quan niệm cho rằng, tài phán hành chính là hoạt động xét xử các vụ án hành chính (giải quyết các tranh chấp hành chính) do Tòa án thực hiện theo trình tự tố tụng hành chính.

Theo đó, Bộ máy nhà nước dù được tổ chức theo nguyên tắc phân quyền hay quyền lực thống nhất thì Bộ máy nhà nước vẫn có sự phân công phân nhiệm (ở các mức độ khác nhau) giữa quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Hoạt động thực thi mỗi nhánh quyền lực giữa quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp đó phải tuân thủ những nguyên tắc đặc trưng, phù hợp với tính chất của từng loại hoạt động. Điều đó có nghĩa, cần có sự phân biệt tương đối giữa các hoạt động lập pháp, hành pháp và tư pháp.

– Về hoạt động lập pháp phải được đặc trưng bởi nguyên tắc đại diện cho ý chí nguyên vọng của cử tri. Quyền lập pháp thuộc về cơ quan do cử tri bầu ra, đại diện cho nhân dân để ban hành Hiến pháp, luật nhằm thiết lập các trật tự xã hội.

– Về quyền hành pháp được giao cho hệ thông cơ quan thực hiện các hoạt động triển khai thực hiện pháp luật nhằm tổ chức, điều hành xã hội. Đặc trưng của hoạt động hành pháp là có sự phân cấp quản lí, cấp dưới phải tuân thủ các mệnh lệnh của cấp trên theo nguyên tắc tập trung dân chủ.

– Về quyền tư pháp sẽ được giao cho cơ quan có nhiệm vụ thực hiện quyền bảo vệ pháp luật, duy trì trật tự xã hội. Cơ quan tư pháp có tính độc lập tương đối, hoạt động theo nguyên tắc độc lập chỉ tuân theo pháp luật nhằm đảm bảo có được những phán quyết khách quan.

=> Như vậy, từ những việc phân tích về tính chất của các hoạt động quyền lực nhà nước giữa quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp như trên, cái quan niệm quyền tài phán sẽ thuộc về Tòa án.

Tài phán hành chính không thể là một nội dung của quản lí hành chính. Nó phải là hoạt động tách khỏi hoạt động hành chính nhà nước mang tính lệ thuộc giữa cấp trên cấp dưới trong hệ thống hành chính. Như vậy, tài phán hành chính được hiểu là hoạt động xét xử các tranh chấp hành chính do Tòa án thực hiện, nhằm đưa ra các phán quyết về tính hợp pháp của các quyết định hành chính, hành vi hành chính của chủ thể quản lí, quyết định hình thức xử lí thích hợp theo qui định của pháp luật đối với những trường hợp quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật xâm hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tố chức.

2. Tòa án

Theo Điều 2 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014 quy định về Tòa án:

– Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp.

Tòa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Bằng hoạt động của mình, Tòa án góp phần giáo dục công dân trung thành với Tổ quốc, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, tôn trọng những quy tắc của cuộc sống xã hội, ý thức đấu tranh phòng, chống tội phạm, các vi phạm pháp luật khác.

– Tòa án nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, hành chính và giải quyết các việc khác theo quy định của pháp luật; xem xét đầy đủ, khách quan, toàn diện các tài liệu, chứng cứ đã được thu thập trong quá trình tố tụng; căn cứ vào kết quả tranh tụng ra bản án, quyết định việc có tội hoặc không có tội, áp dụng hoặc không áp dụng hình phạt, biện pháp tư pháp, quyết định về quyền và nghĩa vụ về tài sản, quyền nhân thân.

Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành.

Tòa án có quyền xử lý vi phạm hành chính; xem xét đề nghị của cơ quan quản lý nhà nước và quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính liên quan đến quyền con người, quyền cơ bản của công dân theo quy định của pháp luật.

3. Chức năng tài phán hành chính của Toà án

Chức năng tài phán hành chính của Toà án là một thiêt chế quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức; giúp họ tránh khỏi sự xâm hại từ những hoạt động quản lý hành chính trái pháp luật; góp phần quan trọng vào việc đảm bảo pháp chế và kỷ luật trong quản lý nhà nước.

Bên cạnh đó, trong một chừng mực nhất định tài phán hành chính giúp nâng cao hiệu quả và hiệu lực của hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Tuy nhiên, hoạt động tài phán hành chính của Toà án ít nhiều cũng tạo ra những áp lực đôi vối hệ thống quản lý; làm cản trở tính nhanh nhạy, làm chậm đi việc đạt được những mục tiêu của hoạt động quản lý hành chính.

Vì thế, thẩm quyền giải quyết khiếu kiện hành chính, phạm vi tài phán hành chính của Toà án cần phải được giới hạn trong những phạm vi, khuôn khổ nhất định. Đổ làm điều này, việc xác định phạm vi các loại việc quản lý hành chính nào thuộc thẩm quyền thụ lý giải quyết của Toà án, loại việc quản lý hành chính nào không thuộc thẩm quyền thụ lý giải quyết của Toà án luôn được xem là vấn đề quan trọng của tài phán hành chính.

4. Yếu tố thường được dùng làm cơ sở xác định loại việc thuộc thẩm quyền tài phán của Toà án

Trong các yếu tố thường được dùng làm cơ sở cho việc xác định loại việc thuộc thẩm quyền tài phán của Toà án thì chúng ta có thể kể đến có bốn yếu tố thường được dùng làm cơ sở cho việc xác định loại việc thuộc thẩm quyền tài phán của Toà án như sau:

– Thứ nhất, hậu quả nào có thể xảy ra đối với hoạt động quản lý nếu Toà án được quyền tài phán trong lĩnh vực đó? Trong trường hợp mục tiêu của quản lý hành chính sẽ khó đạt được hoặc sẽ đạt được một cách không trọn vẹn nếu lĩnh vực quản lý đó đặt dưối quyền tài phán hành chính của Toà án thì khi đó quyền tài phán sẽ bị loại trừ.

– Thứ hai, mức độ hoàn thiện của hoạt động quản lý trong lĩnh vực cụ thể có đủ sức chịu được áp lực của quyền tài phán hay không? Trong trường hợp cần một sự dung hoà để đổi lấy sự hoàn thiện của quản lý thì hoạt động tài phán cũng sẽ chưa được đặt ra.

– Thứ ba, mục tiêu của tài phán hành chính (bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức tránh khỏi nhũng xâm hại từ những hoạt động quản lý hành chính trái pháp luật, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo pháp chế và kỷ luật trong quản lý nhà nước) có thể đạt được bằng một cơ chế nào khác ít tốh kém, nhanh chóng và tiện lợi hơn so vối cơ chế giải quyết khiếu kiện của Toà án hay không? Nếu có thì trong lĩnh vực quản lý đó, thẩm quyền tài phán của Toà án sẽ không được ưu tiên.

– Thứ tư, năng lực của Toà án có thể đảm nhiệm công tác giám sát hoạt động quản lý hành chính ở một phạm vi và mức độ như thế nào cũng là yếu tố quan trọng để xác định thẩm quyền xét xử hành chính của Toà án.

5. Phương pháp xác định các loại việc thuộc thẩm quyền xét xử hành chính của Toà án

Khi xác định thẩm quyền – đó là quyền chính thức được xem xét để kết luận và định đoạt, quyết định một vấn đề.

Trong khoa học pháp lý: Thẩm quyền là một khái niệm quan trọng, trung tâm. Thẩm quyền được hiểu là tổng hợp các quyền và nghĩa vụ hành động, quyết định của các cơ quan, tổ chức thuộc hệ thống bộ máy Nhà nước do pháp luật quy định.

Ví dụ: Thẩm quyền của Tòa án là toàn bộ những quyền do pháp luật quy định, theo đó Tòa án được tiến hành xem xét, giải quyết những vụ việc cụ thể theo quy định của pháp luật.

Như vậy, sau khi đánh giá mức độ cần thiết của hoạt động tài phán của Toà án trong các lĩnh vực quản lý cụ thể, chúng ta cũng xác định về các loại việc thuộc thẩm quyền xét xử hành chính của Toà án được thực hiện bằng phương pháp quy định loại trừ hoặc bằng phương pháp quy định liệt kê.

Về loại trừ là phương pháp quy định các loại việc quản lý nào không thuộc thẩm quyền tài phán của toà án, các lĩnh vực quản lý còn lại Toà án đều có quyền thụ lý để giải quyết khi có yêu cầu. Cách quy định này sẽ phù hợp khi Toà án được giao thẩm quyền tài phán hầu hết các lĩnh vực quản lý và các loại việc không thuộc thẩm quyền tài phán có thể được xác định rõ ràng, chính xác, có lý do minh bạch, hợp lý và thuyết phục cho việc loại trừ.

Ngược lại, đối với phương pháp quy định loại trừ, phương pháp quy định hệt kê sẽ liệt kê những loại việc quản lý cụ thể mà Toà án có quyền thụ lý để giải quyết, không quan tâm đến những loại việc quản lý còn lại cụ thể là gì, nhiều hay ít. Phương pháp quy định này thích hợp trong việc dùng để hạn chế, khống chế quyền tài phán hành chính của Toà án, kiểm soát việc khiếu kiện của công dân.

Trên đây là nội dung Luật LVN Group sưu tầm và biên soạn. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoại số: 1900.0191 để được giải đáp.

Rất mong nhận được sự hợp tác!

Trân trọng./.

Luật LVN Group (Sưu tầm và Biên soạn).