Doanh nghiệp chưa mặn mà với trọng tài

(TBKTSG) – Vẫn còn tồn tại nhiều bất cập khiến cho phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại chưa được giới doanh nghiệp quan tâm đúng mức. Đó là một trong những vấn đề được đưa ra tại cuộc hội thảo do Viện Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) và Sở Tư pháp TPHCM tổ chức tuần qua tại TPHCM.

>> Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua điện thoạigọi:   1900.0191

Hiệu quả cao nhưng chưa nhiều

Trong bản tham luận gửi đến hội thảo, ông Phan Vũ Anh, Giám đốc Ban đối ngoại-pháp chế, Tổng công ty Vinaconex, kể: Năm 2005, Vinaconex có ký hợp đồng cung cấp 130 lao động cho Công ty BMI của Đức sang làm việc tại Libya trong các dự án do công ty này nhận thầu thi công.

Sau một thời gian thực hiện hợp đồng, do chủ đầu tư tại Lybia gặp khó khăn về tài chính nên BMI cũng bị “vạ lây”, không có tiền trả lương cho các công nhân Việt Nam. Với ý định giải quyết êm thấm, Vinaconex đã thuê một công ty đòi nợ của Đức đại diện cho mình đến làm việc với BMI, tuy nhiên việc đòi nợ vẫn không thành. Cuối cùng, Vinaconex đành khởi kiện đến Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) do trong hợp đồng có thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng trọng tài nói trên. Kết quả là Vinaconex đã thắng kiện và sau khi được tòa án tại Đức công nhận, cho thi hành phán quyết của trọng tài, phía BMI đã buộc phải chuyển trả 187.000 đô la Mỹ số tiền lương còn nợ của người lao động.

Kết quả không ngờ đã làm cho Vinaconex thay đổi hẳn cách nhìn đối với trọng tài. Ông Phan Vũ Anh cho biết kể từ sau vụ việc trên, thỏa thuận trọng tài luôn được Vinaconex ưu tiên cân nhắc khi ký kết các hợp đồng làm ăn với các đối tác, đặc biệt là với các đối tác nước ngoài và VIAC mặc nhiên trở thành lựa chọn số 1 của họ.

Vinaconex có lẽ chỉ là một trong số ít ỏi doanh nghiệp Việt Nam hiểu và vận dụng cơ chế trọng tài để phục vụ cho việc giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động đầu tư, kinh doanh, qua vụ việc trên. GS.TS Lê Hồng Hạnh, Phó viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, cho biết ông vừa có cuộc hội thảo với VASEP, ở đấy nhiều doanh nghiệp phát biểu là họ hầu như không biết gì về trọng tài, kể cả việc soạn hợp đồng cũng rất sơ sài. “Có doanh nghiệp bảo hợp đồng làm ăn của họ dài lắm cũng chỉ cỡ 2 trang và phải cố căng khổ chữ ra cho to mới được như thế”. 

Mặc dù phương thức trọng tài có những ưu điểm như việc xét xử bí mật, thủ tục nhanh chóng, linh hoạt… nhưng theo ông Hạnh, số vụ tranh chấp được giải quyết bằng trọng tài vẫn chưa tương xứng. VIAC, tổ chức trọng tài có truyền thống lâu đời nhất ở nước ta trong năm 2007 cũng chỉ xử trên 30 vụ; Trung tâm Trọng tài TPHCM: 7 vụ; còn các trung tâm khác khoảng 1-2 vụ… Trong khi đó, thẩm phán Phan Gia Quý, Chánh Tòa Kinh tế TPHCM cho biết, cùng thời gian, riêng tòa này trên đã xét xử hơn 1.000 vụ tranh chấp kinh tế, thương mại.

Theo Luật sư của LVN Group, trọng tài viên Phan Thông Anh, Giám đốc Công ty Luật hợp danh Việt Nam, hoạt động trọng tài còn tồn tại nhiều bất cập mà nếu không có những thay đổi sâu sắc thì 10 năm hay lâu hơn nữa số vụ do các tổ chức trọng tài giải quyết giỏi lắm cũng chỉ đạt cao lắm là 5% so với số vụ tòa án giải quyết mà thôi.

 Tòa tranh quyền xét xử với trọng tài

Bất cập về mặt pháp luật được đa số các ý kiến cho là một trong những cản trở chủ yếu đối với hoạt động trọng tài. Theo Luật sư Trần Hồng Phong, công ty luật hợp danh Ecolaw, quy định về thủ tục tố tụng trọng tài tại Pháp lệnh Trọng tài thương mại còn nhiều điều chung chung, không rõ ràng khiến cho ông khi tư vấn cho khách hàng vẫn e ngại, chưa dám khuyên họ chọn trọng tài để giải quyết tranh chấp.

“Ngay cả về thời gian thụ lý, giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, nói là nhanh chóng nhưng tính ra theo quy định, kéo dài tới 120 ngày trong khi có những vụ giải quyết ở tòa kinh tế cũng chỉ mất có vài tháng” – Luật sư Phong phát biểu. Trong một số trường hợp cần thiết như cần áp dụng biện pháp khẩn tạm thời để phong tỏa tài khoản, ngăn chặn việc tẩu tán tài sản thì trọng tài lại không có quyền để làm việc đó mà phải cậy đến tòa.

Có ý kiến đề nghị nên cho phép trọng tài có quyền ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, tuy nhiên lấn cấn ở chỗ trọng tài chỉ là tổ chức phi chính phủ, không thể đại diện quyền cưỡng chế của Nhà nước để có thể ban hành những quyết định tương tự như vậy được. Chẳng những bị hạn chế quyền, quyết định của trọng tài còn có thể bị tòa tuyên hủy nếu có những sai sót về hình thức, thẩm quyền… Chẳng hạn, ghi sai tên tổ chức trọng tài như “Trung tâm trọng tài Việt Nam” thành “Trung tâm trọng tài tại Việt Nam”…

 Thạc sĩ Trần Thanh Tùng, Văn phòng Luật sư P&P băn khoăn, khi tòa hủy quyết định trọng tài nếu các bên không thỏa thuận gì khác thì vụ kiện lại được đưa ra tòa giải quyết, các bên lại phải quay trở lại từ đầu của một vụ tranh chấp, khiến cho thời gian càng bị kéo dài.

Một vấn đề không kém phần bức xúc được các đại biểu phản ánh là có hiện tượng tòa án tranh giành thẩm quyền xét xử với trọng tài. Luật sư, trọng tài viên Phan Thông Anh dẫn chứng trường hợp vụ kiện giữa Công ty TNHH Trường Sanh và ông Kuo Chi Sheng (Công ty TNHH Nhã Quán). Trong vụ án này, khi ký kết hợp đồng liên doanh các bên đều thỏa thuận nếu có tranh chấp sẽ giải quyết tại trọng tài VIAC. Tuy nhiên, sau khi xảy ra tranh chấp Công ty TNHH Trường Sanh lại đưa vụ việc ra TAND Bình Dương nhờ giải quyết.

 Lẽ ra, thay vì phải trả lại đơn kiện, tòa này vẫn nhất quyết thụ lý vụ kiện với lý do bên bị đơn – phía ông Kuo Chi Sheng không phản đối trong thời hạn bảy ngày kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện của nguyên đơn. Trong khi đó, theo Luật sư Anh cho biết, thực tế ông Kuo Chi Sheng đã có đơn liên tục phản đối việc tòa thụ lý. Hậu quả là cùng một vụ việc nhưng hiện nay đang có hai nơi giải quyết là TAND Bình Dương và trọng tài VIAC.

 Liên quan đến việc phát sinh tranh chấp về thẩm quyền nói trên, theo các ý kiến, có nguyên nhân sâu xa từ một văn bản hướng dẫn trái luật của Hội đồng Thẩm phán TANDTC. Đó là Nghị quyết 05/2003/NQ-HĐTP ban hành vào ngày 31-7-2003. Theo Pháp lệnh Trọng tài thương mại, tòa án phải từ chối giải quyết vụ tranh chấp khi có thỏa thuận trọng tài, trừ khi thỏa thuận trọng tài vô hiệu.

 Thế nhưng, nghị quyết nói trên lại hướng dẫn trong trường hợp đã có thỏa thuận trọng tài nếu một bên gửi đơn kiện đến tòa trong vòng bảy ngày mà bên kia không phản đối thì tòa có quyền thụ lý vụ kiện.

“Hướng dẫn của TANDTC như thế không những trái với Pháp lệnh Trọng tài thương mại mà còn khuyến khích hành vi bội ước trong kinh doanh. Bởi điều khoản về trọng tài trong hợp đồng cũng có hiệu lực, giá trị không thua kém với những điều khoản về giá cả, chất lượng hàng hóa. Nay, một bên ngang nhiên thay đổi, lại được tòa mở đường như thế thì không bội ước là gì?” – một đại biểu nhận xét. ( NGUYÊN TẤN).
 

( Bài viết này đã được đăng trên tờ Thời báo kinh tế Sài Gòn và tại website thesaigontimes.vn ngày 8-6-2008.

(LVN GROUP FIRM: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo và có thể một số thông tin pháp lý đã hết hiệu lực tại thời điểm  hiện tại vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến Luật sư của LVN Group, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)