Tình huống: Kính thưa Luật sư, tôi có một số câu hỏi mong muốn Luật sư giải đáp giúp tôi liên quan tới tổn thất chung, cụ thể là những biểu hiệu để nhận dạng một vụ tổn thất chung là gì và việc giám định các tổn thất của tàu và hàng để phục vụ cho việc phân bổ tổn thất chung được tiến hàng như thế nào ạ?

Xin cảm ơn Luật sư!

TRẢ LỜI:

Kính chào bạn, Công ty Luật LVN Group cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi tin nhắn đến chúng tôi, theo câu hỏi của bạn, công ty Luật xin trả lời như sau:

1. Khái quát về tổn thất chung theo pháp luật hàng hải hiện hành

– Cơ sở pháp lý: Điều 292 Bộ luật hàng hải Việt Nam năm 2015

Theo khoản 1 Điều 292 của Bộ luật quy định khái niệm “Tổn thất chung” như sau:

“Tổn thất chung là những hy sinh và chi phí bất thường được thực hiện một cách có ý thức và hợp lý vì sự an toàn chung nhằm cứu tàu, hàng hóa, hành lý, giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa, hành khách thoát khỏi hiểm họa chung.”

Chỉ những mất mát, hư hỏng và chi phí là hậu quả trực tiếp của hành động gây ra tổn thất chung mới được tính vào tổn thất chung.

Như vậy tổn thất chung là những hy sinh và chi phí bất thường được thực hiện một cách có chủ ý, có ý thức và hợp lý vì an toàn chung nhằm cứu tàu, hàng hóa, hành lý, tiền cước vận chuyển hàng hóa, tiền công vận chuyển hành khách thoát khỏi hiểm họa chung.

 

2. Những đặc điểm chính của tổn thất chung

Theo khái niệm về tổn thất chung: “là những hy sinh và chi phí bất thường được thực hiện một cách có ý thức và hợp lý vì sự an toàn chung nhằm cứu tàu, hàng hóa, hành lý, giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa, hành khách thoát khỏi hiểm họa chung.” thì tổn thất chung có những đặc điểm sau:

a. Tổn thất chung phải có hy sinh và chi phí bất thường

Hy sinh và chi phí bất thường là những hy sinh và chi phí trong điều kiện bình thường không xảy ra.

Ví dụ: tàu vận chuyển hàng từ cảng Singapore về cảng Hải Phòng. Trong điều kiện bình thường, các chi phí của chuyến đi bao gồm: cảng phí, đại lý phí, chi phí xếp dỡ hàng ở hai đầu bến, tiền mua nhiên liệu, dầu nhờn, vật tư, lương thực, thực phẩm, nước ngọt đủ dùng cho cả chuyến đi.

Trên hành trình xảy ra sự cố chẳng may tàu bị mắc cạn. Chủ tàu buộc phải thuê cứu hộ nhằm đưa tàu cùng hàng hóa trên tàu thoát khỏi cạn và phải trả chi phí cứu hộ. Như đã nêu ở trên, trong điều kiện bình thường đối với hành trình vận chuyển hàng hóa từ cảng Singapore về cảng Hải Phòng không có chi phí cứu hộ. Vì vậy, trong trường hợp này, chi phí cứu hộ là chi phí bất thường.

Các chí phí thông thường mà chủ tàu phải gánh chịu trong quá trình thực hiện hợp đồng vận chuyển bằng đường biển không phải là chi phí bất thường nên không phải là chi phí tổn thất chung.

b. Người thực hiện hành vi phải có hành động có chủ ý và hợp lý

Hành động có chủ ý là hành động có ý thức của con người. Họ nhận thức được việc mình làm và chủ động làm việc đó. Hành động hợp lý là hành động mà ai rơi vào hoàn cảnh đó thì cũng sẽ hành động tương tự như vậy. Trong ví dụ nêu trên, hành động cứu hộ là hành động có chủ ý và hợp lý của người cứu hộ nhằm đưa tàu và hàng hóa trên tàu thóat khỏi cạn.

Ví dụ: Một con tàu đang hành trình trên biển, phát hiện thấy trong hầm hàng có đám cháy, thuyền viên bơm nước cứu hỏa vào hầm hàng để dập tắt đám cháy làm hư hỏng một số hàng hóa trong hầm hàng. Trong trường hợp này, thuyền viên nhận thức được rằng nước cứu hỏa bơm vào hầm hàng để dập tắt đám cháy sẽ làm ướt hàng, nhưng họ vẫn chủ động bơm nudc cứu hỏa vào hầm hàng để dập tắt đám cháy nhằm cứu tàu và các hàng hóa khác. Hành động bơm nước cứu hỏa vào hầm hàng để dập tắt đám cháy, tuy có làm hư hỏng một số hàng hóa, nhưng là một hành động hợp lý. Bất kỳ thuyền viên nào cũng sẽ hành động như vậy nếu tàu của họ cũng gặp sư cố tương tự.

c. Hiểm họa cho tổn thất chung phải có thực

Hiểm họa có thực là là hiểm họa đang tồn tại trong thực tế, làm cho tàu và hàng hóa lâm vào tình trạng nguy hiểm.

Ví dụ 1: tàu gặp thời tiết xấu, hàng hóa bị xê dịch nên tàu bị nghiêng, không thể tiếp tục hành trình an toàn. Thuyền trưởng quyết định đưa tàu vào cảng lánh nạn để xếp lại hàng nhầm cân bằng tàu. Sự nghiêng của tàu là hiểm họa thực tế đe dọa an toàn chung của tàu và hàng hóa.

Ví dụ 2: Tàu rời cảng TP. Hồ Chí Minh ra Hải Phòng. Qua dự báo thời tiết, thuyền trưởng biết rằng có áp thấp nhiệt đới mạnh lên thành bão đã vượt qua Philippines vào Biển Đông, đang hướng thẳng về Đà Nẵng và Quy Nhơn. Thuyền trưởng cho rằng trong vài ngày tới bão có thể sẽ đi ngang qua phía trước hành trình của tàu. Vì vậy, để an toàn cho tàu và hàng hóa, thuyền trưởng quyết định neo tàu tại Vũng Tàu chờ bão tan mới tiếp tục hành trình. Trong trường hợp này, bão chỉ là hiểm họa do thuyền trưởng suy đoán ở phía trước trong tương lai. Bão không đang tồn tại trong thực tế đe dọa an toàn chung của tàu và hàng. Vì vậy, các chi phí phát sinh do tàu neo tránh bão không được công nhận là chi phí tổn thất chung.

d. Người thực hiện hành động có ý thức và hợp lý đó phải vì an toàn chung

Vì an toàn chung là vì an toàn cho cả tàu và hàng hóa. Nếu chỉ vì an toàn riêng cho tàu hoặc vì an toàn riêng cho hàng thì không được công nhận là tổn thất chung.

Ví dụ: tàu chở hàng đông lạnh, trên hành trình máy lạnh bị hỏng. Thuyền trưởng buộc phải đưa tàu ghé vào cảng để sửa chữa máy lạnh, nếu không, hàng đông lạnh sẽ bị hư hỏng. Trong trường hợp này, việc tàu ghé vào cảng là vì an toàn cho hàng, còn đối với tàu thì không cần phải ghé vào cảng vẫn có thể hành trình an toàn. Vì vậy, các chỉ phí liên quan tới việc tàu ghé vào cảng để sửa chữa máy lạnh không vì an toàn chung cho cả tàu và hàng, nên không được công nhận là chi phí tổn thất chung.

 

3. Những biểu hiệu để nhận dạng một vụ là tổn thất chung

Theo như vừa phân tích ở trên, để nhận biết một vụ tổn thất chung cần nắm bắt và hiểu rõ những điểm sau:

Thứ nhất, chúng ta cần nắm bắt các thông tin cần thiết về sự cố hay tai nạn hàng hải.

Thứ hai, sau khi đã nắm bắt các thông tin cần thiết về sự cố hay tai nạn hàng hải thì đem so sánh với bốn đặc điểm của tổn thất chung chúng ta vừa phân tích ở phía trên.

Trường hợp sự cố hoặc tai nạn đó đáp ứng đầy đủ cả bốn tiêu chí đặc trưng (đặc điểm) của tổn thất chung thì đó là một vụ tổn thất chung. Ngược lại nếu sự cố hay tai nạn hàng hải thiếu dù chỉ một tiêu chí thì đó không phải là một vụ tổn thất chung.

 

4. Giám định các tổn thất của tàu và hàng để phục vụ cho việc phân bổ tổn thất chung

Như vậy, khi xảy ra sự cố hoặc tai nạn hàng hải, chủ tàu và chủ hàng Việt Nam thường thông báo cho người bảo hiểm để tiến hành giám định các tổn thất của tàu và hàng hóa.

Việc giám định của giám định viên bảo hiểm là nhằm mục đích là phục vụ cho việc bồi thường bảo hiểm, nên nhiều khi nội dung của biên bản giám định không đáp ứng được yêu cầu của việc phân bổ tổn thất chung.

Do vậy, nếu xảy ra tổn thất chung mà có tổn thất của tàu hoặc của hàng hóa, chủ tàu nên chỉ định giám định viên tổn thất chung (general average surveyor), đặc biệt là trong các trường hợp hàng hóa của nhiều chủ hàng khác nhau, bảo hiểm tại nhiều công ty bảo hiểm khác nhau, bị nhiều loại tổn thất khác nhau.

Về nguyên tắc, việc giám định tổn thất của tàu và hàng hóa phải đuợc tiến hành thật chi tiết, phải phân định rõ ràng các tổn thất xảy ra do hành động tổn thất chung và các tổn thất xảy ra do các nguyên nhân khác.

Tuy nhiên, do tổn thất chung đa dạng và phức tạp, nên yêu cầu cụ thể đối với việc giám đinh trong các trường hợp cụ thể là khác nhau. Vì vậy, để biên bản giám định các tổn thất của tàu hoặc hàng hóa có nội dung đáp ứng được yêu cầu của việc phân bổ tổn thất chung, trong từng trường hợp cụ thể, người phân bổ tổn thất chung thường tư vấn cho chủ tàu về các yêu cầu rất cụ thể đối với giám định viên trong việc giám định.

 

5. Ví dụ minh họa liên quan đến vấn đề của khách hàng đặt ra

Dưới đây là ví dụ minh họa về việc giám định các tổn thất của tàu và hàng để phục vụ cho việc phân bổ tổn thất chung:

Tàu Đông Đô thuộc Công ty Vận tải đường biển Hà Nội, trong khi đang dỡ hàng tại cảng Hải Phòng, ngày 23/03/1993 xảy ra hỏa hoạn trong hầm hàng. Công an PCCC và thuyền viên đã bơm nuổc cứu hỏa vào hầm hàng để dập tắt đám cháy. Có một lượng rất lớn hàng hóa bị tổn thất do bị cháy, do bị ướt nước cứu hỏa, do khói và do hơi nóng. Các kiện hàng bị hư hỏng được dỡ lên kho cảng, được phân loại theo từng loại hư hỏng khác nhau và được xếp thành các lô tách biệt nhau, để tiện việc giám định các hư hỏng của hàng hóa.

Theo như tư vấn của Ban phân bổ tổn thất chung bên cạnh Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, chủ tàu đã yêu cầu giám định viên khl tiến hành giám định, phải phân định thật chi tiết, thật rõ ràng các tổn thất của hàng hóa như sau:

– Các tổn thất do cháy hoặc do cả cháy và nước cứu hỏa. Trong số này tính cả các kiện hàng vừa mới bén lửa và không cần thiết phải xác định cụ thể tổn thất do bị cháy là bao nhiêu phần trăm và do nuớc cứu hỏa là bao nhiêu phần trăm;

  • Các tổn thất do ướt nước cứu hỏa. Trong số này chỉ tính các kiện hàng bị tổn thất là hoàn toàn do nước cứu hỏa gây ra;
  • Các tổn thất do khói hoặc hơi nóng;
  • Các tổn thất do nước cứu hỏa và khói gây ra. Trong số này phải phân định rõ ràng đối với từng kiện hàng cụ thể, mức độ tổn thất do nước cứu hỏa là bao nhiêu phần trăm và do khói là bao nhiêu phần trăm;
  • Các tổn thất do nước cứu hỏa, khói và hơi nóng gây ra. Trong số này phải phân định rõ ràng đối với từng kiện hàng cụ thể, mức độ tổn thất do nước cứu hỏa là bao nhiêu phần trăm, do khói và hơi nóng là bao nhiêu phần trăm.

=> Như vậy, việc phân định rõ ràng, chi tiết các loại tổn thất của hàng hóa như yêu cầu ở trên là rất cần thiết, làm cơ sở để người phân bổ tổn thất chung tính toán và xác định hy sinh tổn thất chung của hàng hóa.

Trân trọng!