Đặc điểm của biện pháp ngăn chặn hành chính?

Thứ nhất, ngăn chặn hành chính là một trong những biện pháp thực thi quyền lực nhà nước, thể hiện ý chí của nhà nước trong công cuộc đấu tranh với vi phạm pháp luật bằng sức mạnh cưỡng chế.

Quyền lực nhà nước trong quản lý hành chính nhà nước được thực hiện thông qua nhiều cách thức khác nhau như: thuyết phục, cưỡng chế, hành chính, kinh tế… Biện pháp nào giữ vai trò chủ yếu tùy thuộc vào bản chất, tính xã hội của nhà nước. Phương pháp thuyết phục chiếm ưu thế trong xã hội mà ở đó lợi ích của chủ thể quản lý và đối tượng quản lý về cơ bản là nhất trí, hoạt động quản lý nhà nước thể hiện ý chí và phục vụ lợi ích của nhân dân. Nhưng sẽ là sai lầm nếu cho rằng trong quản lý hành chính nhà nước và xã hội chỉ cần các biện pháp thuyết phục bởi vì, trong xã hội còn tồn tại vi phạm pháp luật, còn sự chống đối, phá hoại của các thế lực phản động trong và ngoài nước nhằm phá hoại trật tự quản lý hành chính nhà nước và an ninh quốc gia, an toàn xã hội. Vì vậy, phải kết hợp giữa thuyết phục và cưỡng chế trong quản lý hành chính nhà nước. V.I.Lênin đã chỉ ra rằng: “Trước hết phải thuyết phục và sau đó mới cưỡng bức, dù thế nào đi nữa thì trước hết chúng ta cũng phải thuyết phục rồi mới cưỡng chế”.

Việc áp dụng biện pháp cưỡng chế là cần thiết đối với những cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật, gây rối trật tự trị an, có thái độ chống đối lại chính quyền nhân dân, không chấp hành đường lối, chủ trương và pháp luật của nhà nước. Trong các trường hợp đó, việc áp dụng cưỡng chế không trái với nguyên tắc nhân đạo và dân chủ của nhà nước ta, trái lại, nó được thực hiện vì lợi ích chung của nhân dân, xã hội, nhà nước, trong đó có cả lợi ích cá nhân. Không áp dụng cưỡng chế, hay coi nhẹ nó cũng có nghĩa là buông nhẹ kỷ cương dẫn tới tình trạng vô Chính phủ, vô kỷ luật trong xã hội và trong bộ máy nhà nước. Vì vậy, với nhiệm vụ, trách nhiệm và vai trò chính trong công cuộc đấu tranh phòng ngừa vi phạm pháp luật, cơ quan nhà nước, cá nhân có thẩm quyền áp dụng mọi biện pháp cưỡng chế hành chính do pháp luật quy định, trong đó có các BPNC hành chính để tác động lên thân thể hoặc tâm lí của đối tượng vi phạm pháp luật buộc đối tượng phải chấm dứt ngay hành vi vi phạm, ngăn ngừa hậu quả của hành vi vi phạm và bảo đảm cho hoạt động xử lý VPHC.Thứ hai, ngăn chặn hành chính là biện pháp bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý hành chính nhà nước, bảo đảm trật tự quản lý hành chính nhà nướcTrong quản lý nhà nước, vấn đề chủ yếu và quan trọng là quản lý các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội…để phát triển xã hội. Các biện pháp cưỡng chế hành chính có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật nhằm đảm bảo cho hoạt động quản lý có hiệu quả.

Như chúng ta biết, ban hành văn bản quy phạm và điều hành hành chính là hoạt động chủ yếu được áp dụng nhằm thực hiện nhiệm vụ trong quản lý hành chính nhà nước, thể hiện rõ rệt chức năng quản lý hành chính nhà nước. Đây là hoạt động quản lý mang tính “tích cực”, nhờ đó mà định hướng, điều chỉnh, trợ giúp cho các mặt của đời sống xã hội đi vào sự ổn định, nề nếp. Chúng ta đồng ý rằng, một nhà nước vững mạnh khi duy trì được sự ổn định thông qua việc ban hành pháp luật đúng đắn, phù hợp và sự điều hành có nguyên tắc, kỷ cương, thu hút đông đảo nhân dân tham gia công việc nhà nước, chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật. Nhưng điều này không có nghĩa là quản lý hành chính nhà nước chỉ cần thực hiện các hoạt động ban hành văn bản pháp quy và điều hành hành chính, bởi trong xã hội, bất kì thời điểm nào, vi phạm pháp luật vẫn diễn ra, nó trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến sự ổn định của trật tự quản lý hành chính nhà nước. Trong trường hợp này, ngăn chặn hành chính là một trong các phương tiện cần thiết để ngăn ngừa những vi phạm pháp luật, từ đó hỗ trợ, đảm bảo cho công tác xử lý vi phạm, góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động quản lý hành chính nhà nước.

Thêm vào đó, trật tự quản lý hành chính nhà nước có được thông qua các hành vi hợp pháp các chủ thể tham gia vào hoạt động quản lý và khi trật tự đó bị phá vỡ bởi các hành vi vi phạm pháp luật thì được thiết lập lại thông qua việc xử lý kịp thời, chính xác các hành vi vi phạm, khôi phục nhanh chóng hậu quả do hành vi đó gây nên. Ngăn chặn hành chính là một trong các biện pháp bảo đảm cho hoạt động xử lý vi phạm, tạo điều kiện cho quản lý hành chính diễn ra bình thường bằng cách loại bỏ những trở ngại là các vi phạm pháp luật, từ đó mà trật tự quản lý nhà nước được bảo vệ.

Thứ ba, ngăn chặn hành chính là phương tiện để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức; đồng thời có vai trò to lớn trong việc tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Không chỉ đối với nhà nước, ngăn chặn hành chính còn có vai trò tích cực đối với cá nhân, tổ chức- là đối tượng quản lý trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Việc áp dụng các BPNC hành chính mặc dù làm hạn chế quyền, lợi ích của một số người nhưng là để bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp khác trong xã hội. “Trong một nước có luật pháp, tự do chỉ có thể là được làm những cái nên làm và không bị ép buộc làm điều không nên làm…

Thứ tư, ngăn chặn hành chính là biện pháp có tính cách thủ tục nhằm bảo đảm cho hoạt động xử phạt VPHC.

Xử phạt VPHC là nhóm biện pháp độc lập nhằm mục đích trừng trị người vi phạm bằng cách tước bỏ quyền hạn, đặt ra nghĩa vụ mới bổ sung như phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy phép… hoặc bằng cách lên án có tính giáo dục tinh thần như cảnh cáo… Các hình thức xử phạt VPHC thể hiện sự đánh giá cuối cùng của nhà nước đối với người vi phạm có lỗi, là sự giải quyết thực chất vụ việc vi phạm, qua đó hướng đến mục đích trừng trị, giáo dục của pháp luật. Trong khi đó, các BPNC hành chính như phân tích ở trên, có mục đích làm chấm dứt kịp thời hành vi vi phạm, không nhằm trừng trị người vi phạm mà chỉ tạo các điều kiện thuận lợi,  mang tính thủ tục nhằm hỗ trợ cho việc xử phạt đối với các hành vi vi phạm. Ở các nước phát triển, vấn đề quản lý con người, quản lý dân cư được thực hiện khoa học,đồng bộ, chính vì vậy việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn nhằm bảo đảm xử lý VPHC như: Tạm giữ giấy phép, chứng chỉ hành nghề…. là không cần thiết và thường xuyên. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc áp dụng các biện pháp này được coi là ưu tiên hàng đầu nhằm bảo đảm xử lý VPHC. Việc áp dụng các BPNC hành chính không làm triệt tiêu quyền sở hữu của chủ thể đối với các loại giấy tờ, phương tiện hay quyền tự do đi lại đối với người vi phạm mà chỉ mang tính thủ tục tạo điều kiện cho hoạt động xử phạt VPHC.

Thứ năm, ngăn chặn hành chính có vai trò quan trọng trong việc giáo dục ý thức pháp luật, ngăn chặn, hạn chế khả năng gây tổn hại tới lợi ích của xã hội, nhà nước, cá nhân, tổ chức, qua đó củng cố trật tự xã hội.

Ngăn chặn hành chính ngoài vai trò đối với nhà nước và các cá nhân, tổ chức nhất định, thì còn có vai trò, ý nghĩa đối với toàn xã hội nói chung.

Ngăn chặn hành chính tác động lên đối tượng bị quản lý bằng hai hình thức: tác động trực tiếp lên thể chất và tác động gián tiếp qua tâm lí của đối tượng. Như trên đã trình bày, việc phân biệt hai hình thức tác động này chỉ mang tính chất  tương đối, bởi vì tác động lên thể chất cũng đồng thời tác động lên tâm lí của người vi phạm và những người khác, qua đó có tác dụng giáo dục ý thức pháp luật của con người, kích thích các hành vi hợp pháp trong xã hội. Các BPNC hành chính tác động lên suy nghĩ, tình cảm của họ, gây ra những biến đổi trong tâm lí, động cơ, mục đích. Ban đầu, đối với người có hành vi được thực hiện, người ta kiểm soát hành vi chủ yếu do sự lo sợ cho bản thân. Còn về sau, người ta thực hiện hành vi là do sự tự giác. Sự chuyển biến tâm lí này sẽ giúp cho con người sống có kỉ luật hơn, từ đó dần dần hình thành nên ý thức pháp luật. Khi có ý thức pháp luật, con người có điều kiện rèn luyện thói quen xử sự theo quy định của pháp luật, đây lại là nhân tố kích thích các hành vi hợp pháp trong xã hội.

Ngăn chặn hành chính có vai trò giáo dục ý thức pháp luật, đồng thời làm cho mọi người nhận thức đúng sự công bằng và tính tất yếu của sự cưỡng chế. Từ đó, tích cực tham gia công tác đấu tranh phòng chống vi phạm pháp luật, hạn chế thấp nhất sự vi phạm pháp luật. Trên cơ sở đó, con người ngày càng hoàn thiện, xã hội hình thành những công dân tự giác và tuân thủ pháp luật, trật tự quản lý hành chính nói riêng hay trật tự xã hội nói chung ngày càng được củng cố.