Hỏi cung bị can dưới 18 tuổi phạm tội cần đảm bảo nguyên tắc nào?

1. Hỏi cung bị can dưới 18 tuổi 

Bị can dưới 18 tuổi là người chưa phát triển hoàn thiện về thể chất, tâm thần. Vì thế cần xác định rõ ràng, cụ thể đối tượng bị can dưới 18 tuổi là ai để thực hiện các thủ tục tố tụng dân sự chính xác nhất.

1.1. Xác định tuổi của người dưới 18 tuổi:

– Việc xác định tuổi của người dưới 18 tuổi được căn cứ vào một trong các giấy tờ, tài liệu sau:

+ Giấy chứng sinh;

+ Giấy khai sinh;

+ Chứng minh nhân dân;

+ Thẻ căn cước công dân;

+ Sổ hộ khẩu;

+ Hộ chiếu. 

– Trường hợp các giấy tờ, tài liệu nêu trên có mâu thuẫn, không rõ ràng hoặc không có giấy tờ, tài liệu trên thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải phối hợp với gia đình, người đại diện, người thân thích, nhà trường, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh hoặc tổ chức, cá nhân khác có liên quan nơi người dưới 18 tuổi học tập, lao động, sinh hoạt trong việc hỏi, lấy lời khai, xác minh làm rõ mâu thuẫn hoặc tìm các giấy tờ, tài liệu khác có giá trị chứng minh về tuổi của người đó.

– Trường hợp đã áp dụng các biện pháp hợp pháp mà vẫn không xác định được chính xác thì ngày, tháng, năm sinh của họ được xác định theo khoản 2 Điều 417 Bộ luật tố tụng hình sự 2015:

+ Xác định được thánh nhưng không xác định được ngày: lấy ngày cuối cùng của tháng đó làm ngày sinh

+ Xác định được quý nhưng không xác định được ngày, tháng: lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong quý đó làm ngày, tháng sinh

+ Xác định được nửa năm nhưng không xác định được ngày, tháng: lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong nửa năm đó làm ngày, tháng sinh

+ Xác định được năm nhưng không xác định được ngày, tháng: lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong năm đó làm ngày. tháng sinh.

– Trường hợp không xác định được năm sinh thì phải tiến hành giám định để xác định tuổi.

1.2. Bị can là gì?

Khái niệm về bị can được quy định tại khoản 1 Điểu 60 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, cụ thể như sau:

“Bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự. Quyền và nghĩa vụ của bị can là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật này”

Bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự. Một người khi có quyết định khởi tố hình sự thì sẽ trở thành bị can. Trong quá trình tiến hành điều tra vụ án, các bị can bị khởi tố sẽ tiến hành lấy lời khai. Việc lấy lời khai bị can cũng cần có sự điều chỉnh để phù hợp với từng đối tượng. Đặc biệt là khi hỏi cung bị can là người chưa thành niên thì cần có những trình tự, quy định khác cho nhóm đối tượng này.

1.3. Hỏi cung bị can là gì?

Hỏi cung bị can là một hoạt động điều tra thu thập chứng cứ từ lời khai của bị can. Hoạt động hỏi cung bị can diễn ra sau khi khởi tố bị can. Hỏi cung bị can do cơ quan điều tra tiến hành. Cụ thể là các Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên. Hỏi cung bị can diễn ra ở tại nơi tiến hành điều tra hoặc nơi ở của người đó.

Tại trụ sở Điều tra, cơ sở giam giữ: phải được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh. Tại địa điểm khác thì quá trình hỏi cung được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh theo yêu cầu của bị can hoặc của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Trước khi tiến hành hỏi cung lần đầu, Điều tra viên phải giải thích cho bị can biết rõ quyền và nghĩa vụ của bị can và phải được thể hiện rõ trong biên bản hỏi cung. Đặc biệt việc hỏi cung bị can không được tiến hành vào ban đêm, trừ trường hợp không thể trì hoãn được nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản. Nếu có nhiều bị can trong cùng một vụ án thì phải tiến hành hỏi cung riêng biệt, tránh để các bị can tiếp xúc với nhau.

Hỏi cung bị can được quy định chi tiết tại Điều 183 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Và việc hỏi cung bị can là người chưa thành niên, người dưới 18 tuổi cũng được quy định trong bộ luật này.

2. Nguyên tắc hỏi cung bị can dưới 18 tuổi

Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015, khi tiến hành hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi, người có thẩm quyền hỏi cung cần quán triệt và đảm bảo các nguyên tắc cơ bản như sau:

 Một là, nguyên tắc tiến hành tố tụng đối với người dưới 18 tuổi được quy định tại Điều 414 Bộ luật tố tụng hình sự. Theo đó, khi tiến hành hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi, người có thẩm quyền hỏi cũng cần phải:

– Bảo đảm thủ tục tố tụng thân thiện, phù hợp với tâm lý, lứa tuổi, mức độ trưởng thành, khả năng nhận thức của người dưới 18 tuổi; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dưới 18 tuổi; bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi;

– Bảo đảm giữ bí mật cá nhân của người dưới 18 tuổi;

– Bảo đảm quyền tham gia tố tụng của người đại diện của người dưới 18 tuổi, nhà trường, Đoàn thanh niên, người có kinh nghiệm, hiểu biết về tâm lý, xã hội , tổ chức khác nơi người dưới 18 tuổi học tập, lao động và sinh hoạt.

– Tôn trọng quyền được tham gia, trình bày ý kiến của người dưới 18 tuổi;

– Bảo đảm quyền bào chữa, quyền được trợ giúp pháp lý của người dưới 18 tuổi;

– Bảo đảm các nguyên tắc xử lý của Bộ luật hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội;

– Bảo đảm giải quyết nhanh chóng, kịp thời các vụ án liên quan đến người dưới 18 tuổi. 

 Hai là, nguyên tắc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa được quy định tại Điều 7 Bộ luật tố tụng hình sự. Đây là một trong những nguyên tắc hiến định đã được quán triệt trong mọi hoạt động tố tụng hình sự của cơ quan, chủ thể có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Để đảm bảo nguyên tắc này, trong mọi trường hợp khi tiến hành hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải thực hiện theo đúng trình tự, thủ tục do Bộ luật tố tụng hình sự quy định.

 Ba là, nguyên tắc bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể được quy định tại Điều 10 Bộ luật tố tụng hình. Theo đó, khi hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi tra tấn, bức cung, dùng nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, tính mạng, sức khỏe của bị can là người dưới 18 tuổi. Nguyên tắc này được đặt ra không chỉ đảm bảo việc xác định sự thật khách quan của vụ án mà còn ngăn ngừa các hành vi xâm phạm đến quyền cơ bản của công dân được pháp luật bảo vệ.

 Bốn là, nguyên tắc bảo hộ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân… được quy định tại Điều 11 Bộ luật tố tụng hình sự. Đây là nguyên tắc đã được ghi nhận tại Hiến pháp năm 2013 về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Trong quá trình hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi, người có thẩm quyền hỏi cung không được xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của bị can như đánh đập, đe dọa, xúc phạm, hành hạ… Người có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của bị can thì tùy theo tính chất, mức độ sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

 Năm là, bảo đảm quyền bào chữa của bị can là người dưới 18 tuổi theo quy định tại Điều 16, Điều 422 Bộ luật tổ tụng hình sự. Theo đó, khi tiến hành hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi phải có sự tham gia của người đại diện, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can. Trường hợp bị can không có người bào chữa hoặc người đại diện của họ không lựa chọn người bào chữa thì Cơ quan tiến hành tố tụng phải chỉ định người bào chữa theo quy định tại Điều 76 của Bộ luật tố tụng hình sự. Trước khi hỏi cung bị can, Cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải có trách nhiệm thông báo, giải thích và bảo đảm cho người đại diện, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị can là người dưới 18 tuổi thực hiện đầy đủ các quyền này theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.

Sáu là, đảm bảo nguyên tắc tiếng nói và chữ viết dùng trong Tố tụng hình sự được quy định tại Điều 29 Bộ luật tố tụng hình sự. Theo quy định trên, trong quá trình hỏi cung bị can, ngôn ngữ chính thức dùng trong hoạt động hỏi cung bắt buộc là phải bằng tiếng Việt. Nếu bị can là người dưới 18 tuổi không sử dụng được tiếng Việt như bị can là người dân tộc thiểu số, người nước ngoài… thì họ có quyền dùng tiếng nói và chữ viết của dân tộc mình, trong trường hợp này cần có người phiên dịch.

3. Trình tự, thủ tục hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi

Trình tự, thủ tục hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi được quy định cụ thể như sau:

3.1. Thời gian, địa điểm tiến hành hỏi cung

– Về thời gian hỏi cung:

+ Khi có quyết định khởi tố bị can, Điều tra viên, Kiểm soát viên phải tiến hành ngay việc hỏi cung bị can. Không tiến hành hỏi cung bị can vào ban đêm, trừ trường hợp không thể trì hoãn được nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản.

+ Căn cứ vào khoản 5 Điều 421 Bộ luật tố tụng hình sự thì thời gian hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi không quá 02 lần/ngày và không quá 02 giờ/lần, trừ trường hợp: Phạm tội có tổ chức; Để truy bắt người phạm tội khác đang bỏ trốn; Ngăn chặn người khác phạm tội; Để truy tìm công cụ, phương tiện phạm tội hoặc vật chứng khác của vụ án; Vụ án có nhiều tình tiết phức tạp.

– Về địa điểm tiến hành hỏi cung:

+ Căn cứ vào khoản 1 Điều 14 Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH về phối hợp thực hiện một số quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi, việc lấy lời khai người bị can là người dưới 18 tuổi được thực hiện tại nơi cư trú của người đó hoặc nơi tiến hành điều tra. Việc hỏi cung bị can dưới 18 tuổi tại nơi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử  phải sắp xếp, bố trí phòng lấy lời khai, hỏi cung bảo đảm thân thiện, phù hợp với tâm lý người dưới 18 tuổi.

+ Đối với trường hợp hỏi cung nhiều bị can dưới 18 tuổi trong một vụ án thì phải hỏi cung riêng biệt, tránh để cho các bị can tiếp xúc với nhau.

3.2. Trình tự, thủ tục tiến hành hỏi cung

Theo quy định tại khoản 2 Điều 14 Thông tư liên tịch số 06/2018 thì việc hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi phải tuân thủ theo quy định tại Điều 183, Điều 421, các điều luật khác có liên quan của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 và Thông tư liên tịch số 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP ngày 01/01/2018 hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Cụ thể:

– Đối với hoạt động hỏi cung bị can thì người dưới 18 tuổi phải có sự tham gia của người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Do đó, trước khi tiến hành hỏi cung bị can, Điều tra viên phải thông báo cho người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can về thời gian, địa điểm hỏi cung (căn cứ vào khoản 2 Điều 421 Bộ luật tố tụng hình sự 2015). Như vậy, khi thực hiện hỏi cung bị can dưới 18 tuổi bắt buộc phải có người bào chữa hoặc người đại diện (cha, mẹ).

– Đối với trường hợp bị can là người dưới 18 tuổi không có gia đình, không có nơi cư trú ổn định, khi có đề nghị thì Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng có thể đề nghị Cơ quan Lao động – Thương binh và xã hội, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Bảo vệ quyền trẻ em, Trung tâm trợ giúp pháp lý, cơ quan, tổ chức khác nơi tiến hành tố tụng cử người tham gia tố tụng để hỗ trợ, bảo vệ cho bị can trong trường hợp này.

– Trước khi hỏi cung bị can lần đầu: Điều tra viên phải giải thích cho bị can, biết rõ quyền và nghĩa vụ của họ theo quy định tại Điều 60 Bộ luật tố tụng hình sự và phải ghi rõ vào biên bản. Ngoài ra, cán bộ điều tra còn phải giải thích cho người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can; giải thích với người phiên dịch (nếu có) biết về quyền và nghĩa vụ của họ theo quy định của pháp luật rồi mới tiến hành hỏi cung bị can.

– Trước khi đưa ra những câu hỏi yêu cầu bị can trình bày về những tình tiết của vụ án thì Điều tra viên cần đưa ra những câu hỏi xác định tình trạng sức khỏe của bị can, xác định mối quan hệ giữa bị can và người bị hại. Điều tra viên có thể yêu cầu bị can trình bày bằng lời nói hoặc tự viết lại một cách trung trực, thành khẩn và tự nguyện về những tình tiết của vụ án, sau đó mới đặt các câu hỏi để làm rõ các tình tiết của vụ án.

– Trong quá trình hỏi cung, người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can có thể đưa ra những câu hỏi để hỏi bị can sau mỗi lần hỏi cung của Điều tra viên, Kiểm sát viên kết thúc và việc hỏi bị can của người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can phải được Điều tra viên, Kiểm sát viên đồng ý.

3.3. Biên bản hỏi cung bị can

– Biên bản hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi phải tuân thủ đầy đủ các quy định tại các Điều 133, 178, 184 Bộ luật tố tụng hình sự. Sau mỗi lần hỏi cung bị can đều phải lập biên bản, nội dung biên bản phải ghi đầy đủ lời trình bày của bị can, các câu hỏi và câu trả lời.

– Trong trường hợp người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can hỏi bị can thì biên bản hỏi cung bị can cũng phải ghi đầy đủ câu hỏi của người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can và câu trả lời của bị can.

– Nghiêm cấm người có thẩm quyền tiến hành tố tụng tự ý sửa chữa hay hành vi thêm bớt lời khai của bị can; trường hợp có bổ sung và sửa chữa biên bản thì bị can và Điều tra viên, Kiểm sát viên cùng ký xác nhận vào nội dung bổ sung và sửa chữa đó.

– Sau khi hỏi cung xong, Điều tra viên phải đọc lại biên bản cho bị can nghe hoặc để bị can tự đọc lại biên bản; nếu biên bản hỏi cung có nhiều trang thì bị can, người phiên dịch (nếu có) cùng ký vào từng trang của biên bản; người bào chữa, người đại diện hợp pháp của bị can cùng ký vào biên bản hỏi cung.

– Trường hợp bị can tự viết lời khai thì Điều tra viên, Kiểm sát viên và bị can cùng ký xác nhận tờ khai đó.

4. Những lưu ý khi hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi

Khi thực hiện việc hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi cần lưu ý một số vấn đề sau:

– Nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật để đảm bảo quyền và lợi ích của bị can là người dưới 18 tuổi.

– Hoạt động điều tra cần thể hiện sự nghiêm túc, đôi khi phải cứng rắn, kết hợp những biện pháp nghiệp vụ cần thiết để hỏi cung có hiệu quả. Tuy nhiên, vì sự đặc biệt của đối tượng lấy lời khai nên thái độ của người hỏi cung cần thân thiện, nhẹ nhàng, tránh tạo cảm giác sợ hãi gây kích động tâm lý.

– Trong quá trình hỏi cung, Điều tra viên, Kiểm sát viên yêu cầu không được hỏi cũng như dừng ngay việc hỏi trong trường hợp câu hỏi của người đại diện, người bào chữa có tính chất gợi ý, định hướng hoặc có tính chất khẳng định, phủ định liên quan đến vụ án.

– Nếu phát hiện người đại diện, người bào chữa có dấu hiệu mớm cung thì phải lập tức yêu cầu họ dừng việc hỏi và lập biên bản, báo cáo người có thẩm quyền xử lý theo quy định pháp luật.

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của Công ty Luật LVN Group chúng tôi về “Hỏi cung bị can dưới 18 tuổi phạm tội cần đảm bảo nguyên tắc gì?” và một số vấn đề pháp lý liên quan. Mọi vướng mắc chưa rõ hay có nhu cầu hỗ trợ pháp lý khác, quý khách vui lòng liên hệ với bộ phận tư vấn pháp luật trực tiếp qua tổng đài điện thoại, gọi ngay tới số: 1900.0191 để được giải đáp. Trân trọng!