I. SỰ CẦN THIẾT BAN HÀNH LUẬT
– Luật điện ảnh năm 2006 được ban hành trước thời điểm Việt Nam gia nhập Tổ chức thương mại Thế giới (WTO) nên có một số nội dung không phù hợp với cam kết trong WTO.
– Ngày 29 tháng 11 năm 2006 tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XI đã thông qua Nghị quyết số 71/2006/QH11 phê chuẩn Nghị định thư gia nhập Hiệp định Thành lập Tổ chức thương mại thế giới trong đó quy định: Áp dụng trực tiếp các cam kết của Việt Nam được ghi tại phụ lục đính kèm Nghị quyết và các cam kết khác của Việt Nam với Tổ chức thương mại thế giới được quy định đủ rõ, chi tiết trong nghị định thư, các phụ lục đính kèm và báo cáo của Ban công tác về Việt Nam gia nhập Hiệp định Thành lập tổ chức thương mại thế giới, cụ thể:
+ Tại Phụ lục nội dung áp dụng trực tiếp các cam kết của Việt Nam (kèm theo Nghị quyết số 71/2006/QH11) cam kết bãi bỏ hạn chế số lượng phim được nhập khẩu đã quy định tại Điều 30 của Luật điện ảnh.
+ Tại Phụ lục II báo cáo của Ban công tác về Việt Nam gia nhập WTO cam kết nước ngoài được hợp tác đầu tư để cung cấp dịch vụ sản xuất phim, phát hành phim và dịch vụ chiếu phim tại Việt Nam; phần vốn góp của phía nước ngoài không vượt quá 51% vốn pháp định của liên doanh. Trong khi đó tại Điều 13 của Luật điện ảnh lại cho phép tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài được hợp tác đầu tư để cung cấp dịch vụ phát hành phim, phổ biến phim nhưng không hạn chế hình thức đầu tư và tỉ lệ vốn góp; chưa cho phép tổ chức, cá nhân nước ngoài và người Việt Nam định cư ở nước ngoài hợp tác đầu tư để cung cấp dịch vụ sản xuất phim.
– Từ khi Luật điện ảnh có hiệu lực (ngày 01 tháng 01 năm 2007) đến nay, thực tế thi hành cho thấy quy định về đấu thầu đối với phim đặt hàng có sử dụng ngân sách nhà nước chưa được hướng dẫn cụ thể nên khó thực hiện.
– Quy định về thanh tra điện ảnh tại Điều 48 của Luật điện ảnh chưa phù hợp với thực tế, do đó thanh tra chuyên ngành về điện ảnh tại các Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch không có căn cứ pháp lý để tiến hành thanh tra và xử lý vi phạm về hoạt động điện ảnh ở các địa phương, hạn chế hiệu lực quản lý của nhà nước.
Để sớm khắc phục những tồn tại và bất cập nêu trên, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật điện ảnh nhằm đảm bảo thực hiện cam kết khi Việt Nam trở thành thành viên của WTO và tạo cơ chế trong quản lý và phát triển hoạt độngđiện ảnh là rất cần thiết.
>> Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua điện thoạigọi: 1900.0191
Luật sư tư vấn & bào chữa tại tòa án – Ảnh minh họa
II. QUAN ĐIỂM XÂY DỰNG LUẬT SỬA ĐỔI, BỔ SUNG MỘT SỐ ĐIỀU CỦA LUẬT ĐIỆN ẢNH
1. Tiếp tục thể chế hoá quan điểm, chủ trương của Đảng về hoạt động điện ảnh đã được thể hiện trong các văn kiện: Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII, Kết luận của Hội nghị lần thứ mười Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
2. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật điện ảnh bảo đảm thực hiện cam kết của Việt Nam đối với WTO trong lĩnh vực điện ảnh theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X về một số chủ trương, chính sách lớn để nền kinh tế phát triển nhanh và bền vững khi Việt Nam là thành viên của WTO (Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 05 tháng 02 năm 2007).
3. Tạo cơ chế thuận lợi cho hoạt động quản lý và phát triển điện ảnh phù hợp với xu thế hội nhập và giao lưu quốc tế. Đẩy mạnh sản xuất phim Việt Nam; cho phép nhập khẩu, liên doanh, liên kết với nước ngoài để sản xuất phim theo quy định của pháp luật.
III. NHỮNG NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA LUẬT
1. Về bố cục
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật điện ảnh gồm 4 Điều:
– Điều 1.Sửa đổi, bổ sung 23 khoản tại các Điều 13, 14, 24, 25, 28, 29, 30, 33, 35, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 46, 48, 49, 50, 51, 52 và bãi bỏ khoản 3 Điều 15 của Luật điện ảnh.
– Điều 2.Thay thế cụm từ “Bộ Văn hóa – Thông tin” bằng cụm từ “Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch” và thay thế cụm từ “văn hóa – thông tin” bằng cụm từ “văn hóa, thể thao và du lịch” trong các điều, khoản của Luật điện ảnh cho phù hợp với tên gọi cơ quan hành chính hiện nay.
– Điều 3. Quy định về việc thi hành Luật.
2. Về nội dung
2.1. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật điện ảnh có liên quan đến việc Việt Nam đã cam kết khi gia nhập WTO được quy định tại các Điều 13,14,15 và Điều 30 . Cụ thể:
a. Về việc thành lập doanh nghiệp sản xuất phim:
Khoản 2 Điều 13 của Luật điện ảnh năm 2006 không cho phép tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam ở nước ngoài thành lập và quản lý doanh nghiệp sản xuất phim. Nhưng trong quá trình đàm phán để gia nhập WTO, các nước là thành viên WTO đòi hỏi Việt Nam phải mở cửa để họ được đầu tư vào lĩnh vực sản xuất phim, tỷ lệ vốn pháp định của họ không quá 51% như các nước thành viên khác và Việt Nam đã cam kết sẽ tiến hành sửa đổi Luật điện ảnh theo hướng này như Báo cáo của Ban Công tác đã được Quốc hội phê chuẩn kèm theo Nghị quyết số 71/2006/QH11.
Do đó, khoản 2 Điều 13 được sửa đổi, bổ sung như sau:
“Tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài được quyền hợp tác đầu tư với doanh nghiệp sản xuất phim, doanh nghiệp phát hành phim và doanh nghiệp phổ biến phim của Việt Nam dưới hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh hoặc thành lập liên doanh.
Đối với hình thức đầu tư thành lập liên doanh thì phần vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 51% vốn pháp định”.
b. Sửa đổi, bổ sung những nội dung quy định về người quản lý doanh nghiệp sản xuất phim
Điểm b khoản 2 Điều 14 của Luật điện ảnh năm 2006 quy định: Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc doanh nghiệp sản xuất phim là công dân Việt Nam thường trú tại Việt Nam.
Luật đầu tư năm 2005 và Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết hướng dẫn thi hành Luật đầu tư quy định: Nếu vốn nước ngoài đầu tư quá 49% thì phải có dự án đầu tư và thành lập tổ chức kinh tế (liên doanh). Trong trường hợp này thì giám đốc doanh nghiệp sản xuất phim có thể là người nước ngoài. Do vậy, cần phải sửa đổi, bổ sung quy định này của Luật điện ảnh để thống nhất với các quy định của Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp và đảm bảo cam kết của Việt Nam đối với WTO.
Vì vậy, điểm b khoản 2 và điểm c khoản 3 điều 14 được sửa đổi như sau:
“2.
b) Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc có đủ tiêu chuẩn theo quy định tại Điều 15 của Luật này.
3.
c) Lý lịch của người được đề nghị làm Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc doanh nghiệp sản xuất phim có xác nhận của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.”.
c. Bãi bỏ khoản 3 Điều 15 Luật điện ảnh quy định về tiêu chuẩn giám đốc doanh nghiệp sản xuất phim
Khoản 3 Điều 15 Luật điện ảnh năm 2006 quy định: “Đối với Giám đốc hoặc Tổng giám đốc doanh nghiệp sản xuất phim, ngoài các tiêu chuẩn quy định tại khoản 1 và khoản 2 điều này còn phải đáp ứng điều kiện quy định tại điểm b khoản 2 Điều 14 của Luật này.” Do vậy, khi sửa đổi khoản 2 Điều 13, Khoản 2 Điều 14 thì phải bãi bỏ khoản 3 Điều 15 để bảo đảm tính thống nhất của Luật.
d. Bỏ hạn ngạch nhập khẩu phim của nước ngoài
Sửa đổi, bổ sung điểm a khoản 1, khoản 3 và khoản 5 Điều 30 của Luật điện ảnh năm 2006, bỏ hạn ngạch nhập khẩu phim của nước ngoài như sau:
“1.
a) Phim xuất khẩu phải có giấy phép của phổ biến của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về điện ảnh.
Phim xuất khẩu do Đài truyền truyền hình Việt Nam sản xuất phải có quyết định phát sóng của người đứng đầu Đài Truyền hình Việt Nam; phim xuất khẩu do đài truyền hình, đài phát thanh – truyền hình được cấp giấy phép hoạt động báo chí sản xuất phải có giấy phép phổ biến của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về điện ảnh.
Băng phim, đĩa phim xuất khẩu phải được dán nhãn kiểm soát của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch;
3. Doanh nghiệp sản xuắt phim được quyền xuất khẩu, nhập khẩu phim theo quy định của pháp luật về xuất khẩu, nhập khẩu.
5. Đài truyền hình, đài phát thanh – truyền hình được xuất khẩu phim do mình sản xuất, được nhập khẩu phim để phát sóng trên truyền hình.”.
Luật điện ảnh năm 2006 quy định: Doanh nghiệp sản xuất phim, Đài Truyền hình Việt Nam, đài phát thanh – truyền hình mỗi năm được nhập khẩu không quá hai lần số phim do mình sản xuất.
Khi trở thành thành viên của WTO, Việt Nam cam kết bãi bỏ quy định hạn ngạch, vì vậy Luật sửa đổi, bổ sung đã bãi bỏ quy định này. Theo đó, Nhà nước sẽ điều tiết số lượng phim nhập khẩu bằng chính sách thuế và tăng cường vai trò của Hội đồng thẩm định chất lượng phim nhập khẩu.
2.2. Về sản xuất phim sử dụng ngân sách nhà nước
Khoản 3 Điều 24 của Luật điện ảnh năm 2006 quy định: Đối với phim đặt hàng sử dụng ngân sách nhà nước, chủ đầu tư dự án sản xuất phim phải tuyển chọn kịch bản văn học trên cơ sở ý kiến của Hội đồng thẩm định kịch bản văn học và chọn doanh nghiệp sản xuất phim theo quy định của Luật đấu thầu. Hội đồng thẩm định kịch bản văn học do chủ đầu tư dự án sản xuất phim thành lập có trách nhiệm thẩm định kịch bản văn học để tư vấn cho chủ đầu tư.”.
Thực tế sau hai năm thực hiện Luật điện ảnh thì vẫn chưa ban hành được văn bản hướng dẫn về đấu thầu nên một số trường hợp sản xuất phim bằng ngân sách nhà nước đã áp dụng hình thức chỉ định thầu.
Ngoài ra, từ thực tiễn thi hành Luật cho thấy trường hợp tuyển chọn kịch bản để đấu thầu sẽ có trên thực tế nhưng chiếm tỷ lệ không đáng kể trong hoạt động sản xuất phim vì tuyển chọn kịch bản để đấu thầu chỉ thực hiện được trong trường hợp tác giả kịch bản không đồng thời là đạo diễn hoặc quay phim của một tổ chức sản xuất phim.
Hiện nay, trên thế giới việc đấu thầu sản xuất phim là đấu thầu dự án sản xuất phim, bao gồm kịch bản, phương án tổ chức sản xuất (trong đó có thành phần tác giả chính, trang thiết bị kỹ thuật và dự toán ngân sách thực hiện). Thực tế ở nước ta hoạt động điện ảnh đã được xã hội hoá ở tất cả các khâu từ sáng tác đến tổ chức sản xuất và phát hành, vì vậy, việc các chủ thể sản xuất phim bằng ngân sách nhà nước theo hình thức đấu thầu cũng có nhiều hình thức: có trường hợp chỉ có kịch bản hoặc chỉ có phương án tổ chức sản xuất, có trường hợp lại có đầy đủ dự án làm phim giống như ở các nước trên thế giới. Nếu thực hiện đấu thầu theo quy định của Luật điện ảnh hiện hành thì sẽ hạn chế khả năng tham gia đấu thầu của nhiều doanh nghiệp sản xuất phim có cả kịch bản, phương án tổ chức sản xuất vì không thể tách kịch bản để đấu thầu nếu không phải là đạo diễn hoặc quay phim của doanh nghiệp đó. Như vậy, sẽ hạn chế nguồn dự án đưa ra đầu thầu, hạn chế đối tượng tham gia đấu thầu và hạn chế khả năng cạnh tranh trong đấu thầu.
Việc sửa đổi, bổ sung quy định này nhằm phù hợp với yêu cầu phát triển điện ảnh, tạo cơ chế linh hoạt để áp dụng các hình thức đấu thầu thích hợp, khuyến khích việc phát huy năng lực sản xuất phim của mọi tổ chức, cá nhân; khuyến khích cạnh tranh để nâng cao chất lượng, hiệu quả, giảm giá thành và phù hợp với quy định của Luật ngân sách và Luật đấu thầu.
Từ đó, khoản 3 Điều 24 của Luật điện ảnh được sửa đổi, bổ sung như sau: Đối với phim đặt hàng sử dụng ngân sách nhà nước, chủ đầu tư dự án phải thành lập Hội đồng thẩm định; được quyết định hình thức đấu thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu để lựa chọn dự án sản xuất phim, đảm bảo chất lượng tác phẩm và hiệu quả kinh tế – xã hội.
2.3. Sửa đổi, bổ sung Điều 25; khoản 2 Điều 28; khoản 2 Điều 29; khoản 3 Điều 33; khoản 1 Điều 35; khoản 3 Điều 37; điểm b và điểm c khoản 1 Điều 38; điểm c khoản 1 Điều 39; khoản 2 Điều 40; điểm d khoản 1 Điều 41; điểm a và điểm b khoản 2 Điều 41; khoản 2 và khoản 3 Điều 42; khoản 4 Điều 46; khoản 1 và khoản 5 Điều 50; khoản 1 Điều 51; khoản 6 Điều 52 Luật điện ảnh.
Các quy định này đã bổ sung đối tượng là các đài truyền hình được cấp giấy phép hoạt động báo chí cũng được phép sản xuất phim, chiếu phim trên sóng truyền hình; bổ sung cụm từ “được cấp phép hoạt động báo chí” vào sau cụm từ “đài truyền hình”; thay đổi tên gọi Tổng Giám đốc hoặc Giám đốc đài truyền hình, đài phát thanh – truyền hình là người đứng đầu đài truyền hình, đài phát thanh – truyền hình.
Thực tế hiện nay, bên cạnh Đài Truyền hình Việt Nam, đài phát thanh – truyền hình các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương còn có Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC của Tổng Công ty Truyền thông đa phương tiện thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, Luật điện ảnh quy định việc phát sóng phim trên sóng truyền hình do Tổng Giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam, Giám đốc đài phát thanh và truyền hình các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định theo quy định của Luật báo chí và Luật điện ảnh. Tại thời điểm Quốc hội ban hành Luật điện ảnh (năm 2006) thì Luật báo chí quy định Đài Truyền hình Việt Nam, đài phát thanh – truyền hình các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được quyền phát sóng phim trên sóng của mình, còn lại các đài truyền hình (như Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC, truyền hình thử nghiệm VOV của Đài Tiếng nói Việt Nam, đài phát thanh – truyền hình của một số thành phố thuộc tỉnh…) không được quyền sản xuất, nhập khẩu và phát sóng phim trên truyền hình. Năm 2007, Đài Truyền hình Kỹ Thuật số VTC đã được cấp phép hoạt động báo chí; hệ phát thanh có hình VOV của Đài Tiếng nói Việt Nam đang phát thử nghiệm trên sóng của Đài Truyền hình Việt Nam. Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Luật điện ảnh trong đó có quy định các đài truyền hình được cấp phép hoạt động báo chí được quyền sản xuất, nhập khẩu và phát sóng phim là cần thiết, phù hợp với xu hướng phát triển điện ảnh, truyền hình ở nước ta.
Hiện nay, chức danh người đứng đầu đài truyền hình, đài phát thanh – truyền hình cũng không thống nhất, có nơi là Tổng Giám đốc có nơi là Giám đốc. Vì vậy, cần thay cụm từ “Tổng Giám đốc, Giám đốc” đài truyền hình, đài phát thanh – truyền hình thành “người đứng đầu” đài truyền hình, đài phát thanh – truyền hình cho phù hợp với thực tế.
2.4. Thanh tra điện ảnh
Khoản 1 Điều 48 Luật điện ảnh năm 2006 quy định “Thanh tra điện ảnh thuộc thanh tra Bộ Văn hoá – Thông tin thực hiện thanh tra chuyên ngành về điện ảnh”. Việc quy định như vậy dẫn đến là thanh tra Sở Văn hoá – Thông tin (cũ) sẽ nằm ngoài quy định tại khoản 1 Điều 48 và không có quyền thanh tra hoạt động điện ảnh ở các địa phương. Theo Luật thanh tra, thì thanh tra chuyên ngành có thanh tra thuộc Bộ (Điều 24) và thanh tra thuộc Sở (Điều 27). Do đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật điện ảnh đã sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 48 như sau: thanh tra Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, thanh tra Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về điện ảnh cho phù hợp và thống nhất với các quy định của pháp luật về thanh tra.
2.5. Bổ sung khoản 4 Điều 39 về trách nhiệm của Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch trong việc ban hành quy định tổ chức và hoạt động của hội đồng thẩm định phim.
2.6.Việc thay đổi tên gọi cơ quan quản lý nhà nước về điện ảnh từ cụm từ “Bộ Văn hoá – Thông tin” thành cụm từ “Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch” tại các khoản 2 và khoản 3 Điều 9, khoản 2 và khoản 3 Điều 14, khoản 2 và khoản 3 Điều 18, khoản 3 Điều 21, khoản 1 và khoản 3 Điều 23, khoản 2 Điều 32, khoản 1 và khoản 2 Điều 38, khoản 1 Điều 39, Điều 41, khoản 1 và khoản 3 Điều 43, khoản 1 và khoản 3 Điều 44, khoản 2 Điều 46, khoản 5 Điều 47, khoản 3 Điều 49, khoản 3 và khoản 6 Điều 50, khoản 3 Điều 51, khoản 7 Điều 52 của Luật điện ảnh.
IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN
1. Về văn bản hướng dẫn thi hành
Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đang phối hợp với các cơ quan hữu quan xây dựng Nghị định hướng dẫn thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật điện ảnh; xây dựng thông tư quy định về tổ chức và hoạt động của Hội đồng thẩm định phim.
2. Về công tác tuyên truyền, phổ biến Luật
Ngày 30 tháng 7 năm 2009, Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 2651/QĐ-BVHTTDL phê duyệt Kế hoạch tổ chức tập huấn, phổ biến Luật sửa đổi, bổ sung và một số văn bản mới ban hành, trong đó có Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật điện ảnh. Theo đó, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức 6 Hội nghị tập huấn tại 3 khu vực trên cả nước cho các đối tượng là cán bộ, phóng viên, biên tập viên chuyên theo dõi về văn hoá của các cơ quan báo chí, xuất bản; cán bộ, công chức của các Tổng cục, Cục, Vụ, Văn phòng, Thanh tra Bộ; cán bộ, công chức các Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch; chuyên đề cho các đài phát thanh – truyền hình, các cơ sở điện ảnh, các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động điện ảnh.
BỘ TƯ PHÁP – VỤ PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT
BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH – CỤC ĐIỆN ẢNH