Kẻ hành hương từ đời đến thơ

Chương I

Giữa chiếc nôi tre
Mòn lạt
Qua đời ông đến đời cha
Tôi đã khóc oa oa

Chân giãy đạp khước từ
Những hằn lạt cứa như dao
Vá chằng bao lỗ rách
Nham nhở hàm răng
bất nhẫn của thời gian
hết muốn kiên trì trong cuộc làm chứng lê thê
ông tôi,
bố tôi,
đến lượt tôi,
rồi con tôi , có thể
rồi cháu nội tôi
vẫn chào đời trên chiếc nôi
đan một lần từ thời cụ kỵ
những lớp lạt chồng chéo lên nhau
phủ lên lớp lạt mốc đen
là lớp lạt đen xì
trên lớp lạt nhạt hơn
là lớp lạt nhạt hơn chút ít
…

Tôi nằm đếm các lớp lạt phai mầu
Đoán dân số họ nhà mình
Có bao hài nhi đã sinh ra?
Tôi khóc thét lên
Ôi làm sao chịu nổi
mầu lạt xỉn xộc ra mùi gác bếp
tràn vào hai lỗ mũi còn non bấy !
những lớp lạt mới tinh
chắc mới kịp chằng vào khi mẹ tôi đau đẻ
gờn gợn những lưỡi dao từ lớp cật tre
cồm cộm những nút buộc xoắn hai đầu
cào khắp cơ thể tôi
ôi chiếc nôi chật chội
nham nhở vá chằng vá đụp
xỉn mầu bồ hóng
sặc mùi gác bếp
tôi khóc
tôi gào
tôi quẫy
tôi đạp
tôi vùng vẫy
mong được bắn ra ngoài
chiếc nôi chất đầy quá khứ

Quá khứ án ngữ mắt tôi
những lớp lạt xỉn mầu chồng chồng lớp lớp
quá khứ án ngữ mũi tôi
mùi tre ngâm trong bùn thum thủm
mùi nước tiểu của cụ tôi, ông tôi, và bố tôi
mùi gác bếp hong khô mùi nước tiểu
rồi lại ướt nhoè rồi lại hong khô

Quá khứ án ngữ da thịt tôi
Trên những vết cứa
Vá thêm vá thêm
của từng thế hệ

Ôi non bấy da thịt tôi
Đau rát làm sao!

Ôi ngây thơ tâm hồn tôi
ảm đạm làm sao!

Ôi yếu ớt hai bàn tay tôi
Sao không cào tung những nút thắt nhói da ?

Ôi bé bỏng hai bàn chân tôi
Sao không đạp tung chiếc nôi chật chội ?

Ôi hàm răng tôi
Chưa kịp mọc làm sao mà cắn ?

Ôi ngôn ngữ tôi
Sao các ngươi không sinh ra cùng ta
để được thét lên
hờn rỗi phản kháng và bày tỏ
nỗi bất bình
chẳng lẽ dòng họ nhà ta
bố mẹ ta
lại chào đón ta
bằng chiếc nôi khốn khó thế này
họ thiếu tre ư
có phải ngoài kia những bờ tre gió đang xào xạc?
họ thiếu thời gian ư
có phải họ đang ru bên tai ta
lời – ăn đói nằm co
còn hơn ăn no vác nặng
họ đói ăn nhưng thừa có thời gian
nhiều và rất nhiều
thứ thời gian thừa ra ngoài công vệc
sao không bớt chút thời giờ nằm co đó
để đan cho mỗi hài nhi
một chiếc nôi riêng rẽ
như món quà sở hữu đầu tiên
cho một con người
bước vào thế giới ?

Bất lực ư?
Không! Dù sao ta vẫn còn tiếng khóc
Ta bóp buồng phổi phập phồng để gào lên thật mạnh
Oa oa oa
Chân giãy đạp
chiếc nôi rệu rã liệng mình chao
những xà tre đòn tay tre dui mè tre lay
ọp ẹp… ọp ẹp
lời than già nua hơn tiếng cọt kẹt của chiếc nôi nhiều
mái rạ tường rơm phên nứa
chao đảo trong cơn run rẩy

Ôi! Ôi! Ôi!
Trời ơi! Nín đi nào bé cưng của mẹ
Con bực bội gì mà gào dữ thế
vừa bú xong lại đói rồi sao?
mẹ bế lên ấp ta vào hai nguồn sữa
chảy từ cung dạ dầy om mùi cháo loãng
cặp vú lả đi trong mắt
cạn nguồn suối long lanh
đang vắt kiệt mình cho bầu sữa
tiếng dạ dầy bóp nhịp rã rời
ta lịm thiếp
tiếng oa oa tắt dần trong buồng phổi
đang cạn bầu không khí
của mái nhà sụp xuống lè tè
đôi môi ta ngập chặt
giữa ranh giới
sự chấp nhận của chiếc lưỡi khát thèm
và sự khước từ của chiếc cổ họng đã ngấy mùi cháo hẩm

Hãy nhắm mắt!
ngủ kỹ đi, tôi nhủ
thức làm chi để cứ phải nhìn
hai bầu sữa mẹ đang vật vã
muốn cất lên từ chiếc đáy cạn nguồn
những giọt sữa lọc vội từ nước cháo

Hãy nhắm mắt !
ngủ kỹ đi, tôi nhủ
để không còn nhìn thấy
hai cánh tay khẳng khiu của mẹ
đặt ta trở lại chiếc nôi
cũ rích của ông bà!

Con ơi hãy ngủ như bông
để mẹ đi cấy lấy công cho nhà

Lời mẹ ru tôi vào ước vọng
về ngày mai khi mùa gặt tới
công mẹ đổi về cân thóc
mẹ sẽ nấu cơm mới
vắt cho tôi nguốn sữa tràn đầy
và tôi thiếp đi
như một bài ca của cháo
mơ khúc khải hoàn
về hạt gạo ngày mai

Chương II

Ngày tháng qua mau
vừa gặt vụ mùa đã cấy vụ chiêm
tôi lớn lên trong nỗi lo thấp thỏm
mùa giáp hạt tháng ba ngày tám
vừa năm mười sáu tuổi
cha dựng tôi dậy nửa đêm
để dặn dò:
rạng sáng mai con hãy lên đường
dưới bếp lửa kia
mẹ đang đồ cơm nắm cho con
hãy đi khỏi quê nghèo
nơi chỉ quanh quẩn hai mùa sống
hết vụ chiêm lại đến vụ mùa
của chiếc dạ dầy
con hãy đi tìm những mùa sống mới
cho tâm hồn phơi phới của con
hãy đi ra biển
duyên hải không chỉ có mùa gặt của lúa
mà còn có mùa gặt của muối
mùa gặt của cá
mùa gặt của gió đại dương lồng lộng
mùa gặt của sóng triều cuốn xô bờ cát
mắt con sẽ không còn bị lớp tre làng chắn lại
chúng sẽ thoả thuê khi thả tầm nhìn
lướt chập chờn cùng sóng biển
đùa giỡn với những cánh buồm khát vọng
và mặt trời ở đại dương cũng khác
mỗi bình minh ngoi lên
như một vầng hồng khao khát mênh mông
hạ cánh nhẹ nhàng
đón giấc mặt nước bao la vừa choàng dậy
giữa điệu đàn thanh khiết
những cơn mơ đầy sóng vỗ miên man

Con hãy đi ngược những dòng sông
để tìm xem cội nguồn của chúng
những dòng sông đang xiết xói lở bờ
bỗng hiền hoà lượng khúc quanh duyên dáng
cho cá hát những bài ca sinh đẻ
cho dân chài hát điệu hò kéo lưới

Con hãy leo lên những đỉnh non cao nhất
để ước xem có với được mặt trời
khi hồn ru trong gió
vờn mây ngũ sắc dưới chân
con sẽ chứng kiến
khát vọng của mặt đất bình yên dâng lên thành núi
dâng tình yêu như bầu vú khát yêu
đón lấy hồn si mê
của vòm trời đậu xuống
và giữa cuộc giao hoà trời đất
con sẽ nhận ra khát vọng
cuộc đối thoại càn khôn
giữa đất và trời
giữa cỏ cây với gió
giữa đại dương và mặt trời
giữa con người với trăng sao!

Con hãy đi đi
Lúa ở cánh đồng làng ta không đủ nuôi con nữa
chữ của cha cũng không còn đủ
để dạy con
con hãy đi học ở trường đời
mỗi ngày đàng là một sàng khôn!

Mẹ tôi chấm nước mắt
Rưng rưng
Con hãy nghe lời cha!

Hãy lên đường chân cứng đá mềm
đừng luyến tiếc ở nhà với mẹ
một hạt giống cứ ủ vào gốc mẹ
mãi còi cọc chẳng thể nào lớn được
con hãy bứt mẹ ra
để trở thành một đấng nam nhi cường tráng

Bứt mẹ ra
để trở thành một thân cây riêng rẽ
bầu sữa mẹ khi xưa
có thể nuôi con đang còn bé bỏng
nhưng không đủ để dưỡng dục con
trở thành một cây đại thụ
con hãy ra đi
hãy uống sữa đời
sữa của mặt trời mặt trăng và muôn sao tụ lại
rót xuống đất bao la nguồn ánh sáng
dâng tràn những đỉnh non ngàn
và chảy về sự sống
con hãy uống lấy nguồn sữa đó
để trở thành chàng trai của cha Trời mẹ Đất
mái nhà tranh đây
chỉ là quê con- đứa hài nhi bé bỏng
nhưng ngoài kia bầu trời thiên hạ bao la
mới là quê đời- cho con sống

Hãy dời quê hương
để tìm đến quê đời!

Vâng! Con sẽ đi
Con sẽ học thật nhiều
Con sẽ làm việc thật nhiều
Mong sớm trở về quê
Có được tiền giành dụm
lợp lại mái tranh dột nát
để cha mẹ không còn run rẩy
tìm một góc không thấy trời
mỗi khi mưa ùa vào căn nhà chật hẹp
con sẽ thay liếp cửa
để những cơn gió mùa đông quái ác
không xộc đường vào thẳng
chiếc giường tre phủ rơm cứng như gai
thiếu chiếc chăn đã nhường cho con
nơi trong gió bấc lạnh lùng
nghe tiếng khớp xương cha mẹ trở mình
buốt như lời than
của dui mè tre tê cóng thời gian

Con sẽ đem về những chiếc nôi mây mới
để con của con
cháu của con
sẽ sinh ra giữa hương cuộc sống tinh khôi
phút chào đời…

Tôi vác túi mo cơm
Chào dã biệt mẹ cha và hàng xóm
Lên đường!

Này cháu!
Ông bác tôi chạy lại dặn dò
“Cháu hãy nhớ lời bác
ở xứ ta
con đường làm thơ là đường ngắn nhất
để đi tới thành công
nếu có học gì thì cũng nhớ rằng
cho dù cháu có viết sách này sách nọ
những tiểu thuyết dầy trang những cuốn thông kinh sử
thì cũng chẳng mấy khi được người xứ ta ngó đến
nhưng chỉ cần làm một bài thơ vài câu tàm tạm
thì sẽ được mọi người ngâm nga
học thuộc lòng truyền khẩu
tên cháu sẽ trở thành một bài ca
véo von trên môi thiên hạ
rồi cháu sẽ có danh
danh đến tất lợi đến
lợi đến tất quyền sẽ kéo liền chân

Hãy nhớ lời bác dặn nghe không
Thơ Lục bát thì chữ câu sáu cuối cùng
phải gieo vần với lời thứ sáu câu sau
thơ Tứ tuyệt là thơ bốn câu
câu thứ nhất là mở
hai câu giữa là phá
và câu thứ tư là khép lại
giản tiện làm sao!
nhớ lời bác dặn chưa
con đường làm thơ là đường ngắn nhất
nhớ chưa… ?”

Vâng cháu xin nhớ
Tôi xốc lại mo cơm đã trễ xuống bên vai
mồm nhẩm lại phương ngôn
con đường làm thơ là đường ngắn nhất!

Chương III

Niềm xao xuyến phai
theo luỹ tre làng mờ khuất
phía trước
con đường mở ra vô tận
hồn bỗng rạo rực tinh khôi
hăm hở bước dồn
chân khát khao
những miền đất mới
ngày đi đêm nghỉ
sáng nay trời vẫn tờ mờ
trong sương se lạnh
từ biệt chủ nhà cho ngủ trọ
tôi lại khoác túi lên đường
qua một dãy núi
trời vẫn tinh mơ
tiếng chim lảnh lót
khua thức muôn mắt lá rừng cây
mở ra
đón nắng ban mai
tinh khôi như suối mật vàng rót xuống

Nắng nhảy nhót trên lá cây
Vãi những gót chân vàng xinh xắn
mỗi khi rừng cựa mình theo gió thoảng
điệu vũ lại chuyển làn
tiếng hót của bầy chim
nhảy trên gót nắng thích đùa
lung linh biến ảo
qua muôn kẽ lá

Lao xao
Thì thào ngôn ngữ mầu xanh
Khát nắng!
Lao xao
Thì thào ngôn ngữ rung rinh
Khát gió!
Lao xao
thì thào ngôn ngữ âm thanh
khát tiếng chim!

Lòng đang hứng khởi
giữa khúc hoà âm hoà sắc của thiên nhiên
thì bỗng giật mình
nghe tiếng Ha Ha Ha
này anh bạn trẻ
tiếng gọi sau cây đại già vọng đến
tôi ngoảnh lại nhìn
thấy ba thi nhân
đang ngồi toạ dưới mái lều lợp cọ
vào đây! Vào đây! họ kêu
may quá! Vào đây
chúng ta đang làm một bài thơ tứ tuyệt
mỗi người một câu
hết câu thứ ba thì bí
trời run rủi thế nào
gặp được anh bạn trẻ
có dáng điệu học trò
chắc cũng biết dăm ba thuật làm thơ chứ nhỉ?

Tôi ngồi xuống bên họ
Chưa kịp hỏi lời nào
mỗi người đã lôi ngay bầu rượu bên sườn
rót liền cho tôi ba chén
vào ba ra bảy
chú em hiểu chưa
rượu vào lời ra
hãy uống đi
uống nhiều vào
để hồn ngập lụt
rượu và rượu
khi đó nàng thơ sợ mình chết đuối
sẽ phải ngoi ra
và chúng ta sẽ tóm lấy nàng
họ cùng ngâm lên
lời hát lè nhè
chúng ta sẽ tóm lấy nàng!
Chúng ta sẽ tóm được nàng!
Chúng ta sẽ nhốt nàng lại!
Không cho nàng trốn biệt tăm đi nữa!

Bình minh đang lên
Sao các bác lại rỗi công
Chén chú chén anh sớm thế?

Ôi chú nhóc này!
một người xoa đầu tôi bảo
chú chưa kịp lớn
nên chẳng hiểu đời
ở đời cái gì thanh tao
hơn thú làm thơ được
chú hãy nhìn mặt trời kia có phải
nó đang còn mát dịu mầu hồng ngọc
và chúng ta lấy nó
làm thức nhắm cho chén rượu của mình
chú thử nghĩ xem
chỉ lúc nữa thôi
nó sẽ đỏ rực như hòn than nung lửa
thì làm sao còn nhắm được

Phải đấy! một người khác bảo
Làm người có ai sánh nổi
Thú của thi nhân
Rượu sớm trà trưa
Săn đuổi nàng thơ

E hèm! E hèm!
người thứ ba cất giọng hoà theo
chúng ta lấy mặt trời mới lên
làm thức nhắm cho hàng mi ngái ngủ
lấy gió ban mai
làm kèn dìu dặt
đưa tâm hồn ngao du lá biếc
lấy trăng làm đuốc
lơi lả hồn say
lấy sao trời
là mùa gieo hạt
cho chiếc dạ dầy ảo tưởng của mình
anh bạn thử nghĩ xem
có muôn sao nghìn nghịt gieo mùa
trên đồng xanh trời biếc mênh mông
chẳng một ai đánh thuế
thì còn lo gì đói!
Lo gì tháng ba ngày tám
Lo gì lũ lụt
hạn hán mùa màng!

Ba thân xác sũng rượu đung đưa
Bíu vào nhau hát vang
Vinh quang thay thi nhân!
Đó là kẻ tao nhân mặc khách
rượu sớm trà trưa
say sưa nàng thơ

vinh quang thay thi nhân!
Thi nhân là thánh nhân
người phất hồn mộng du
giữa mùa gặt bốn mùa
của sao trời vô hạn
người chẳng thèm đếm xỉa
mùa gieo cấy và gặt hái
đổ mồ hôi sôi nước mắt
trên cánh đồng phàm tục
của trần gian!

Hồn tôi bỗng lâng lâng
giữa hồn say men la đà của họ
tay đưa chén lên môi
nồng ơi là nồng!

Uống đi! Uống đi! họ giục
Chú khăn gói qủa mướp thế kia
chắc dời quê đi kiếm việc làm
chú muốn làm chi?

Tôi đi tìm nghiệp làm thơ
Vì bác tôi đã dặn
Con đường làm thơ là đường ngắn nhất!

Chí phải! Chí phải!
Chú này nhỏ tuổi
Mà sớm tinh khôn
Nhưng hãy nghe đây
muốn thành thi nhân
thì trước hết
phải thành sâu rượu đã
trong rượu có thần men
người sẽ nâng ta lên
chao đảo bàn chân không hề chạm đất
hồn ngất ngư bay liệng
đến chạm nóc vòm trời
tay mọc cánh tưởn tượng dài vô tận
quờ quạng kiếm nàng thơ

Thơ là thánh ngôn!
Rượu cũng là thánh!
Vì chỉ có thần men
mới nhấc nổi chúng ta lên khỏi
sức hút của trần gian
để cất cánh bay vào ảo tưởng
tìm cửa đến thiên thai
nơi rập rờn tiếng đàn tiếng sáo
cùng tiếng mỹ nhân
ru hồn ta vào hoan lạc
ta mất trọng lượng
bay vất vưởng trong thế giới phù vân đó
chẳng còn năm tháng !
chẳng còn tuổi tác!
chẳng còn lý trí!

Ôi lý trí quái ác
Tho��t khỏi nó thật sướng biết bao
Lúc nào nó cũng chăm chăm
Đánh thức cả hồn lẫn xác của ta
phải nhận biết rằng
đã sinh ra làm người
thì có ngày phải chết!

Ôi vinh quang thay cõi thiên thai!
Nơi ảo tưởng xoá nhoà
trọng lượng
thân phận con người
và lý trí
chỉ có những nàng tiên
dìu ta vào khoái lạc
muôn tiếng đàn vô thanh
sẽ xoá đi nỗi buồn
của hồn vạn cổ
và không gian lộn ngược
cả ba chiều quái đản
sẽ quay trục thời gian
quá khứ – hiện tại – tương lai
ba miền cũ rích
xoá nhoà
làm chúng ta quên đi
nỗi buồn năm tháng
đè trĩu nặng cơ thể chúng ta
từng sợi tóc trên đầu
từng tế bào ở làn da
và từng hơi thở giữa làn tim đập

Vinh quang thay thiên thai!
Tìm đâu ra cõi thần tiên đó
Nơi đất đứng trần gian?
Tìm đâu ra
Cõi thiên thai ấy là thơ
Đang ngự trị ở đây
Trên mặt đất này
Và rượu này
Chính là con đường ảo mộng
Đưa chân chúng ta lảo đảo
bước vào thế giới thiên thai
vậy thì vinh quang thay rượu nồng!

Uống đi! uống đi chú em
uống thật nhiều vào
cho hồn say tuý luý!

Tôi đưa chén nhắm mắt
Tu cả ba hơi
liền ba chén rượu
mắt choáng mơ màng
mầu xanh của rừng dâng lên như sóng
mầu nắng đổ chập chờn
như thác nước trào dâng qua sóng các tầng mây
tâm hồn rát như lò
đang khơi lửa
mong tìm đôi cánh đang tôi
chân chao đi như bánh lái của con thuyền
đang mắc cạn
trên mặt đất chùng chình trong cơn hoá nước
mắt loà đi giữa ba bóng người
hoá sáu bóng người
hoá chín bóng người
và vô vàn bóng
những thi nhân nhảy nhót cùng bầu rượu
chợp chờn vũ điệu thiên thai nhoà hư ảnh…

Chúng tớ đang làm dở một bài thơ tứ tuyệt
người bên hữu đập mạnh vai tôi
tớ làm câu thứ nhất
sáng ra uống rượu làm thơ

Mình làm câu thứ hai
người ngồi bên trái vỗ đùi tôi đau điếng
gió thổi mây bay

Và mỗ làm câu thứ ba
người đối diện tôi đứng dậy ngâm
mây bay về đây…

Đến đây bí quá
Thêm một câu nữa sẽ chỉnh bài thơ
cậu hãy làm đi!

Trong men rượu bốc lên ngùn ngụt
cảnh vật dập dình chao đảo
hư ảnh các thi nhân vờn mình nhảy múa
tôi loạng choạng đứng lên
hồn bập bềnh ngâm vang câu cuối
mây bay về viễn sứ

Tuyệt vời! tuyệt vời!
Bài thơ của chúng ta thật là tuyệt tác!
Chúng ta là những thi nhân vô cùng tuyệt diệu!
Và cậu bé này có thiên bẩm thi nhân!
họ nhảy lên reo
nào chúng ta hãy đứng lên
tìm kiếm mọi người
ngâm cho họ nghe bài thơ của chúng ta
thật là cự phách!
Có một không hai!

Chúng tôi đứng lên hồn xiêu vẹo
Bíu nhau đi
A, kia rồi!
Trên cánh đồng
Chúng tôi nhìn thấy
một bác nông dân đang cày ruộng
này bác kia
hãy nghỉ tay một chút
nghe bài thơ của chúng tôi
mới làm tập thể
thật là hay lắm
bốn cái đầu chụm lại
hẳn phải giỏi giang hơn
bất cứ đầu ai!

Tôi có rỗi đâu
Mà nghe thơ được
Vắt Vắt Vắt…
Bác nông dân vẫn lái con trâu
Cày tiếp luống cày

Hãy dừng một chút
Cày mãi làm chi
gạo chỉ nuôi được dạ dầy
làm sao nuôi hồn được
hãy nghe thơ chúng tôi
cho tâm hồn phấn chấn
rồi cày sẽ nhanh hơn!

Thật thế chăng?
Bác nông dân cười mỉm
Tôi e nghe thơ các anh
sẽ mệt thêm lên
rồi chẳng còn sức đâu
cày nốt thửa ruộng này

thì bác cứ nghe đã
chưa nghe thơ người
chưa biết hay dở
sao cứ khăng khăng?

Tôi không chỉ nghe thơ bằng tai
Mà còn nhìn bằng mắt
bằng sự ước định
tất cả những gì
về người làm ra nó
trông các anh chân nam đá chân chiêu
chưa lăn khỏi giường
đã ôm lấy rượu
mượn men say
làm đấng cứu tinh
cho tâm hồn trống trải của mình
thì hỏi làm sao
mà tôi tin
những vần thơ dăm câu ba điều
các anh sắp đọc
là của mấy cái đầu chụm lại?
hay tác giả của nó
là mấy bầu rượu kia
làm bằng đất sét?
Thôi mà nói vậy
Các anh hãy đọc
đọc rồi xin đi
cho tôi cày nốt
thửa ruộng của mình

Bác hãy nghe đây
một anh lấy giọng ngâm
để tôi ngâm cho
anh kia cất tiếng
không để tôi ngâm
giọng tôi trẻ trung hơn
không được! không được!
ba người cãi lộn
về bài thơ chung
mỗi người một phần

Thôi các anh hãy ngâm lần lượt
Bác nông dân bảo

Ừ, đành thế vậy!
Ba người gãi tai
Rôi lần lượt đọc

Sáng ra uống rượu làm thơ
Gió thổi mây bay
Mây bay về đây
Mây bay về viễn xứ

đến câu cuối cùng
nhất loạt cả ba
ngâm hộ lời tôi

Ha… Ha… Ha… Ha…
Bác nông dân cười ngất
Thơ của các anh
Gió thổi mây bay đến
rồi mây lại bay đi
chẳng có gì đặc biệt
nó chỉ là thấy gì nói nấy
vậy thì ích chi
bắt người khác lại phải nghe thơ
để nhìn mây và gió
thà tôi cứ ngẩng đầu
sẽ thấy mây đùa gió
lớp lớp trôi trên các tấng trời
chẳng đẹp hơn sao?
giờ các anh đi đi!
để tôi còn cày tiếp

Thật là phí hơi
một người kêu lên
thơ hay thế này
lại ngâm bên bờ ruộng
có khác nào đàn gảy tai trâu
thôi chúng ta hãy đi
đến chốn nào cao quí
sẽ tìm thấy được người
khen thơ chúng ta hay!
họ kéo nhau đi

Này cháu!
Bác nông dân vứt bỏ
cả cày lẫn trâu
chạy với theo tôi

kìa bác!
Bác muốn nói gì thêm
về những vần thơ đó?

Không! Không phải thế
Hãy bỏ qua những vần thơ đó
Chúng vô bổ làm sao!

Không được bác ơi
Bác cháu dặn rồi
Con đường làm thơ là đường ngắn nhất
để lập nghiệp đời!

Cũng được! bác nông dân từ tốn
Bác sẽ chẳng ngăn đường thơ của cháu
Nhưng cháu hãy nhìn
quả núi kia xem
muốn đến thửa ruộng này
bác phải vượt qua nó
con đường ngắn nhất
là leo lên đỉnh
con đường dài hơn
là vòng chân núi
nhưng nếu leo lên đỉnh
thì từ sáng đến chiều
bác cũng chẳng mong
tới được ruộng này
vậy là con đường ngắn nhất
là đường dài nhất!

còn đi theo đường
men theo triền núi
bác thủng thẳng dắt trâu
chưa mất một giờ
đã tới được đây
thế là, con đường dài nhất
là đường ngắn nhất!
còn nếu thích đi
thênh thang mặt đất bằng
thẳng một lèo đến đây
thì giống Ngu Công
cháu phải mất ba đời
để dọn đường qua núi
cháu còn trẻ
hãy nghe lời bác
bác chẳng hiểu mấy về thơ
nhưng đường thơ chắc chẳng khác đường đời
nếu đi đường tắt ắt phải đi xa
còn đi đường xa lại được về gần

muốn theo đường thơ
chớ bắt chước con đường của họ
mượn cánh men say
làm cánh tâm hồn
đừng nên ảo tưởng
khi đôi chân lảo đảo
là lúc bước lên mây
cháu hãy đi trên đường thơ
bằng đôi chân của cháu
muốn có cánh tâm hồn
thì phải chăm sóc nó
từng sợi lông mao
từng lông vũ và từng lông ống
nuôi chúng lớn lên
thành đôi cánh của mình

Muốn vượt đại dương
trước tiên không phải tập bay
mà tập cho đôi cánh
có sức lực dồi dào
đó là điều hiển nhiên
ai muốn khôn ngoan
thì đều phải hiểu

cháu hãy nhìn
con trâu của bác
nếu muốn nó thạo cày
thì trước hết phải chăm cho nó
lớn mạnh béo tròn
đến khi có sức
mới dạy nó cày
còn nếu không
luyện nó cày non
nó sẽ gầy mòn
thì lúc ấy
nó biết cày
nào có ích chi?

Cháu hãy nhìn kia
những chú chim sâu
đang nhảy chuyền cành
suốt ngày nhí nhảnh
nhưng chẳng bao giờ
chúng vọt qua nổi
một vòm cây lớn
nhưng những con đại bàng không vậy
chúng không bao giờ
mới nứt mắt ra
đã tập bay chuyền
vậy mà chúng đập cánh
là vút tận tầng mây!

Hãy học lấy
Đôi cánh của đại bàng
đừng vội bước vào đường thơ
bằng đôi chân non bấy
phải chuốc rượu lên gân
hãy đi, đi xa hơn nữa
hãy đi dọc đi ngang cuộc đời
cho đôi chân cứng cáp
cho mắt tinh tường
cho tâm hồn khao khát mênh mông

Hãy lắng nghe
Không chỉ âm thanh
ở quê cha đất mẹ
mà hãy mở tai nghe
âm thanh toàn vũ trụ
tiếng thông reo trên đồi
khác hẳn tiếng tre làng cọ cựa
tiếng sóng vỗ đại dương
còn vĩ đại hơn nhiều
chúng cuốn từ quê hương của bình minh lên
đến tận cố hương của hoàng hôn xuống

Hãy nhìn
Không chỉ mặt trời
hiện trên nóc nhà tranh
mà hãy chứng kiến
nó đang dâng mình nguy nga trên những đỉnh non ngà
cao nhất

Hãy nhìn sao vãi hạt
Không chỉ trên cánh đồng nhỏ bé quê nhà
Mà hãy nhìn chúng rơi lấp lánh
phủ tràn sa mạc không bến không bờ

Hãy nhìn Hằng Nga
Không chỉ trải mình phô sáng trên chiếu trước hiên nhà
Mà hãy nhìn
Trăng buông lời than bất lực
Không mò nổi lại bóng mình
giữa lòng biển sâu vô tận

hãy nhìn
hãy lắng nghe
hãy chứng kiến tất cả
bằng mắt, bằng tai, bằng lời, và bằng xúc giác
rồi cháu hãy làm thơ!

Còn những vần thơ
thấy gì nói nấy
nghe gì kể nấy
có khó gì đâu!
Quê nhà ta
cả làng làm thơ
con lợn đẻ
họ cũng làm thơ
con cóc nhảy
họ cũng làm thơ
bán gói thuốc tẩy
họ cũng làm thơ
con sâu rơi nồi canh
họ cũng làm thơ
nhưng bác tin
đấy không phải là thơ
mà chỉ là
một lối nói vần!

Thôi xế trưa rồi
Cháu hãy đi đi!
Đây là phần cơm nắm của bác
Cháu nhận một nửa cho bác vui lòng
Hãy ăn đi
tuổi trẻ cần sức lực
và lên đường
chân cứng đá mềm
…

Mặt trời lên
mắt tôi hoa lên
mồ hôi bốc hơi men sặc sụa
tôi tỉnh lại dần
đầu nặng chịnh
chân nặng chịch
và thấy cuộc đời sao mà nặng chịch
như men rượu rã rời
mây hoàn về mây
đang bay thong thả
núi hoàn về núi
tạc mình trĩu nặng
con đường hoàn lại con đường
mở dài hun hút
và mặt trời hoàn lại mặt trời
rát bỏng những tia sự thật
soi sáng cảnh vật u buồn
và con đường khắc khổ
đang mở ra không thể nào khác được
tôi nặng chịch hoàn lại thân mình
một con người sự thật
không còn phiêu bồng
trên đôi chân phiêu lãng của men say

tôi bỗng thấy mình trơ ra trước con đường
nhọc nhằn và xấu hổ

…

Chương IV

Tôi cứ đi
Băng qua băng qua
những luỹ tre làng
đâu đâu cũng thấy
giống hệt làng mình
những nhà tranh vách đất
những cầu ao tắm rửa
những người đàn bà chít khăn mỏ quạ
lam lũ gánh gồng
kĩu cà kĩu kịt

những người đàn ông
quần nâu ống xớ
đi sau trâu cày
xiêu qua xiêu lại
cho đến một chiều
dần dần núi thấp xuống đồi
và những đường non nhấp nhô
tan hẫng chân mây trắng
tôi bỗng nghe sóng vỗ ầm ì
xạc xào tiếng lá dừa quẫy gió
cát mịn đỡ bàn chân tôi
xưng tấy đỏ
dấu ấn dặm trường
những cơn gió lồng lộng
ùa vào ngực tôi sức sống mênh mông
của chân trời vô tận

Ôi biển cả!
trước mắt tôi là biển
bầu trời xanh vắt nâng lên thăm thẳm
thả xuống chân mây xa tắp
dải voan ranh giới trắng ngần
vạch mầu xanh của trời và mầu xanh của nước
từ đó dội về
những cơn sóng cuộn về hối hả
lo mình đi xa chẳng tới được bờ
sóng nâng sóng
sóng đuổi sóng
sóng tiếp sóng
dìu nhau cuốn xô
ập mình ấp vào bờ dịu hiền
tất cả sức sống của cuộc hành trình
từ cõi hư vô đến bờ sự sống!

Quên cả quần áo trên mình
Tôi nhảy ùm xuống
Ôi sự mát dịu từ vô tận
Đi qua tôi
những lớp sóng chẳng bao giờ dứt
cuốn trôi mọi cát bụi
mọi nhọc nhằn và nóng bức
của cuộc hành trình
tôi vốc nước
nếm vị mằn mặn
muốn tìm xem muối từ đâu đến ?

tôi ngửa mặt
nhìn trời muốn hỏi
những con sóng từ đâu vỗ đến?

Tôi ngụp xuống nước
ngắm từng xác vỏ sò dưới đáy
để tìm xem biển đến từ đâu ?

Tôi lên bờ
nghỉ ngơi
buông mình trong ám ảnh
tại sao những con sóng miệt mài kia
cứ vỗ miên man không dứt
một điệu đàn không nghỉ?
Tôi bỗng thấy thương những con sóng bao la
Gào mãi khúc bạc đầu
Tôi ngẩng nhìn vòm trời bất dịch
một mầu xanh bình thản
mấy đám mây thong thả
nhởn nhơ vừa đi vừa đứng
và mặt trời khoan thai tắt nắng vàng
phơi tấm thân hình cầu lạn
buông mình xuống tắm
cuối chân trời
tôi càng thấy thương những con sóng bạc đầu
không nghỉ giây phút cuộn mình
trên mặt nước bao la!

Gió chiều nổi lên
Hơi nước hoàng hôn mát lạnh
ngấm qua người
da gà bỗng nổi
rét run lên
và thấy đói cồn cào
bụng thức tỉnh
chiếc dạ dầy lép kẹp
từ hai ngày nay chẳng được ăn gì
cứ gào lên!

Chân bước dọc theo bờ
hướng về bãi xa xa
thấp thoáng những chiếc thuyền phơi cạn
cát dầy níu bước
hằn năm ngón lả
đến đầu bãi thuyền
tôi ngã mình trên cát ẩm
trời biển nhoè đi
hoàng hôn thắm hồng chao đảo
sập mầu đen trong mắt
vạn vật thiếp mình mệt mỏi
ào … ào…
ào … ào …
nhưng ở ngòai kia
sóng vẫn vỗ ầm ì
…

Mùi cá nướng thơm phức
Đánh thức tôi từ giữa dạ dầy
Tôi cựa mình khó nhọc giữa cơn chao đảo
của khối bập bềnh du lắc mạnh
chòng chành chòng chành

Nào cố gắng lên anh!
giọng con gái dịu dàng êm ái
nhẹ êm đáp xuống mi mắt tôi
lời khích lệ
anh hãy mở mắt ra
hãy cố ăn chút cá
rồi sẽ khá ngay mà!

Hãy đổ cốc nước ngọt
Vào mặt cậu ta
tiếng trầm trầm phát ra
giọng trung niên rắn rỏi
dòng nước mát lịm
chảy xuống trán tôi
thật dịu dàng!
thật êm đềm
ôi năm ngón tay ai
chắc phải duyên dáng lắm
nước chảy xuống môi tôi
khô cháy như hai bờ cát
ùa vào chiếc lưỡi
mở ra hứng trọn
những giọt nước thần tiên
không mùi vị tinh tuyền trong vắt
như nguồn sữa sống của trùng khơi
tôi bỗng nhớ lời mẹ bảo:

con hãy uống sữa đời
nguồn sữa của mặt trời mặt trăng và muôn sao tụ lại

dòng nước chảy đến đâu
tôi hồi sinh đến đấy

Tôi mở mắt
Không thể nào tin được
giữa biển khơi lồng lộng trăng soi
khuôn mặt hồn nhiên của cô gái trẻ
ngời lên như một nàng tiên
hay nàng là tiên cá?
Tôi dụi mắt, không tin vào mắt thấy!

Bố ơi, anh ấy tỉnh rồi này
giọng cô reo lên một niềm vui lớn
và cánh tay cô luốn xuống gáy tôi
êm êm ấm ấm mềm mềm
đúng thật rồi!
Ôi hạnh phúc tuyệt vời!
Cô không phải tiên
Mà là người thật
Đang quì xuống bên tôi
đỡ đầu tôi dậy
những sợi tóc dài theo gió biển
nhảy múa trên trán tôi mắt tôi tai tôi
làn da trẻ trai căng sức sống
chưa một lần
ở kề người khác giới
tôi gượng mình dậy
thấy mình ngồi giữa lòng thuyền đánh cá
đầu thuyền hai đứa bé trai đang ngồi hóng gió
cuối thuyền bác dân chài đang xoay con cá lớn
trên lớp than hồng
bác đưa cá lên miệng
thổi những lớp tàn than
tiến lại phía tôi bảo
Khá lắm! chàng trai trẻ
cậu đã tỉnh dậy rồi
đó là nhờ gió biển
phơi phới đưa về sức sống bao la
nhờ nguồn nước ngọt tinh ròng
mang từ mạch đất dịu hiền
và nhờ con cá này đây
món quà của đại dương tặng cậu
cậu sẽ khoẻ ngay thôi!

Cám ơn bác dân chài
Sao bác không nói hết
phải nhờ có tình người
tình của bác và con gái bác
cháu mới được cứu giúp
để trở về cuộc sống với con người

Cậu ăn đi
từ từ thôi nhé
nhịn đói lâu rồi
ăn nhanh sẽ nghẹn

Tôi vừa ăn
vừa nghĩ đến nỗi ám ảnh của mình
liền hỏi: này bác ơi
tại sao, những vì sao thì được đứng yên
trăng kia trôi thủng thỉnh
mà những con sóng
cứ lăn lộn vỗ dạt dào không nghỉ
thì chẳng mệt lắm sao?

Cậu cứ ăn đi cho khoẻ đã
Bác dân chài đứng lên
Đi về phía mũi thuyền
Còn câu hỏi đó
chẳng chóng thì chầy
cậu cũng biết thôi

Hí… Hí… Hí…
Cô gái bên tôi cất tiếng cười
để lộ hàm răng
như ngọc giữa trăng ngà
anh này lạ thật!
anh thử đưa tay lên mũi
xem có bao giờ anh ngừng thở
ngay cả khi anh ngất trên bãi cát
em đã cúi tai sát mặt
vẫn nghe mũi anh
phập phồng hơi thở
hoặc anh thử đưa tay lên ngực
xem có bao giờ
tim mình ngừng đập

Tôi ngạc nhiên
lắng nghe nàng chăm chú
như nuốt từng lời

Nàng vén mái tóc mình
Qua một bên rồi lý giải
Đêm đêm em theo cha ra khơi đánh cá
Ngày ngày lại theo mẹ gánh cá ra ngoài chợ
Em chẳng được học nhiều
Nhưng vẫn cảm thấy
biển là sức sống của thế giới này
nó vỗ miên man như nhịp thở của đất không ngừng nghỉ

anh biết không
dân chài chúng em
đoán xem thời tiết đất trời
bằng cách nhìn mầu con nước
đất lặng câm nặng chịch vững vàng
thì làm sao nói được
nên đất phải mượn lời của biển
làm ngôn ngữ hiện bày đời sống của mình
anh ơi, kỳ lạ lắm!
khi biển đổi sóng
những con chuồn chuồn liền bay nhấp nhổm
tỏ nỗi lo âu cùng con nước
về một trận phong ba

và em lớn lên
chưa thấy khác một lần
mỗi khi trăng đầy tuần
thì nước cũng đầy tuần
lúc trăng tròn đầy nhất
thì sóng triều cũng dâng cao nhất
tại sao như vậy?
em luôn tự hỏi
mặt trăng trên tít trời cao
thì liên quan gì đến biển?

rồi em hiểu được
muôn vật ở đời
mặt trời mặt trăng các vì tinh tú
chim chóc trên trời cá dưới biển sâu
con người trên mặt đất cùng muôn vàn cây cỏ
đều chung mối giàng buộc vô hình
trong sức sống của toàn vũ trụ

rất nhiều khi em ngồi một mình
vẫn không giấu nổi lòng xấu hổ
bởi tự nghĩ rằng
ý nghĩ của mình chẳng giấu được ai
em có thể giấu bố mẹ và hàng xóm
nhưng làn da thầm kín của em
làm sao giấu được mình trong sóng
dù em đi trong bóng tối
làm sao giấu nổi màn đêm
bước chân em dù nhẹ đến đâu
làm sao có thể không in trên cát
em có làm chi cách xa lối xóm
làm sao có thể xa được mặt trời
bởi thế em luôn thú nhận với vạn vật rằng
xin chớ cười tôi
và em luôn thầm nói với mọi người
tôi chưa phải là một con người hoàn thiện
hãy tha thứ cho tôi
…

Nào, các con của bố
đến vùng có cá rồi
hãy đốt lửa lên!

Bác dân chài kêu lớn vươn mình đứng dậy
họ thắp đèn
những con chuồn chuồn ở đâu
bỗng ào ào lao tới
sau nữa là bầy thiêu thân
cũng bay đến tức thì
tôi ngạc nhiên thốt hỏi
giữa biển lộng thế này
những con vật nhỏ bé kia
làm sao có nơi neo cánh
chúng nấp ở đâu ra lắm thế này
bờ thì xa lắc xa lơ?

Có gì khó hiểu đâu
Bác dân chài bảo
ở đâu con người xuất hiện
thì đó hoá trung tâm cuộc sống muôn loài!
họ thả câu
và giật lên những con cá lớn đang ào ào lượn đến
cậu hãy cầm lấy một cần
câu cho vui
ngồi rỗi cũng buồn bác dân chài bảo

tôi vớ một cần câu
nhìn lại mồi
sao kỳ lạ thế này! Tôi la lớn
cần câu chẳng hề có lưỡi
chỉ có một miếng mồi buộc thẳng vào dây

Hà… Hà… Hà…
Bác dân chài cười ngất
cậu chỉ quen câu cá ao chuôm
nên chưa biết thuật câu của biển
cá đại dương khi thấy được mồi
là lao ào đến đớp
trong nháy mắt thôi
miếng mồi đã trôi vào bụng cá
hoá thành búi mắc giữa lòng
và bị kéo lên
thấy mặt tôi tần ngần
bác liền nói rõ hơn:
cá biển khác cá ao chuôm nhiều lắm
bởi chúng sinh ra trong lòng nước mênh mông
nên cách bơi cách săn mồi cách ăn
dũng mãnh và thẳng thắn
còn cá ở ao chuôm
bơi lủi từ hốc này sang hốc nọ
để tránh đòn săn và nấp rình mồi
nên cách bơi cách ăn và cách đề phòng cũng khác
chúng rỉa con mồi
từ bên này sang phía bên kia
cho đến khi lưỡi câu người thả
chỉ còn trơ sợi thép

cá ở ao nhỏ
ăn như chuột nhấm hay như quạ rỉa
còn cá đại dương lao mình vút đến
nuốt chửng con mồi
một lần cho tất cả
nếu gặp phải mồi của biển
chúng sẽ ăn no
nếu gặp phải mồi của con người
chúng vui lòng tự hiến
bởi lẽ bằng bản năng
chúng hiểu rõ một điều
nếu những con cá nhỏ
được sinh ra để làm mồi cho chúng
thì chúng cũng sinh ra
để nuôi dưỡng một sinh vật nào lớn lao hơn
và con người là sinh vật xứng đáng hơn tất cả
để chúng vui lòng tự hiến
…

Cá câu đã nhiều
Bác ngư dân bảo
Cô con gái lớn và hai bé trai
Các con cứ câu đi
để cha bắc bếp
luộc ít cá tươi
thiết khách của chúng ta
chàng học trò dài lưng tốn vải
vài chén rượu

Cha cứ uống rượu với anh ấy trước
để con bắc bếp cho
cô gái nói to
rồi liếc nhìn tôi
miệng tủm tỉm một nụ cười nhân hậu

Tôi ngồi với bác dân chài ở mũi thuyền
rượu rót ra
dậy mùi men bừng lên trong gió lộng
vị cá vừa luộc
sực nức hương tươi của biển
cậu uống đi!
Nhưng chớ uống say
đừng quên rằng
dù chúng ta có bồng bềnh trên mặt biển
dù men say du hồn ta chao đảo
thì ta vẫn chẳng bao giờ là cá
nên hãy bám chặt sàn thuyền!

Rượu được vài tuần bác dân chài hỏi
cậu đi đâu mà lạc đến nơi đây
không hành trang không tiền của
đến nỗi đói lả người
gục mình trên bãi cát ?

Dạ, thưa cháu chia tay cha mẹ
Đi lập nghiệp đời
bằng nghiệp thi ca
vì bác cháu dặn
con đường làm thơ là đường ngắn nhất

bác dân chài nhấc chén rượu lên
rồi hạ xuống
thở dài! chẳng nói một lời
hồi lâu mới bảo
tội nghiệp cho cháu
vừa bước vào đời
đã mắc ngay phải
lời nguyền ranh mãnh
cháu ạ, lời của bác cháu
là thói khôn ngoan
muốn thoát ly đồng ruộng
nhọc nhằn khốn khổ
kiếm chút thảnh thơi
của kẻ sĩ nhác lười
ăn đói nằm co
còn hơn ăn no vác nặng

cháu hãy nhìn kia
có phải chúng ta vừa thắp đèn lên
thì chuồn chuồn lượn đến vui vầy
thiêu thân đến liệng mình vào lửa
để vui với con người
và từng đàn cá
xô nhau đến hiến cuộc sống mình
vào dây câu mắt lưới của con người
điều đó nói gì đây
có phải vạn vật sinh ra
để hiến mình cho cuộc sống của con người
mong con người khôn lớn
để tác thành thế giới

vậy bác muốn nói cùng cháu
điều cao cả của chúng ta
là được sinh ra
tận hiến cho đời
chim trời cá biển sinh ra
cây cối trên rừng vươn dậy
suối sông lặn lội trên nguồn
hạt thóc mệt nhoài hai sương một nắng
là vì cứu cánh con người!

còn con người sinh ra sẽ vì ai?
chẳng lẽ con người sinh ra
chỉ để tiêu dùng thả cửa
muôn loài như vậy?

Không! Cháu phải tìm đến thơ
bằng con đường dài nhất
cháu hãy xem
muốn đánh cá to
phải ra giữa đại dương tìm nơi nào sâu nhất
muốn ăn đào tiên
phải trồng trước ba đời
ngựa hay thì phải đi xa
ngựa què ngựa ốm mới đi đường gần
muốn có vinh quang
trên đường làm thơ
cháu nên ghi nhớ:

sự vinh quang ở trận tiền
phải tương xứng với máu
sự bội thu trên cánh đồng
phải tương xứng với mồ hôi
sự tôn vinh một kẻ hành hương
phải xứng với chặng đường nó đã đi qua
sự tài ba của một dân chài
phải xứng với số cá mà anh ta bắt được
vậy thì vinh quang của một nhà thơ
chắc hẳn phải là
sự tương xứng của con đường chữ nghĩa!

Cha ơi! Cha ơi…
Hai bé trai ngồi mạn thuyền gọi thất thanh
Cha hãy nhìn kìa
những con chuồn chuồn chao tán loạn
trời sắp nổi gió rồi

thôi chết! bác dân chài lo lắng
hạ buồm xuống con gái
bác vừa nói vừa chạy xuống cuối thuyền
mải nói chuyện với cậu
tôi không để ý
gió trời đã đổi
bác bẻ vội bánh lái
mũi thuyền xoay hướng đất liền
một cơn gió thốc tới
thổi tắt ngấm các ngọn đèn
đám mây đen khổng lồ
ùa tới theo gió thổi
cắt ngang ánh trăng
ập xuống mặt biển
dải bóng tối sầm

Nhanh lên! Nhanh lên
Con gái hãy hạ nhanh buồm xuống
Hai cậu con trai
Hãy cuốn nhanh cần câu và lưới
Vào ngay khoang thuyền đi
lạy Chúa! Bác đưa tay làm dấu
sao gió đêm nay
kỳ lạ thế này
xin Chúa bình an
và gìn giữ chúng con
một gái hai trai
ba đứa còn bé bỏng
còn cậu học trò
tuổi chưa kịp lớn
mong Chúa hãy thương xót chúng!
những đưa trẻ công dân của nước Thiên Đàng

Lạy Chúa tôi! Bác la lên
một con sóng đập mạnh mạn thuyền
chiếc thuyền chao mạnh
anh hãy bám chặt cột buồm
cô gái nhìn tôi lo lắng
anh có biết bơi không?

Không!
Không một chút nào sao?
ừ, anh có biết bơi chút ít
nhưng chỉ vùng vẫy ở ao làng
còn ở đây đại dương rộng lớn thế này
ầm ầm sóng vỗ điên cuồng
sức anh làm sao bơi nổi

Vậy thì anh hãy nắm chặt tay em
Cô chìa bàn tay nhỏ bé cho tôi
Em ở đâu thì anh ở đấy
đừng dời em một bước nghe không!

Tôi nắm chặt tay nàng
Đám mây dầy quất những roi mưa
Tơi bời xuống
Này con! Con ơi…
Oành! Oành! Oành!
tiếng sét cắt ngang tiếng cha nàng

Rầm! Rầm! rầm!
Gió quất tới tấp mui thuyền
Sóng dập mạnh thuyền kêu răng rắc
Cha ơi! Cha ơi!
tiếng hai bé trai la
Con ơi! Các con ơi
ối cha ơi…
tiếng nàng la nghẹn trong suối tóc
xoáy và lốc
mưa và gió
Anh! Ầm!
một ngọn sóng đập mạnh
tôi văng khỏi bàn tay nhỏ bé của nàng
rơi xuống biển

Cha ơi! Cha ơi!
Nàng la thất thanh
Anh ấy rơi xuống biển rồi
Nàng gào trong tiếng nấc
Cha hãy cứu anh ấy
Anh ấy không biết bơi
Ầm một con sóng lao tới
mạnh chưa từng thấy
con thuyền lật nghiêng

Cha ơi! Hãy nhảy xuống
cứu anh ấy đi!

Cha không thể!
Cha đang giữ bánh lái
Con thuyền sắp lật rồi
Còn hai đứa em con
Còn con
Còn cả con thuyền…

Nhưng không thể để anh ấy chết
Chúa ơi! Anh ấy đang chìm
Như một khúc gỗ tươi
Anh ấy còn trẻ quá, cha ơi…

Ầm! một con sóng lớn hơn
nhấn con thuyền xuống
con ơi
đừng bắt cha làm điều không thể!
nếu cha buông bánh lái
con thuyền sẽ ụp ngay
cha đang lái sự sống của các con
giữa lòng trắc ẩn
của hai ngọn sóng

Không! Nhưng không thể không cứu anh ấy được
Anh là khách của dân chài ta
cầu Chúa ban phước cho cha
cùng hai em nhỏ
nàng buông cột buồm ra
nhảy ùm xuống nước

Trời! cha nàng kêu rạch vào sóng biển
nỗi đớn đau
mũi thuyền quay đầu lại
này con! Hãy cầm lấy
cha nàng ném xuống chiếc phao
hãy cầu nguyện để Chúa
cứu giúp con và anh bạn trẻ
Ầm! một con sóng lớn
Ào tới
Xô chiếc thuyền đi

Anh! Anh! Anh ơi…
Nàng quờ tay trên sóng dập vùi
Tìm tôi đang tuyệt vọng
Ngã lòng chào thế giới
lời vĩnh biệt cuối cùng
may quá! Nàng reo át tiếng sóng gào
anh hãy bám tay em
hãy vững lòng
nếu phải chết giữa trùng khơi sâu thẳm
thì hãy an tâm
cái chết của em sẽ thuộc về anh!

Em! Tôi bíu lấy nàng
Anh nợ em cuộc sống
lớn hơn giông tố của đại dương này
có em bên cạnh
với anh cái chết mang ý nghĩa
chẳng khác gì cuộc sống
vì đằng nào
anh cũng được
ở bên em
một trái tim nhân hậu
dũng cảm đầy đức hiến dâng…

sóng cứ dập vùi
mây cứ quất roi mưa
bầu trời cứ tuôn giông tố
nhưng tôi không còn sợ nữa
tôi bíu sát nàng
nghe tiếng đập con tim nhân ái
vang tiếng kêu sự sống
và tiếng rung tình ái âm thầm
xuyên qua tiếng sóng tiếng mưa và tiếng gió

giữa cơn giông
tôi lắng tai nghe
tiếng thở của nàng
đang đạp sóng
dẫn tôi đi!

giữa cơn giông
tôi lắng tai nghe
lời tim nàng thổn thức
sóng tình!

Giữa cơn giông
Tôi ngắm nhìn
Thân mảnh mai của nàng
cố sức bơi
vì sự sống!
vì tình yêu!

Em kiệt sức rồi
Nàng lả đi
Mái tóc xoã trôi
chảy trên ngực tôi muôn dòng suối nhỏ
anh ơi! Nàng bảo
không biết chúng mình có duyên phận với nhau không
chẳng được sống cùng
mà lại chết bên nhau
chân nàng ngừng đạp
chiếc phao ngỉm xuống

Em hãy an tâm
Em mệt rồi, giờ đến anh bơi
ở bên em
giây phút sợ hãi qua rồi
em ơi
trước lúc em nhảy xuống cứu anh
anh thật hãi hùng
nghĩ rằng đời mình thế là xong
chân tay anh đã thả lỏng trong cơn tuyệt vọng
em đã cứu anh
đúng lúc những con sóng đang nhấn anh chìm nghỉm
thật là lớn lao
em có biết
anh được cứu không phải dưới đáy đại dương
mà dưới vực thẳm
của ý nghĩ rằng
nếu con người buông tay nản chí sống còn
trong cuộc đời mình
thì điều đó
còn tệ hơn cái chết!

Em hãy nghỉ đi
Hãy ngả đầu vào ngực anh mà ngủ
cứ để anh bơi
anh sẽ bơi đến khi nào
ý chí sống không còn dầu để thắp lên
một ngọn đèn hy vọng…

Ôi chàng học trò dũng mãnh của em
Nàng hôn vào má tôi
Anh không biết bơi
Nhưng ý chí của anh lại cho em biết
Ý chí sống mới là điều cao cả nhất
Anh cứ đạp chân đi
để chúng mình đừng chìm
hãy phó mình cho biển cuốn ta đi
những con sóng chẳng bao giờ
không cuốn về quê đất

Chúng tôi nương vào nhau
mặc cho sóng dập vùi…

Trời hửng dần
mặt trời ngoi lên
những con sóng dịu dàng lắng xuống
vào lúc sóng yên biển lặng
thì chao ơi
chiếc phao của tôi lại xì hơi

nàng vẫn lả đi
mái tóc xoã vào ngực tôi phó thác
sự kiệt sức của mình
phao xì rồi! em ơi
tôi lay nàng dậy
nàng ú ớ
mở mắt ra rồi lại nhắm vào
tôi quẫy đạp
nhưng đôi chân nặng như chì võng xuống
vòng tay ôm nàng mỏi rã rời
muốn tháo tung ra từng khớp

Lạy Trời!
Tôi xiết chặt lấy nàng
mặc hai cuộc đời chìm xuống
chìm mãi chìm mãi
trong làn nước biếc
tôi luyến tiếc nhìn
lần cuối cùng
mái tóc nàng dựng ngược
như muốn ngoi lên
hít thở bầu khí quyển

Vĩnh biệt em!
Vĩnh biệt cuộc đời!
Vĩnh biệt đại dương!
Dù ở giữa lòng ngươi
Ta đang phải xa ngươi
Tôi ghé môi vào tai nàng
Thì thào lời cuối
Vĩnh biệt anh!
Nàng cố hé môi đáp lại
Anh! Hãy ôm chặt lấy em
đừng bao giờ buông em nhé

Sự sống đang cáo chung
Hơi thở hoá bong bóng nước trở thành ngôn ngữ
yếu dần chậm dần
bé dần bé dần
những hạt bong bóng cuối cùng của sự sống
ngạt thở ngoi lên
chúng tôi chìm xuống như hai khối đá
còn vương vấn đôi tay
vĩnh biệt em!
vĩnh biệt anh!

Chương V

Từ cửa sông
Tôi ngược về phía thượng nguồn
dồn bước đi
gối mỏi chân chồn
sức dần dần kiệt
may thay bỗng gặp
một chiếc thuyền bơi ngược
thật kỳ lạ
phía bên bờ lở
con thuyền từ cửa biển
cứ lao trên dòng trôi về phía trước
ngược nước dòng xuôi

đến thượng lưu
tôi chia tay bác lái đò
cắm cổ bước lên non
sáng chèo đèo
chiều lội suối
miệt mài đi không nghỉ
từ lúc mặt trời nở tới lúc mặt trời tàn

ngày kia tôi tới được
làng cao nhất hành tinh
ở lưng chừng núi
cách mặt biển dư ba cây số
tôi hỏi dân làng
về ngọn nguồn con sông
mất hút nơi chân núi
họ lắc đầu bảo
chúng tôi chỉ là dân sơn cước
ngày ngày chọc lỗ tra hạt bên sườn núi
kiếm bát gạo nương
đêm đêm lần theo chân thú vắt ngang đèo
kiếm thịt thú rừng
trình độ chúng tôi
quê mùa cục mịch
làm sao mà hiểu
điều cao siêu như vậy
nếu anh muốn biết
thì rạng sáng ngày mai
hãy leo lên đỉnh cao vòi vọi
tìm gặp ông già tuyết
sẽ được chỉ cho

Sáng sớm mai
Sau đêm dài ngủ kỹ
Sức lực dồi dào
Tôi hăm hở leo lên
đỉnh non dựng đứng đầy tuyết phủ
đến xế chiều thì thấy
một chiếc am bằng cỏ
vắt vẻo khuất trong mây
chênh vênh sườn núi
một ông già
râu tóc trắng phau như tuyết bước ra

có phải cháu đến tìm ta
để hỏi ngọn nguồn của con sông lớn?

Vâng! Đúng thế
Nhưng sao ông biết cháu đến tìm ông
Và ông là người hay thánh
Mà thân thể lâng lâng như một áng mây bay?

Ta không phải là thánh
Vì ta vẫn đứng đây
Trên mặt đất này
Nhưng ta cũng chẳng phải là người
Vì tâm linh ta thanh thoát
Đã nâng đôi chân ta
bước ra ngoài trọng lượng
đi bập bềnh trên đất trần gian

Vậy g���i ông là người là người hay là thánh?

Hãy gọi ta là người
vì ta sinh ra từ một người mẹ và một người cha
mang bản tính loài người
hãy coi ta là thánh
vì ta đã cất cánh bay lên
khỏi lề luật máu thịt
của cốt nhục trần gian

sao ông biết được
cháu sẽ đến đây?

Ha Ha Ha
Ông già cười ngất
điều đó chẳng có chi
với luật thân xác cái khó hiểu
sẽ trở thành dễ hiểu
trong nguyên lý linh hồn
tựa những chiếc đài cách xa nhau ngàn dặm
chẳng hề biết hình thù của nhau
nhưng chúng vẫn hoà vào ngôn ngữ
cùng tần số với mình
linh hồn ta cũng vậy
nó luôn vượt ra ngoài thân xác
phiêu du khắp không gian
và nó đã gặp ý chí một chàng trai
đang hăm hở đi tìm
nơi ngọn nguồn của nó

Ông hãy cho cháu hỏi
Dòng sông từ núi trôi ra biển
Hay từ cửa biển đổ về chân núi?

Thật là một câu hỏi lạ kỳ
từ nhỏ đến giờ
chưa từng thấy ai
hỏi ta như vậy?

Cháu đã ngược dòng sông
Bên lở bên bồi
Trên một chiếc thuyền
Và thấy:
Bên bồi nước thuận êm chảy ra cửa biển
đắp mãi phù xa cho chiếc bờ đầy
nhưng bên lở nước cuốn thành dòng ngược
xô về thượng nguồn
xói chiếc bờ hao cứ hao thêm mãi…

một cách nhìn
không xoàng chút nào
ông già bảo
cháu có biết không
người ta vẫn nói
con sông là con đường đang chảy
con đường trên cạn
đứng im không chảy
nhưng trên đó
kẻ ngược người xuôi
còn con sông
là con đường tự mình vận động
nó tách ra dòng chảy xuôi phía bờ bồi
và dòng chảy ngược bên bờ lở
nhưng dẫu vậy
mọi con sông luôn khởi từ nguồn
và chảy về cửa biển
dòng chảy ngược
không ngăn cản con sông
chảy về miền cứu cánh
mà chỉ thôi thúc
dòng xuôi chảy nhanh hơn

nhìn vào đó
cháu hãy nhận biết rằng
vạn vật ở đời
đều có xuôi và ngược
cái ngược sinh ra
nhân danh bởi cái xuôi
và cuốn theo cái xuôi
chảy về nơi nhập thể
nơi muôn vàn con nước
tác thành thế giới hoà đồng

Thi ca cũng vậy
Dù dòng xuôi hay ngược
đều không cưỡng nổi
dòng cuốn chảy về
đại dương nhân loại
đại dương đó

là ý nghĩa toàn thể của con người

là ý nghĩa toàn thể của đời sống con người

là ý nghĩa toàn thể của xã hội con người!

Ông ơi sao cháu lần ngược dòng sông
Dòng sông lại dẫn cháu về với núi?

Cháu không biết sao
người ta vẫn bảo
núi và sông bao giờ
cũng là những hàng xóm kề vai sát cánh

đường thi ca của cháu cũng vậy
nó như dòng sông duyên dáng chảy
từ ngọn nguồn tư tưởng
núi càng cao thì sông càng sâu
sông càng sâu thì nước càng trong
tâm hồn thi nhân như dòng trong đó
thi nhân ít nhất
là một người có khả năng bày tỏ
thế giới xung quanh
và thế giới của lòng mình

cháu hãy thử xem
nếu dòng nước không trong
làm sao có thể
uống lấy mầu xanh của vòm trời biếc
và hoá dòng trắng phau cho những đám mây trôi?

Nếu dòng nước không trong
Làm sao có thể
In bóng núi vươn lên lừng lững
Và hoá gương cho hàng liễu soi mình?

nếu dòng nước không trong
làm sao có thể
tắm rửa những nhọc nhằn lầm lỗi của con người
để cứu rỗi cuộc đời trong cát bụi?

Còn trái lại
nếu núi thấp
sẽ chảy ra một dòng sông
vừa bé vừa nông
đục ngầu những vẩn phèn
khiến hai bờ hoá đất chua
không trồng cấy được
và khiến cá trong dòng trôi ngạt thở
còi cọc làm sao lớn
những con sông nông
chẳng bao giờ có
những con cá to
và cũng chẳng bao giờ
có cá lớn khôn
để hoá thành rồng

đã là dòng nước đục
thì làm sao có khả năng mẫn cảm
mở dòng trôi uống lấy
hình ảnh vũ trụ bao la
bầu trời mầu xanh ư
những đám mây mầu trắng ư
đỉnh non ửng hồng trong bóng tà ư
những cành liễu non tơ ư
tất cả soi xuống dòng sông đục
chỉ mang mầu đất xám

và dòng sông
là nơi con người tắm gội
bụi trần của cuộc đời
nhưng thân nó còn đục
thì tắm cho ai?
Cháu có nghe
một nhà thơ đã than
nếu gặp dòng trong
ta sẽ giặt dải mũ mình
nếu gặp dòng đục
chỉ đáng cho ta nhúng rửa đế giầy

Muốn làm một thi nhân
Hãy học dòng sông
Dòng sông là con đường
Lúc nào cũng lên đường
Nó là con đường
tự thân luôn vận động
trọn vẹn từ khởi điểm
nhắm cứu cánh của mình
trôi chảy từ nguồn
nhắm về cửa biển

cháu hãy coi thi ca
như một dòng sông
khởi từ cuộc đối thoại cao cả
của non ngàn cao ngất
với những làn mây
đong đầy sắc nắng của mặt trời chói lọi
và dòng sông đó
khơi nguồn từ nơi sâu thẳm nhất
mạch chảy huyền nhiệm của mình
giữa lòng đất bao la
dòng sông đó lúc nào cũng lên đường
miệt mài chở nặng phù sa
cho đất cuộc đời
và dâng hiến dòng trong
cho cát bụi trần ai rửa tội
dòng sông đó chẳng lúc nào quên
hướng về cửa biển
đem theo cuộc hành trình
đã dâng hiến bao khúc quanh cho đất
hội nhập vào thế giới mênh mông toàn thể
muôn giọt nước tụ về

Chung qui, thi ca là một cuộc hành trình toàn thể
từ trán đỉnh núi mang tầm tư tưởng
từ cung lòng đất mẹ huyền nhiệm vô biên

chảy đi
lên thác xuống ghềnh
dâng hiến phù sa dòng trong và những khúc quanh
cho đời sống
và dấn mình trôi chảy
về chốn bao dung vũ trụ vẹn toàn

một dòng sông chỉ là sông
khi luôn luôn chảy
về nơi vô tận
không phải là mình
mà là nơi hội tụ
cuộc đời nhập thể

một dòng sông
chấm dứt là sông
ở khúc quanh nào
nó không chảy nữa
khi đó dòng trôi hoá nước ao tù

hãy nên biết
chỉ có khối nước nhỏ
mới vo viên cho mình một chu vi
tạo thành chiếc ao tù hãm

nhưng dòng sông không vậy
nó luôn luôn trôi chảy
phá vỡ những ranh giới vô hình
để lao về phía trước
…
Cám ơn ông! Có phải
muốn làm một thi nhân
mang nghệ thuật sống còn
thì có phải
hãy luôn luôn lên đường
luôn luôn trôi chảy
luôn luôn sống
và luôn luôn sáng tạo…
biết được bí quyết rồi
từ nay cháu cứ việc làm thơ?

Chưa đủ!
Dòng sông mới chỉ là
Hình ảnh dòng thi ca
chảy trên đất cuộc đời
và nhắm về biển cả
nhưng muốn làm thơ
cháu còn phải học
nguyên lý thi ca

dòng sông mới chỉ dẫn cháu
ngược về cội nguồn luồng mạch
giờ đây cháu còn phải lần về
cội rễ của thi ca
hãy đi tìm thi sĩ Hô-me
người cách đây hơn hai thiên kỷ
đã tác thành nguyên lý
cho nghệ thuật làm thơ

đây ông tặng cháu
chiếc rìu này
cháu hãy xuống chân núi
đẵn cây nào to nhất
đẽo một con thuyền độc mộc
cắm lên một cánh buồm
còn đây là tấm lụa tơ tằm
dệt đường đi tới
Hy Lạp miền duyên hải
Quê hương của Hô-me

Vâng! Thưa ông
Tôi nhận lấy chiếc rìu
Và tấm hải đồ
Chưa kịp nói lời cảm tạ
ngẩng lên
đã thấy ông già biến mất
…

Chương VI

Tôi đốn một cây gỗ lớn hơn tất cả
Khoét thân
tạo con thuyền độc mộc
vừa đẽo xong một cành lớn
cắm giữa lòng thuyền
thì dân làng trên núi
mang tặng một cánh buồm
vá khâu từ muôn mảnh vải
trương cánh buồm lên
mỗi mảnh ấm một cái nhìn
sắc mầu đùm bọc!

mọi người giúp tôi
hạ thuỷ con thuyền
vẫy tay tiễn tôi
cùng chúc lên đường
thượng lộ bình an!

Này chú! Này chú
những bàn chân trần
vừa bé vừa non
của đám trẻ con
lon ton chạy theo thuyền
những bắp ngô tươi
bay theo đường vung
những cánh tay nhỏ bé
đáp xuống lòng thuyền
chỏng chơ ngộ nghĩnh nằm
giữa khối thức ăn chất đầy
của dân làng ban tặng

này cháu! Hãy giữ lấy
phòng khi bất trắc
kìa ông già chạy theo
ném cuộn dây mây

Ùm! chiếc thuyền rơi xuống thác
bắn như mũi tên
Trong ánh mắt đăm đăm
Giãn phai dần khoảng cách chia tay
Phai! Phai! Phai mãi…

Con thuyền lênh đênh trên biển
Khi gặp gió buồm căng lướt
Khi gặp giông
quay cuồng chìm nổi
vì đã qua một lần
thử thách với phong ba
nên tôi luôn vững lòng
phó mình trong tay Chúa

Ôi giữa biển khơi
Mênh mông và sâu thẳm
Càng cảm thấy con người
Sao mà nhỏ bé!
Lúc ấy làm sao không tin
Vào lề luật sống
của toàn vũ trụ – có Đấng Quan Phòng
những hàm cá voi
lướt cạnh thuyền tôi
miệng ngoác như hang núi
vô tình chẳng cần đếm xỉa
chiếc thuyền tôi
một khẩu phần ăn bé nhỏ
tôi bình thản
ngắm mây ỡm ờ
soi mình trên sóng biếc
và chắc tâm
bám chặt cột buồm
mặc những con sóng dập vùi
khúc gỗ chìm xuống
rồi lại bềnh lên

Đến một ngày
thuyền trôi qua vịnh A-qua-ba
gặp dòng lớn
tựa trăm ngàn con sông mầu đỏ
ùa ra vị mặn chát của muối
và cơn sốt nước
mang từ thủa hồng hoang
kìa thấp thoáng
ký ức những bức tường vách nước
Chúa dựng lên
cắt ngang Biển Đỏ
dẫn Môi-se và dân Do Thái
chạy khỏi quân của Pha-ra-ông
gầm mình trên ngàn chiến xa nanh vuốt…

lướt trên biển
sục sôi nước đỏ
tôi giương buồm
nhắm vịnh Su-ê
một chiều
vừa kịp thấy hoàng hôn
thả mầu hồng êm dịu
xuống làn nước phai phai mầu đỏ
ùa tới mầu xanh êm êm
ôi Địa Trung Hải…
thì những cánh buồm đen
bỗng chắn ngang tầm mắt
phấp phới cờ in đầu lâu xương chéo
trên đỉnh cột buồm
tiến kèn hiệu rúc lên tứ phía
những chiếc thuyền ập tới xung quanh

Cướp biển! Cướp biển!
tiếng kêu của tôi tắc nghẹn trong lồng ngực
giữa biển khơi trùng điệp
biết kêu cứu ai đây?

bọn cướp nhảy sang thuyền
trói gô tôi
hảy mũi giầy
lục soát sàn thuyền
bé như lỗ mũi

lôi hắn lại đây!
tướng cướp chột bên mắt
súng lăm lăm
ghếch một chân trên chiếc ghế bành
sát cột buồm la lớn

Hì Hì… Hà Hà…
Xem ta kiếm được món gì đây?
Quì xuống! gã chĩa súng vào giữa mặt tôi
huỵch! huỵch!
Hai cú đạp phía sau
dẫm khoeo chân
làm tôi quị xuống

Ngươi thật đắc tội!
tướng cướp lấy nòng súng
nâng cằm tôi lên bảo:
với chúng ta
tất cả những kẻ
không có tài sản đều mắc tội
thứ nhất, hẳn đó là những kẻ biếng lười
thứ hai, hẳn đó là những kẻ
chẳng thể cho đời bất cứ cái chi
nếu ngươi có tài sản
thì tài sản sẽ chuộc ngươi
như việc người ta đã gieo trồng
thì có ngày được vụ mùa đền trả
nhưng đằng này
thuyền ngươi chẳng có chi

giờ với ngươi chỉ có hai con đường lựa chọn
một là thành phu chèo
dưới hầm thuyền của ta
ngươi chưa từng đầu tư công lao động
thì giờ đây là lúc phải bắt đầu
hai là ngươi phải chết
để đền trả tội trạng
vô tích sự của mình

ngươi có biết
người thợ săn
săn thú kiếm thịt rừng
còn chúng ta săn đuổi
những cánh buồm trên biển
là đuổi theo
nếu không tiền bạc
thì ngọc ngà châu báu
nếu không gái đẹp
thì cái đầu của nhà bác học
để bán cho những vùng
đang cần chất xám

đằng này ngươi là một con mồi
chẳng có mục tiêu
một con mồi không ăn được
một thằng nhãi con
không có cái đầu của nhà bác học
một thân hình
không có cặp mông của con đầy tớ gái
tội ngươi thật đáng chết
ngươi là một con người không giá trị
một con người không tự mình mang nổi mục tiêu
để cho người thèm khát
nào hãy chọn đi!

một là cái chết
hai là dùng khả năng duy nhất
còn dính vào cơ bắp ngươi
được cha mẹ ban cho từ lúc chào đời
nhưng hãy nhớ rằng
dưới hầm thuyền kia
nếu cơ bắp của ngươi
không kéo nổi mái chèo
thề có biển sâu
ta sẽ ném ngươi vào giữa hàm cá mập
nào, hãy chọn đi!

Không! Tôi khẳng khái
Tôi không thể làm phu chèo cho ông được
Tôi còn phải lên đường
Hoàn thành sứ mệnh của mình
Và tôi không phải kẻ vô giá trị
Giá trị của tôi là sứ mệnh đi tới của mình
Tôi không phải kẻ vô mục tiêu
Chỉ có điều mục tiêu của tôi
Ông không dùng được!

Thật là một kẻ khoác lác đại tài
Chúng bay đâu!
Hãy lôi nó xuống cuối thuyền
tặng nó một nhát vào giữa ngực
rồi quẳng xuống đại dương
làm mồi cho cá

Ha Ha Ha
Có lẽ chưa bao giờ
Đàn cá ở đây
lại được xơi món ăn khoác lác
chết đến nơi
còn bịa ra sứ mệnh của mình!

Chúng kéo tôi đi
đứa nắm tay đứa nắm chân
áo quần tôi xô lệch
và tấm hải đồ
giắt kỹ trong người
rơi xuống !

Khoan ! tướng cướp quát to
Đem nó và cả mảnh vải giấu trong mình nó
lại đây!

Gã cầm tấm hải đồ
Xoay qua xoay lại
thằng này to gan thật
đi trên biển một mình
tiền chẳng có một trinh
thì làm sao buôn được
hay nó đang đi tìm
kho tàng nào giấu kín?

Gã xoay xoay hải đồ
rồi bỗng cười phá lên
Hô-me! Hô-me
Gã đọc lớn cái tên
nằm ở góc hải đồ
này thằng nhóc to gan
mày đến mộ Hô-me
làm gì vậy?
tao biết
mày không đi tìm của quí
vì ngôi mộ đó
người ta đã quật khai
dư cả trăm lần
nói đi!

Tôi không đi tìm châu báu
Tôi đi tìm thơ!

Thơ…Ha… Ha… Ha…
Thơ ư… mày đi tìm thơ
thật là nực cười!
chúng bay đâu
hãy cởi trói cho chàng thi sĩ
thả chàng về thuyền chàng
và hãy tỏ lòng hảo tâm
tặng chàng ít đồ ăn thức uống
làm quà tiễn chia tay!

Sao thế? Sao thế?
Thưa chủ tướng
Đám lâu la buông tôi ra
Bu quanh gã hỏi

Chúng mày ngu lắm
tướng cướp cười như nắc nẻ
nó là một nhà thơ
giết để làm gì?
giết nó cuộc đời nào có bớt đi một con người
và để cho nó sống
cuộc đời cũng chẳng có thêm
đến một con người…

*
* *

Địa Trung hải
Sóng êm gió thuận
thuyền tôi lướt qua đảo Cờ-rét
rồi cập bờ đông nam Hy Lạp
tôi neo thuyền vào bờ
lần theo hải đồ
băng qua vùng đồi trọc
tìm đến mộ Hô-me

Kia rồi! tôi nhận ra
Bia đá hình đàn lia
mọc giữa những khối đá
chồng xếp lên nhau
tầng tầng lớp lớp
lòng ngậm ngùi
tôi hái đoá hoa dại lớn
đặt lên bia mộ
hồn cung kính gọi
hỡi Hô-me cao cả
người với những vần thơ bất hủ
đã mở chân trời thơ
như một bình minh chói lọi
cho hôm qua hôm nay
và mãi mãi
tôi từ muôn dặm đến đây
chẳng quản đường xa
và bao khó nhọc
muốn xin người
chỉ bảo cho tôi

Những khối đá bỗng rùng mình
Lay chuyển… nứt ra…
Hình hài ông già mù
Ôm chiếc đàn lia cổ
chập chờn sương khói
dâng lên như thực như hư

Nào hỡi chàng trai trẻ
giọng ảo ảnh lâng lâng
nhẹ tựa hương đưa
ta biết chàng
đã vượt qua một cuộc hành trình
đầy gian lao thử thách
mong tìm một đường thơ
vậy ta sẵn lòng truyền lại
cho chàng một người chí khí
tất cả những gì
ta hiểu về thơ

Thưa người, tại sao
Lũ cướp biển lại thả tôi ra
Khi biết rằng
Tôi sẽ làm thi sĩ ?

Chẳng có gì lạ!
Vì chúng không gột nổi
lối quan niệm ngày xưa
cái thời Hy Lạp
đâu đâu cũng gặp
nhan nhản người làm thơ
lân la quán hàng
sân vận động
chợ trời
đọc và vịnh thơ
ngâm những chuyện tầm phào
mua vui cho mọi người
thay sách vở
sống qua ngày!

Tại sao lại phải
Thay sách vở để mua vui?

Vì hồi đó
sách làm bằng da thuộc
những vần thơ châu ngọc
được viết lên da
đóng thành dăm ba quyển
giành cho vua và các nhà quí tộc
những thị dân tiền không đủ
sao dám sờ vào sách
nên phải cần
dăm thi khách phiêu du
ngâm nga những vần thơ truyền khẩu

Làm nhà thơ rẻ rúm vậy sao?

Không! giờ đã khác

Sao bác tôi lại dặn
Con đường làm thơ là đường ngắn nhất ?

ngắn nhất để đi đâu?

Đi vào đường đời!
Và lập nghiệp đời!

Nếu vậy thì không!
Con đường làm thơ là đường gian nan nhất!
Và là đường dài nhất

Anh bạn hãy nhìn
Ta cả đời hành hương
khắp hang cùng ngõ hẻm
hát những vần thơ
chắt ra từ máu thịt mình
những ngón tay buốt tê
giữa những dây đàn căng mạch máu

ta hát – hát để quên đi nỗi đau
ta hát bằng nỗi đau
ta hát để át đi nỗi đau người khác
ta hát để mang nỗi đau của người khác theo mình
dẫu vậy
chưa một lần nỗi đau dứt cơn
ta hát đến mù hai mắt
để mong có ngày
nỗi đau nhân loại
mỉm một nụ cười
anh bạn thấy đấy
ta ngâm suốt đời
những vần thơ bất hủ
trên đôi chân chai sạn
thi gan cùng đá sỏi
trên những ngón tay rớm máu
riết chặt những dây đàn trăn trở
bằng một buồng phổi khát khao
chẳng bao giờ không mang cơn đói lỡ độ đường!
lỡ lòng người!
lỡ thi ca!
và lỡ nhân tình thế thái!
vậy thì làm sao có thể
nói rằng: con đường làm thơ là đường ngắn nhất!

Vâng! Tôi đã thấy
Nhưng xin người nói rõ nguồn cơn

Người ta vẫn bảo
Ăn để mà sống
chứ không phải sống để mà ăn
vậy thì chúng ta không thể
đem thơ đ��i lấy cuộc đời
trái lại thi nhân có nghĩa
là đem hết trái tim mình
hết trí tuệ mình
hết sức lực mình
và hết cuộc đời mình
đổi lấy những vần thơ
với con người
cuộc sống không có nghĩa
chỉ là được sống
mà là sống để làm một điều chi có nghĩa!

với thi nhân
sống không có nghĩa
giữ lấy cuộc đời
mà sống để sáng tạo
những vần thơ ý nghĩa cho đời!

Cuộc sống con người
Là cuộc sống mang ý nghĩa về cuộc sống
bởi con người không sống
như hình thức tồn tại
của gốc cây hòn sỏi bờ sông hay núi đá
mà con người sống
khi cố tìm lý do để sống!

Anh bạn hãy nhìn xem
suốt đời chưa một lần ta thấy
một kẻ ăn mày
một kẻ đói khổ
một kẻ rách rưới nào tự tử
nhưng thấy rất nhiều
những chiếc đầu treo trên thòng lọng
vì đã không tìm ra
lý do cho đời sống của mình

Anh bạn hẳn biết
Nhà nông trồng lúa cho đời
thợ gốm chế chum sành
và thợ may làm ra quần áo
vậy là thi nhân ta sẽ làm gì?

Hẳn ta chẳng có việc gì khác hơn
Là lên đường tìm kiếm
Ý nghĩa của cuộc đời!

Hãy đi tìm ý nghĩa của cuộc sống!

Ý nghĩa cuộc sống làm cho cuộc sống khát sống hơn!

Ý nghĩa cuộc sống sẽ tôn vinh cuộc sống!

Và ý nghĩa cuộc sống làm cho cuộc sống có lý do để sống!

Anh bạn hãy xem
những nhân vật của ta
I-li-át và Ô-đi-xê
chẳng phải lúc nào họ cũng lên đường
đi tìm ý nghĩa cuộc đời
toàn thể đội quân Hy Lạp
vượt biển nhắm Tơ-roa
người anh hùng Héc-to
bị A-sin giết
rồi đến lượt A-sin
người tắm thánh linh
toàn thân thể
đã bị đối phương
nhắm trúng gót chân – nơi duy nhất
còn vương da thịt cuộc đời
và chàng đã gục xuống
tất cả những anh hùng
và những chiến binh dũng cảm
quân Hy Lạp và quân Tơ-roa
ngã xuống!
phải chăng vì sự khải hoàn
cho sức mạnh
Không! tất cả những cái chết đó
Là vì cuộc đi tìm
Ý nghĩa của cuộc đời

Cái chết – làm cho người ta thấm thía hơn
Giá trị cuộc sống

Cái chết – làm người ta hiểu hơn
sống để làm gì

cái chết làm người ta sợ chết hơn
và muốn sống hơn

cái chết – là bài học để con người biết sống
một cuộc đời ý nghĩa

và thi ca cũng vậy
nó luôn luôn lên đường
tìm ý nghĩa cuộc đời
nó không lần theo máu chiến trường
đếm những xác chết
không lần theo mồ hôi
để đếm công lao động
mà nó là cuộc lên đường đi tìm ý nghĩa

Đó là đường đời của những vần thơ
Còn chính thơ
Nó là gì?
Xin người hãy chỉ cho tôi!

Nàng thơ mọc cánh
từ cuộc đời
và vút bay đi
chở theo
không mang trọng lượng cuộc đời
mà chỉ mang theo hình ảnh và ý nghĩa

nhưng chiếc bóng của một vật thể
nếu biết chiếu soi
sẽ lớn hơn và lớn hơn vô hạn
vật thể sinh ra nó
thi ca là cuộc lên mầm
hình ảnh của cuộc đời
hình ảnh đó tuỳ tài năng người nghệ sĩ
sẽ lớn hơn một lần hai lần
trăm lần hay cả vạn lần…

anh bạn trẻ
hãy thử nhìn ngọn lửa
nếu nó được đưa vào lò bánh
sẽ thành lửa nướng bánh mì
nếu được thắp trong đêm
sẽ thành đèn soi sáng

còn ngọn lửa của thi ca
là cuộc cưu mang tất cả
những ngọn lửa cuộc đời
nó thắp trong tim tình nhân
thành tình yêu nồng cháy
thắp trong đôi mắt
thành lửa soi trí tuệ
thắp sáng mặt trời
thành ngọn đèn chân lý
thắp sáng trăng sao
thành tiếng nói thì thầm
thắp đầu ngọn nến
thành không khí linh thiêng
thắp đống củi
thành tình bầu bạn
leo lét ngọn đèn
thành lời di chúc
và đốt bùng thi thể
thông ngôn về cuộc luân hồi
của cuộc đời
tái sinh vĩnh cửu

…

Một ngọn lửa mang vô vàn ý nghĩa
về sự sáng của nó
hơn cả thế
một ngọn lửa
có thể thắp lên
muôn vàn ngọn lửa

Nước cũng vậy
Nó từ muôn ngọn nguồn
chảy về muôn ngả
nước chảy
từ những đám mây
từ đỉnh núi
từ lòng đất
từ ngấn lệ
từ mồ hôi
từ máu
chảy thành
nước của sự sống
nước rửa tội
nước hội nhập
khi lao về cửa biển
và nước thánh hoá cuộc đời cát bụi
khi vọt cánh lên mây…

Ý nghĩa của đời sống là vô tận
Và nghệ sĩ tài năng
Chính là người nâng cánh cuộc đời
Bay vào cõi đẹp không bến không bờ
bởi thế mà
nghệ thuật cò con có thể còn mặc cả
còn nghệ thuật lớn lao
là một cuộc lên men vô tận
hình ảnh cuộc đời
ý nghĩa cuộc đời
vẻ đẹp cuộc đời
vì thế không thể nào mặc cả!

Còn thơ tứ tuyệt thì sao
Đó có phải là một bài thơ vừa đủ
để chiêm ngưỡng một cảm xúc
hay một ý nghĩa nào?

Thơ tứ tuyệt là sao
Ta chưa từng nghe thấy?

Thơ tứ tuyệt là thơ bốn câu
Câu đầu là mở ra
Hai câu giữa là phá
Và câu thứ tư là khép lại!

À, ta hiểu rồi
lần đầu tiên ta biết một bài thơ
có thể ngắn nhường nào!

Để loan báo một cảm xúc
Thì cần gì bốn câu
chỉ một câu là đủ
để tìm kiếm ý nghĩa
thì sao bốn câu thơ
lại trọn gói bằng
một câu triết học
nhưng nghệ thuật không phải vậy !

Nghệ thuật không phải
sự loan báo về một nụ hôn – rằng nó có
mà nghệ thuật là quá trình thụ hưởng
chính nụ hôn đó từ đầu đến cuối!

Thi ca là phó bản của con người
nếu con người sống từng cuộc đời
thì thi ca cũng chứng minh sức sống của mình
trong từng tác phẩm
một bài thơ có thể sinh ra
từ vần mang cảm xúc
nhưng một cảm xúc đã hạ sinh
nó phải đòi quyền sống
đòi quyền lớn lên
đòi quyền phát triển
đòi quyền thăng trầm
hạnh phúc và đau khổ
và một nghệ sĩ tài ba thực sự
là người có bột phải gột lên hồ
khai triển cảm xúc đó
từ một mầm non
thành cây đại thụ
và kiến thiết tất cả
những cành những lá những hoa
cả những mây những gió tụ về
làm nên khung cảnh
cho bài thơ đó

một nghệ sĩ lớn
không thể không là nhà kiến thiết vĩ mô
bởi nghệ sĩ chính là
đấng sáng thế tác phẩm của mình
thế thì tại sao
anh ta lại không dùng quyền năng sáng tạo
thổi linh hồn nghệ thuật
vào tất cả
hoá tác phẩm
thành vũ trụ mênh mông?

Chắc hẳn
nhà thơ lớn thì phải sáng tạo lớn
nhà thơ lớn có
một bộ não vĩ đại
một trái tim vĩ đại
nguồn cảm xúc vĩ đại
thì tại sao nhà thơ đó
lại ngâm một bài thơ
dăm câu ba điều- ngắn cũn ?

Một bài thơ ngắn
Là một bài thơ tự vẫn
Ngay ngưỡng cửa nó bước ra
Nhìn cuộc đời lồng lộng

một bài thơ ngắn
là một bài thơ chưa khai triển
toà kiến trúc
của nghệ thuật nguy nga

một bài thơ ngắn
là một bài thơ chưa biểu hiện lòng khát sống
nó sợ bão tố cuộc đời
và nấp mình trong căn lều bé nhỏ

bởi thế
nhân loại không bao giờ so sánh
một nhạc sĩ viết ca khúc xinh xinh
với nhạc sĩ viết đầy chương giao hưởng
chẳng phải bản giao hưởng Định Mệnh
đã đưa Bét-tô-ven lên ngôi bậc thầy nhân loại?
và nhạc kịch Hồ thiên nga
đã khiến Trai-coop-xki rạng danh thiên tài âm nhạc ?

Chính bản thân ta
Anh bạn có biết
thủa ta sống
nhan nhản những thi nhân
đầy huyện thị
đi khắp phố phường
ngâm tạc mấy vần thơ
dăm câu ba điều
kiếm chút tiền ăn
nhưng cuộc đời rất công bằng
cái gì dễ kiếm thì cũng dễ quên
những vần thơ nhỏ nhoi của họ
tan nhanh hơn cả bánh xuống dạ dầy
nhưng khi ta xuất hiện
với tiếng đàn la đau đớn
đòi quyền sống
của những vần thơ
ta gom những vần thơ chết yểu
hồn xiêu phách tán
tản mát khắp phố khắp phường
những xóm những làng và hang cùng ngõ hẻm
thiết kế thành trường ca bất hủ

Về cuộc hành trình
của I-li-át và Ô-đi-xê vĩ đại
có bình minh bừng lên với những ngón tay hồng
có hoàng hôn tàn tạ
có sinh thành có lớn lên
và có ngày tận hiến
có khởi nguồn – hành trình
và đích đến
có nguyên nhân – phát sinh
và kết quả
đó là hai giao hưởng hoàn mãn của thi ca
khi tác phẩm sống
thì tác giả còn
và ta trở thành người có công
hạ sinh nguyên lý thi ca

Đó là tác phẩm khát sống
Như mọi cuộc đời đều khát sống
Và triết gia A-ri-xtốt lừng danh
Đã đem nguyên lý của ta
Đúc thành chương thi ca lưu truyền mãi mãi

Xin cho tôi hỏi
Tôi thỉ thấy người
Nói đến thi ca
như một nỗi đau
tại sao không nói đến thi ca
như những niềm vui?

Thứ nhất, ta không phải thi nhân của hài kịch
Mà là thi nhân bi kịch
thứ hai, muốn cho cuộc đời vui
hãy vác thập giá cho đời!

Anh bạn hãy xem
chẳng phải Đức chúa Jê-su
vác khổ nạn thập giá
mong cứu chuộc cuộc đời
khỏi nỗi đau xác thịt

Và Đức Phật Thích Ca
chẳng mong đội chảo
để chúng sinh không còn ai
đội chảo

Và Sô-crát
chẳng uống cạn liều thuốc độc
cho thế gian mê muội
có ngày yêu chân lý

Ở khắp kinh thành A-ten
Không một người nào không hiểu
nụ cười chỉ là hình thức của hạnh phúc
nhưng chính nước mắt kia
mới là cái xây nên
lâu đài hạnh phúc từ chân móng
anh bạn hãy xem
nụ cười của đêm tân hôn
phải được xây từ bao chinh phục
bao xa cách và bao nước mắt?

một ngôi sao chói loà đỉnh tháp
cười với mặt trời chói lọi
có phải được gắn lên
hàng triệu viên gạch ép mình trong vữa?

một thí sinh
nở nụ cười đăng quang khoa cử
có phải nụ cười
được ươm từ bao công đèn sách?

Và một cuộc diễu binh
Qua khải hoàn môn
Có phải lội từ hy sinh
Trong máu trở về?

Bi kịch vĩ đại hơn hài kịch!
Vì bi kịch là sự hiến tế cho đời
mồ hôi, máu và sự sống
còn hài kịch nhỏ bé
vì là vụ gặt tức thì
nụ cười trên môi trong khoảnh khắc!

Ở Hy Lạp
Hài kịch giành cho đàn bà và trẻ nhỏ
Còn bi kịch
Giành cho những quí ông
để đào luyện đức mang thập giá

Nhân vật hài kịch
Là những thằng gù thằng ngọng
thằng tập tễnh hay thằng mắt lác
bôi son trát phấn thật đầy
lên thân xác mang khuyết tật
đội mũ đi hia thật bảnh
lên tâm hồn ngẩn ngẩn ngơ ngơ
mong chọc cười thiên hạ

Nhưng trái lại
Nhân vật của bi kịch
Là những người cao cả
Trai hùng gái liệt
Luôn khát vọng ngước lên
cứu chuộc tâm hồn
khỏi cuộc đoạ đầy thân xác trần ai
và luôn ước ao
hiến dâng đời mình
trong cuộc đi tìm
ý nghĩa cuộc đời cho toàn thể

Anh bạn nên nhớ
những kẻ hiến dâng cao cả
là những kẻ được chọn cho sự nghiệp
là những kẻ được làm thành cao quí
và sự cao quí đó
xứng đáng làm nên sự dâng hiến của con người!

vạn vật cũng vậy
có phải con gà trống
được Chúa ban ân hưởng
tiếng gáy kiêu hùng
đánh thức cuộc đời
và để một ngày thiêng liêng nào đó
mạng sống nó dâng lên bàn thờ
làm cuộc tế lễ thần linh
thử xem
ngày nó hiến tế là ngày hạnh phúc
hay là bất hạnh?
Không! Vinh quang thay cuộc hiến tế của nó

Những con ngựa
được trao bốn vó phi phàm
đưa chiến binh vào trận mạc
bốn bề gươm giáo thuốc súng và khói lửa
sứ mệnh của chúng là hạnh phúc
hay bất hạnh?
Không! Vinh quang thay sứ mệnh anh hùng của chúng

Hỡi anh bạn trẻ
Chúa ban cho chúng ta tài năng càng nhiều
Thì có nghĩa là
Chúng ta được chuẩn bị cho cuộc dâng mình càng lớn
vậy thì
vinh quang thay tài năng của chúng ta!
Và cũng
Vinh quang thay ngày chúng ta dâng hiến!

Nếu thi nhân sinh ra
với một trí tuệ hiền minh
một trái tim mẫn cảm
một giác quan kỳ diệu
thì hãy hát to lên
nỗi đau của cuộc đời
mong cứu rỗi mọi người
từ giữa cơn đau đó!

Hãy hát to lên
cuộc lên đường của mình
để tìm giữa cuộc đời
lý do ��ể sống!

hãy hát to lên
cuộc mang thập giá mình
để cho cuộc đời
nhẹ nỗi đau thập giá!

Và hãy hát to lên
giờ hiến tế cho đời
vì đó là lúc gieo mầm
ý nghĩa nền thi ca vĩnh cửu!

Ôi ta ngạt thở quá
Dương khí nặng làm ta tức thở
Và không thể ở đây lâu hơn được
Nhưng dù vậy
Ta sẽ hát tặng anh bạn trẻ
một bài thơ trước lúc chia tay

Vâng! Hân hạnh cho tôi quá
Nghe giọng một thi nhân vĩ đại nhất trần gian

Vâng ! hân hạnh cho tôi quá
Nghe giọng một thi nhân vĩ đại nhất trần gian

Tiếng đàn lia vang lên
Và Hô-me cất giọng

Ôi thủa ngày xưa
Ngay cả quê hương ta
Vùng núi đồi Hy Lạp
một chiếc nôi văn hoá con người
người ta rẻ rúm thi ca
coi thi nhân là những kẻ lang bang
hò xướng ất ơ
khác nào đào kép
ôi đắng cay
khi Pla-tông bảo
vô thưởng vô phạt sao
những kẻ làm thơ
hãy mời họ đi khỏi
để quê hương chúng ta
xứng đáng mảnh đất của những người thông thái

Ta là kẻ yêu thơ từ nhỏ
Nên ôm nỗi sỉ nhục trong lòng
về một hình ảnh thi nhân
bị nguyền rủa
chỉ ngâm nga vài lời đào kép

ta bỏ lại những gánh hát dong hài kịch
đi khắp A-ten và các thành phố lớn
tìm nguyên lý mới cho thơ
May thay! May thay!
đến một ngày ta phát hiện rằng
sở dĩ thi nhân ở xứ ta bị mọi người dè bỉu
là bởi hắn đã tự co mình lại
trong vài vần thơ miệng hắn xướng lên
từ chiếc cổ họng nông choèn
rồi ta quyết xây
thi ca phải là hình ảnh toàn thể của cuộc đời
ở đó
trí tuệ sẽ lên ngôi
và thi nhân không phải kẻ u ơ
thoái vị khỏi ngai vàng trí tuệ!

Ở đó ngôn ngữ sẽ hoán cải
một lần tất cả
nội dung và hình thức
và thi nhân không phải kẻ lơ mơ
ngữ nghĩa của ngôn từ!

Ở đó lô-gíc sẽ khơi thông
mạch cho ngôn từ trôi chảy
và thi nhân không phải kẻ vô tâm
đứng ngoài lô-gíc!

Ở đó giác quan sẽ đào sâu
Vào ngọn nguồn nhận thức
Mong chắt vạn vật thành ý nghĩa sâu xa
Và thi nhân không phải kẻ thấy gì nói nấy!

Ở đó đôi cánh thi nhân không còn lả lướt
Mà là đôi cánh
chở mang
gánh nặng cứu chuộc con người!

Ta đã chọn I-li-át và Ô-đi-xê
kiến thiết thành những trường ca
vòi vọi linh hồn cao cả
thâm viễn trí tuệ hiền minh
thiêng liêng tâm hồn tận hiến
gieo mùa ngôn ngữ mênh mông
lên men cảm xúc dạt dào
và chẳng bao giờ quên
sắp đặt tất cả
chảy trôi trong dòng sông lô-gíc vẹn toàn

Từ đó ta bước đi
Không còn là thứ thi nhân
Co mình trong mấy vần thơ nữa
Ta bước ngẩng cao đầu
Mang vóc một con người toàn thể
Trán ta sáng láng niềm kiêu hãnh
một lý trí hiền minh
tim ta đập kiêu hùng
tiếng thở bi hùng kịch
chân ta sải bước dồn
trên con đường lô-gíc hoá thân
đôi cánh thơ ta mất hút giữa trời
cùng muôn sao đằm mình trong tưởng tượng

Ôi vinh quang thay!
Nhân dân chào đón ta
như thi nhân của một người
như thi nhân của mọi người
họ tôn vinh ta
một lần tất cả
đã rũ bỏ những vần thơ thù tạc
khoác áo hành hương
vác thập giá thi ca khổ nạn
đi cứu rỗi cuộc đời
các triết gia thấy ta
ngả mũ kính chào
không còn dám coi ta
như một con người vô tích sự
và A-ri-xtốt còn bỏ công ra
viết cuốn thi ca
lưu truyền hậu thế

Vậy đấy
Thi ca được tôn vinh một lần tất cả
Cho ta
Và các thi nhân!

Ôi vinh quang thay
Cây đàn lia của ta
Đã trăn trở những khúc tơ lòng!

Ôi vinh quang thay
Đôi mắt ta chẳng còn nhìn thấy nữa
Vì chúng đã hiến cho đời
nước mắt thi ca!

Ôi vinh quang thay
tả tơi quần áo ta
vì ta là thi nhân vác thập giá cho đời!

Ôi vinh quang thay
Chai sạn bàn chân ta
Vì ta kẻ hành hương đi tìm gặp con người
ở khắp cuộc đời

…

Tôi đang khơi vơi
ngất ngây trong lời ca điệu nhạc
thì tiếng đàn ngừng bặt
tôi ngẩng lên
gặp ánh mắt Hô-me

Ta phải đi đây
trước khi chia tay
ta muốn dặn anh bạn trẻ hai điều:
thứ nhất là nghệ sĩ
không phải là người lả lướt trong lãng mạn
mà là người khắc kỷ hơn bất kỳ ai!
thứ hai, chỉ có nghệ sĩ và những nhà thông thái
mới đủ nghị lực để mang theo
hành trang hạnh phúc
giữa trái tim cô độc của mình!

Khối sương khói
từ từ chìm xuống
Vĩnh biệt! anh bạn trẻ
Keng! một đồng xu cổ rơi cạnh chân tôi
đồng tiền có hình ta
anh bạn hãy đem vào phố huyện
đổi lấy thực phẩm và nước uống
cho cuộc hành trình trở về quê mẹ
trở về quê thơ xứ sở…

Vĩnh biệt!
Vĩnh… biệt…
Tôi chưa đáp lời chào
Hô-me đã chìm xuống
Như một giấc mơ vĩnh cửu
ngủ vùi trong thực tại
…

Chương VII

Trào dâng hạnh phúc
những ý tưởng cao quí của Hô-me
dâng đầy ắp tinh thần
toả lan muôn vàn động mạch
tôi vừa chạy vừa bóp chặt
hình Hô-me nổi giữa vòng tròn
của đồng tiền cổ
tâm trí quay cuồng
xoáy trôi từ ngã ba
Người – Đời – Thơ
đến ngã ba
Thơ – Đời – Người
trời xoay tít
đất quay tròn
chóng mặt quá tôi đứng lại
từ từ mở những ngón tay đang ghì chặt
ngắm Hô-me cùng chiếc đàn lia
rồi lao về phố huyện

Nhìn những cô gái quê
tươi tắn và duyên dáng
cắp làn đi chợ
tôi bỗng thấy nhớ nàng khôn tả
bao bình minh lên
bao lần hướng về phía trước
đầu không ngoảnh dõi quê nàng
mong có ngày hoàn tất cuộc hành trình
được quay mũi thuyền
sớm tái ngộ với nàng

Biết bao hoàng hôn lặn
Ám ảnh bóng mặt trời xao xuyến
Đang vội buông mình
về quê xứ đoài mát dịu
là một lần vội dõi phương đông
xót xa khoảng cách vượt qua
mỗi hoàng hôn lại mỗi xa nàng
chiều nay cuộc hành trình đã mãn
lòng ùa dâng ngập
khát khao trở về với nàng yêu dấu

Ôi em yêu
cuộc chia tay của chúng ta
anh làm sao quên nổi
em xiêu xiêu
da diết bàn tay vẫy
sóng xô nhấp nhô
nghiêng nghiêng bờ cát lượn
quyến luyến một đường cong
chạy hút chân trời…

Nhưng anh không thể
Không dứt áo ra đi
suốt chặng đường
hình ảnh em chìm nổi
cuốn ra xa rồi lại ập vào
giữa muôn vàn lớp sóng
dập vùi tâm tưởng anh
nổi trôi gánh nặng hành trình

Ôi hạnh phúc sao!
chiều nay tâm hồn anh
bùng ra như gió thổi
trên đại dương lồng lộng
không còn bức tường nào ngăn cản
và ngọn gió đó
ùa tất cả về
hình ảnh em tha thiết
phía đông cuối chân trời

Đồng tiền cổ Hô-me
Không còn giá trị kim tiền
Mà giá trị làm sao
Nó đổi được bao đồng tiền mới
tiền chỉ mua được sản vật của con người
nhưng làm sao mua nổi
sóng yên biển lặng
tôi chỉ dùng chút ít
chọn mua cho nàng một chiếc nhẫn hứa hôn
thực phẩm và nước uống đủ dùng
rồi vội vàng quay gót

Gió thuận buồm
đường về sao nao nức
cảm thấy nhanh hơn
lúc đi gấp bội
sau vài tuần trăng
đã thấy mờ xa
dãy núi Vọng Phu
bờ biển quê nàng
lòng vui vô tận
mắt dõi đăm đăm
miền đất hứa của con tim
hồn trào sóng
mong dâng
những vần thơ đầu tiên của ái tình

Bỗng trời sầm sập
cắt ngang xúc cảm
mây kéo ùn ùn
sóng gào ào ạt
gió thổi ầm ầm
Rắc! một ngọn gió mạnh
quật gãy cột buồm
Rầm! một con sóng lớn
quật gãy lái thuyền

Nguy hiểm quá
Tôi vừa kịp lấy sợi dây mây
cột mình chặt vào thuyền
thì vô vàn con sóng
quất tới tấp
khúc gỗ tròn lăn lộn
trên sóng vùi
khác nào lăn trên sườn núi

Nước biển trào vào mắt tôi
Mũi tôi
Tôi ngất đi
Phó mặc cuộc đời
Trong khúc gỗ tròn
Xoay vần chìm nổi

Tôi tỉnh dậy giữa bao nhiêu khuôn mặt
Đôn hậu của làng chài
Đang chăm chăm đón nhìn
một hơi thở phục sinh
về giữa lòng người

Nước! Nước… cho tôi nước
Nàng… Nàng… Tôi gọi tên nàng…
ở núi Vọng Phu
rồi lại ngất đi
trong cơn run rẩy
nước lạnh của muôn con sóng
từ giữa tim vẫn cứ trương lên

Anh! Anh!
một hơi ấm sâu thẳm
dâng từ vực thẳm thớ nhung
trào lên lồng ngực
truyền thấu hơi thở tôi
và ngôn ngữ dịu ngọt của nàng
làm tan băng lỗ tai đang ù đặc

Cơn lạnh giữa tim tan biến
Hơi thở bên ngoài
truyền vào trong
một sức sống nồng nàn
mãnh liệt!
tôi mở mắt
Em! giọng tôi xuyên qua
tầng cổ họng cứng tê
như mạch máu trào lên
từ trong lòng đất thẳm

Anh! Anh sống rồi
Em!
Nàng đỡ tôi lên

Sao em đến được đây?

Các bác dân chài
Nghe anh gọi lớn tên em
Nên đã đi tìm
Cha em kia! cả cha em cũng đến

Chào chàng trai!
thật may quá cháu tỉnh lại rồi
Chào bác! dạ không
Con chào cha
Con và em đã hứa hôn
Con trở về đây
lần này không còn là khách lạ
mà là con của cha
qua cơn bão đấy
hai em trai bé nhỏ
có việc gì không?

Không! Ơn Chúa…

Anh ăn cháo nhé
Nàng loay hoay đứng lên
loạng choạng rồi ngã xuống

Em sao thế
Tôi thấy hai chân nàng co rúm lại
trời… sao thế em?

Anh đừng buồn
chiều nào em cũng ra bờ biển
ngóng anh về
mắt em rõi đăm đăm
phía muôn vàn lớp sóng
và quên đi hai bàn chân tê dại
vùi trong cát sũng ngâm
những con sóng thuỷ triều
rồi một buổi chiều
một cơn rùng mình
chạy từ bàn chân lên tới sống lưng
làm chân em tê liệt.

Em… Em… tình yêu của em
lớn nhường nào!
Anh biết lấy gì bù đắp em đây
Em… em của anh
đừng bao giờ buồn nữa
anh đã về đây
anh sẽ nâng đỡ đôi chân em
đôi chân đã vì anh
tê liệt!

tôi run run
rờ sợi dây đeo cổ
lóng ngóng tháo ra chiếc nhẫn hứa hôn
mang về từ muôn lớp sóng
đeo lên ngón tay nàng
Em! Đây là nhẫn cưới
của em
của đôi ta
của tình yêu chúng ta
em hãy mãi mãi giữ lấy
tình yêu anh
sẽ luôn theo em
như chiếc nhẫn này
chẳng bao giờ quên
ôm lấy ngón tay mềm
tôi đeo nhẫn cho nàng

Anh! mắt nàng rưng rưng
Và ôi kỳ lạ
Thân nàng lắc mạnh
Như cột buồm trúng gió
Nàng đứng thẳng lên

Anh! nàng lắc mạnh vai tôi
Vì anh đấy
Vì tình yêu anh quá mạnh
Đã truyền cho em sức sống
Chân em đứng được rồi

Con… Con…
Cha nàng la lớn
Ôi các con
kỳ diệu nhường bao!

Húp xong bát cháo lớn
xế chiều thì tôi hồi phục
cha nàng và nàng
cảm tạ mọi người
xin phép đưa tôi về nhà an dưỡng
tôi chia tay dân chài
lòng bin rịn
tạ ơn mọi người
không chỉ cứu sống
mà còn giúp tôi
tìm được người yêu

sau ít ngày
luôn kề bên nàng
tận tình chăm sóc
sáng nay thấy người vừa bình phục
tôi nói với cha nàng
con luôn nóng ruột
cha mẹ ở quê
không người chăm sóc
nay con đã khoẻ
xin phép cha
được trở về quê
thăm cha mẹ đẻ
trước khi đi xin cha
cho con được phép cưới em
để thành chồng thành vợ
gắn bó thành một xương một thịt
chúng con đã yêu nhau
chẳng thể dời nhau nữa

Chuyện yêu nhau
Là của các con
Nhưng chuyện kết tóc se tơ
Con không thể tự mình quyết được
Mà phải để cho cha mẹ mình quyết định!

Không! Con đã lớn khôn rồi
Con đã vượt sông dài đi đến ngọn nguồn của núi
Con đã vượt đại dương đi tìm ý nghĩa cuộc đời
chẳng lẽ con còn chưa đủ lớn khôn
làm chủ sự lựa chọn của mình?
Không! Con xin được quyết
Tình duyên của con
Xin cha chấp thuận!

Cha ơi! Xin cha chấp thuận
Cho con lên đường
Đi theo anh ấy
Con yêu anh ấy
Con đã nhận nhẫn hứa hôn của anh
giờ không thể không
thuyền theo lái gái theo chồng

không được! con gái
có người cha nào không muốn
con gái mình tìm được chỗ trăm năm
xứng đôi vừa lứa
nhưng theo phong tục quê ta
con gái không thể
về theo trai mà chưa có lời xin
của bố mẹ chồng
thôi! Phép vua thua lệ làng
con hãy lên đường
về thăm cha mẹ
sau đón các cụ đến đây
để rước dâu về
đây cha tặng con
một bầu rượu làm bạn đường
nhưng hãy nhớ
uống ít thì tỉnh
uống nhiều thì say
chớ có sa đà ngã vào men rượu
dễ chẳng tìm thấy lối về

Em đừng khóc nữa
Tôi an ủi
Anh về quê kíp thăm nhà
sẽ sớm trở lại cùng cha mẹ
để đón em
ôi nàng dâu mới!

Chia tay nàng
Tôi cắm đầu đi liền mấy ngày đường
chiều nay
giữa nẻo đường quen lối ngày đi
hồn bỗng nao nao
niềm u hoài khôn tả
mới ngày nào
chân bước lên đường hăm hở
như lưỡi cày mới
bàng hoàng vỡ vạc
cánh đồng tinh khôi vô tận
mà giờ đây trở về
cảm thấy mình là con người khác hẳn
nhìn núi nhìn sông
nhìn đồng nhìn cảnh vật
cảm thấy tất cả
bé nhỏ vậy sao

có lẽ xưa kia
vì chúng ở trong ta
một đôi mắt trẻ thơ vừa mới lớn
còn giờ đây tất cả đều nhỏ
vì có thể đôi mắt ta đã lớn lên nhiều

hoàng hôn tàn
trăng lên
tay nâng bầu rượu
uống liền ba ngụm
liền phát giác rằng
cảnh vật nhỏ đi
nhưng mắt nào có lớn lên đâu
vậy cái gì trong ta đã lớn
khiến cảnh vật co mình bé nhỏ?
bỗng phát hiện ra
cái lớn trong ta chính là tâm tưởng!

Ta đã uống rượu bao lần ấy nhỉ?
lần đầu tiên với ba thi nhân
trên núi thơ
lần thứ hai với bác dân chài
trên biển
ngắm trăng và sóng
còn lần này ta uống mình ta
ta nhìn tay ta
so với ngày đi chẳng lớn lên
vậy xúc giác không lớn!
ta nhìn cảnh vật
đang uống cái nhìn của ta
và biết – cái nhìn không lớn lên!
Ta nghe âm thanh từ muôn loài vọng đến
biết tai mình có vẻ tinh ra
nhưng không lớn lên!

Nhưng tất cả đều lớn
nhờ vào tâm tưởng ta đã lớn khôn lên
ta nhớ lại câu thơ đầu tiên
mà xấu hổ, ôi:
mây bay về viễn xứ
mây bay đi trong gió giữa trời
nhưng tất cả chẳng mang
một tầm vóc nào lớn hơn chúng cả
ta nhìn trăng đang lên
rồi trăng lại tàn
nhìn sao trời mây bay gió thổi
chợt nhận ra rằng
tất cả điều đó không thuộc về ta
vậy là ta bất lực
khi ta kẻ chẳng bao giờ
mảy may thay đổi được
đường đi của chúng
cũng như chưa từng
hạ sinh ra chúng

Đúng vậy! ta không phải Đấng Sáng thế
Ra vòm trời kia
mặt trời mặt trăng và các vì tinh tú
nhưng ta – là thi sĩ
kẻ toàn quyền đưa tất cả
vào trong thi phẩm!

Vậy ta là chiếc gương thụ động của thiên nhiên
Hay là cái gì khác vậy?
Không! Ta không phải Đấng Sáng thế
Nhào nặn toàn vũ trụ
Nhưng ta là đấng sáng tạo
Sinh thành tác phẩm của mình!
Nhưng trước khi sinh ra tác phẩm của ta
Ta phải sinh ra ta
Con người tác giả

Ta nhìn trăng
Không phải ta tả trăng
Mà tả cái nhìn của ta hướng về trăng

Ta cảm thấy bầu trời se lạnh
Không phải cái lạnh của trời
Mà cái lạnh của lòng ta đã ngấm

Ta nhìn cuộc đời
Không phải như cuộc đời đang phô ra thực tại
Mà như ý nghĩa cuộc đời
Phát giác trong ta

Ta nhìn bầu trời
Không tả – việc không nhìn thấy Chúa
Mà tả những gì mặc khải
Sau các tầng mây

Nhưng trước khi sinh ra con người tác giả
Ta hãy sinh ra ta
Con người của con người
Con người ta là ai?

Ôi lúc này đây sao mà tôi muốn hiểu
Tôi là ai
Tôi có phải thi nhân
May mắn đã làm một câu thơ được chăng hay chớ?

Tôi có phải thi nhân
Đã đi đến tận nguồn của con sông
để biết mạch chảy cuộc đời?

tôi có phải thi nhân
đã tìm về tận nền văn minh Hy Lạp
học nguyên lý thi ca?

tôi có phải thi nhân
đang rướn mình trên biển
muốn làm một khúc thơ tình
thì gặp ngay giông bão?

Không! tất cả chưa đủ
Làm thi nhân thì phải có thơ
tất cả hành trình đã băng qua
dồn ép tôi
tất cả những khao khát bên trong
thôi thúc tôi
tất cả cảnh vật bên ngoài
bao vây tôi

Chao! giờ đây sao tôi muốn cất lời
Ngâm một vần thơ của mình đến vậy
rượu xông lên mắt
suy tưởng dâng trào não
khát vọng dâng ứ tim
chân muốn chồm lên
băng ra ngoài không gian im ắng
nín bặt những vần thơ

Nhưng bất lực làm sao!
Mây vẫn trôi
Sao trời vẫn thì thầm tình tự
Trăng vẫn tàn
giữa bầu trời khơi vòm im lặng
lời thơ nín bặt trong lồng ngực
những vần không cất nổi âm thanh
trong cõi hỗn mang
không đầu không cuối
ôi bất lực hồn tôi
một khát vọng cháy lên
sao không đốt nổi mình thành thi sĩ?

Tôi về đến nhà
chẳng còn nhà nữa
ngôi nhà tường phên mái rạ
đã bị cơn gió xoáy
cuốn đi!
giờ trên nền nhà cũ
chỉ còn một chiếc lều dựng tạm
Cha ơi!
Mẹ ơi!

… Ôi con! Con nó về ông ơi
Con! Cha tôi gượng dậy
Cha mẹ ơi sao đến nước này
Sao cùng lúc
cả hai người đều quị?

Đó là do trận gió vừa qua
cuốn mất ngôi nhà trong chớp mắt
mưa thì rơi tầm tã
sấm chớp réo đùng đùng
khiến cả cha lẫn mẹ
đều nhiễm lạnh
lại thêm nhớ con
đi mãi chẳng về
nên tâm thần chúng ta suy nhược
đành nằm bẹp trên giường như vậy!

tôi ôm cha mẹ
mừng mừng tủi tủi
thôi cha mẹ an tâm
giờ con đã trở về
con sẽ lo chăm sóc
cha và mẹ
cho đến khi lành bệnh
con sẽ làm lại căn nhà
bằng cột mới
rui mè mới
và mái mới

Ôi cha mẹ
trải qua nẻo đường vạn dặm
nay con đã lớn khôn
dẻo dai và cường tráng
con sẽ xiết chặt từng mối lạt
để căn nhà chúng ta
sẽ vững vàng
mặc mưa mặc gió
chẳng còn lo đổ nữa
con sẽ trang hoàng
thật đẹp ngôi nhà mới
để đón con dâu mới
về phụng dưỡng mẹ cha!

Con dâu mới ư
Cha mẹ sẽ đón con dâu?
trời ơi! Con trai đáng yêu
của cha và mẹ
con khác xưa nhiều quá
đã trở thành một đàn ông có bản lĩnh rồi
việc trăm năm mà chẳng cần cậy trông
vào cha mẹ hay ông tơ bà mối

Ôi thằng cháu
Có phải nhà thơ của bác đã trở về
Bác tôi chạy ùa vào
Ôm lấy vai tôi
Ôi đôi vai
Giang lớn như hai cánh đại bàng
Và cứng cáp lạ lùng
thật chẳng hổ
một đấng nam nhi
sức dài vai rộng
mang chí hải hà
vượt muôn ngàn dặm
còn thơ thì sao
trên nẻo đường đi cháu có làm được bài nào?
Hãy ngâm lên chàng trai
Nhìn khuôn mặt cháu
thấy ngay niềm đam mê thơ rất lớn
mênh mông như biển
vòi vọi như núi cao
và hun hút như con đường vô tận…
nào hãy ngâm đi!

Nhưng, cháu…
Cháu vẫn chưa làm được
đến một vần thơ…

thật thế sao?
…

Vừa chăm sóc mẹ cha
Tôi vừa nóng vội
cất lại ngôi nhà
đón cô dâu mới
chưa đầy tháng
ngôi nhà đã dựng xong
mái thơm nức mùi rơm mới
tường phên tre đan chặt
dầy gấp hai tường phên cũ
và tôi đan một tấm liếp ngăn buồng
sửa soạn cho đêm tân hôn
thế giới của tình yêu

Công việc vừa xong
Tôi bàn với mẹ cha
Hãy gấp gấp lên đường
Đi xin nàng dâu mới!
Cha tôi liền bảo
giờ cha mẹ mới khoẻ
không đủ sức đi xa
nay uỷ thác bác con
đến nhà gái lo việc xin dâu

đúng đấy con ạ
mẹ mới ốm dậy
làm sao theo con
cuốc bộ đường xa như vậy
nay việc xin dâu
đành nhờ bác con lo giúp…

Tôi và bác tôi
Khăn gói lên đường
Tôi thì nóng ruột
chỉ cắm đầu đi
bác tôi thong thả
vừa đi vừa nhìn mây và gió

Này cháu!
Sao cháu đã đi ngần ấy cung đường
vượt sông vượt núi và vượt biển
vẫn chẳng hề
có một vần thơ?
Làm thơ có khó gì
Sao cháu không cố thử
Cháu hãy nhìn con đò kia
Và hãy nghe bác làm thơ lục bát
Này nhé:

Dòng sông chảy dọc con đò
Mây bay ngang núi giọng hò khơi vơi

Nào có dễ ợt không?
Hay cháu nhìn cây bàng kia
Lá chỉ còn thưa thớt
Và ta sẽ có ngay
một vần thơ lục bát

Cây bàng lá rụng lưa thưa
Heo may thong thả còn chưa sang đò

Cháu có thấy hay không?

Bác ơi sao bác làm thơ dễ thế?

Thì bác đã bảo rồi
Con đường làm thơ là đường ngắn nhất
Cháu cứ nhìn cứ nghe
cứ ngâm cứ gieo vần
là sẽ thành thơ!

tại sao dân làng ta
lại gọi bác là nhà thơ phố huyện?

Vì có mấy trẻ nhỏ
Sau mùa gặt rỗi công
Đem thuốc tẩy lên phố huyện
Bán dong để kiếm tiền
Chúng đi rạc rầy
từ ngõ nầy qua ngõ khác
chẳng ma nào mua
thế là chúng quay về
cầu xin bác làm mấy vần thơ
để đem rao bán
may gặp người mua
chẳng cần nghĩ lâu
bác xuất khẩu ngay một bài thơ thuốc tâỷ:

Hồn em trong trắng
Áo dính nhựa cây
thuốc tẩy anh đây
bôi vào là hết

Chúng vừa đi vừa rao
Dân phố chợ kẻ nọ kháo người kia
rằng thơ hay quá nhỉ
gieo vần êm tai quá
và người ta kéo ra
ào ào mua thuốc tẩy
thế là bác trở thành nhà thơ của làng
và mang danh nhà thơ phố huyện
đám trẻ bán dong
thi thoảng lại rẽ qua nhà
biếu bác vài đồng nhuận khẩu thành thơ

đấy cháu xem
làm thơ có phải
rất thuận tiện không?

A, đò kia rồi
Bác tôi reo lên
Chúng ta hãy sang ngang!

Cô lái đò chèo chiếc thuyền nan
Ra đến giữa dòng
Thong thả buông chèo
Ngâm một bài thơ:

Sông sâu nước chảy thuyền sang
hỡi ơi thi khách sang ngang làm gì?

Cháu thấy không, ở xứ ta
đến cô lái đò cũng biết làm thơ
khách đi đò thoáng nhìn cũng biết
thi khách là ai!
Thôi cháu hãy làm ngay hai câu lục bát
để đáp lời nàng
cho đỡ hổ mặt nam nhi
tài cao sức cả

Không! Không… cháu chịu thôi

thế thì tránh ra, để bác
bác tôi rướn người ngâm cao giọng:
đò ngang chỉ hướng một bờ
còn ta thi khách bao giờ hết đi

Tài quá! Tài quá!
Dân đi thuyền reo lên
vỗ tay đôm đốp

tôi bỗng thấy lòng sao bức bối
nhảy vọt khỏi mũi thuyền
rơi xuống mép bờ sông
nước bắn lên tung toé
tôi lao về phía trước
tôi chạy về phía trước
nơi đó có một ngọn núi sừng sững hiện lên
chắn tầm nhìn ra biển

Trời bỗng nổi cơn giông
lớp lớp sóng mây
từ phía tây bỗng kéo ùn ùn
giăng những tầng đen đặc
qua vòm trời xanh biếc
những vạt mầu xanh trên núi rùng mình
rách ngả nghiêng theo
gió biển lướt trên đầu những lớp sóng gầm
về
quất mạnh!

Cơn giông to quá cháu ơi
Ta hãy lánh vào kia

Không! Tôi chẳng nghe thấy gì
Ngoài tiếng gió lòng mình giật mạnh
cứ lao thẳng về phía trước!

Trời tối sầm sầm
Gió gào ầm ầm
Mưa rơi tầm tầm
mặc tất cả
tôi lao lên đỉnh núi!

Cháu ơi
chờ bác với

Tôi đứng
Vươn mình trên đỉnh núi
Nhìn trời đất vũ vần
Như một buổi tạo thiên lập địa
Nhưng than ôi!
Tâm hồn tôi vẫn ken dầy đặc
những lớp mây đen
chưa tuôn mưa thành thơ được

Hỡi hồn ta
Ngươi hãy gào lên
Hãy vỡ ra những tầng mây nín bặt
hãy gieo sấm và phóng chớp
hãy tuôn mưa
hãy chảy thành thác l��
hãy sục sôi cuộn chảy
những vần thơ!

Sấm bỗng nổ trên đầu
chớp xé rách bầu trời đen kịt
gió cuốn trôi những tảng mây dầy
mở ra không gian xán lạn

phía tây
mặt trời giương mình lên gấp bội
mong dâng khắp trần gian sóng nắng hoàng hôn

phía đông mặt trăng đang cố ngoi lên
mong kịp khúc hoà thanh ánh sáng với mặt trời
sóng biển lắng khúc thét gào
dịu êm dần trong cung đàn ánh sáng
mầu xanh của sóng
chở mầu hồng của hoàng hôn
mầu ngọc bích của trăng ngà
sóng sánh
long lanh
sền sệt
nặng mình trong xao xuyến
một chiều vũ trụ sắp chia tay
ngày và đêm

và hồn ta
những tia chớp sao mà mãnh liệt
quất tơi bời những đám mây đen

những con sóng lòng sao thôi thúc
gào như muôn lớp sóng bạc đầu

những mạch máu réo lên như thác
qua nhịp vỗ con tim dồn dập

mắt ta long lên
nhìn trời nhìn đất
chân ta khởi một điệu vũ cuồng si
trên đá tai mèo nhún nhảy

cháu ơi hãy cẩn thận
kẻo chừng ngã mất

Ôi đất trời hãy chứng giám cho ta
Ta muốn làm thi sĩ

Chương VII – Phần kết

Thi sĩ là ai
Có phải người lả lướt cùng mây với gió
Không! Ta nhớ lời dặn của Hô-me
Thi sĩ là người khắc kỷ hơn bất kỳ ai!

Hỡi mặt trời kia
Ta biết ngày ngày ngươi khắc khổ
vượt chặng đường từ đông sang tây
vậy mà ngươi chẳng bao giờ quên dâng cho trái đất
những tác phẩm hào quang
muôn mầu sáng tạo
với bình minh lóng lánh
và hoàng hôn xao xuyến

Hỡi chị Hằng kia
Ta biết nàng luôn làm dáng
Trong cơn đỏng đảnh
Lúc ẻo lả như chiếc lá mềm khi thì bán nguyệt
Nhưng chẳng bao giờ không đúng hẹn
cứ trung tuần là nàng đến đầy tròn

Ôi những con sóng kia
Ta biết sở dĩ các ngươi có thể
vỗ mãi khôn nguôi bài hát của mình
là bởi các ngươi luôn bắt nguồn lấy giọng
từ một cung lòng sâu thẳm

Ôi những đám mây lang bang
Ta biết các ngươi chẳng bay vu vơ
Mà đang ép mình theo gió
Đi tìm bầu bạn của mình
Mong tích cho đời
những cơn mưa

Thế là ta đã hiểu
vạn vật sống trong nguyên lý hằng tồn của chúng

ta cũng vậy
ta là một thi nhân
ắt cũng phải thuộc về
nguyên lý của dòng thơ!
bản chất mọi công việc ở đời
thì phải mang khó nhọc
các cô gái bán hoa
là bài học giúp ta nhận biết
họ là những con người
kiếm đồng tiền
bằng con đường hoan lạc
nhưng mà nghề của họ
chẳng phải khiến mọi người coi rẻ?

Không! Ta sẽ là thi nhân
Như công việc chính đáng cho đời
Và ta hiểu
sự nghiệp lớn phải đa mang lớn
đường thơ càng gian nan
thì tư cách thi nhân càng lớn
và vinh quang đôi cánh của nàng thơ
chính là sự vinh quang
của con đường nàng thơ đã vượt

Ta sẽ đi vào đường thơ
để thấy đường đời thi sĩ
ta sẽ sống hồn ta
sẽ hoá chảy đời ta
thành những vần thơ
hồn thơ ta sẽ không tì cột sống
vào vài lối gieo vần
và không ngâm dăm ba câu loáng thoáng
đổi lấy cuộc đời dài bội bội lần

Không! Ta sẽ ngâm một bài thơ
Dài suốt cả đời ta
Ngâm bằng lời ta
bằng trí tuệ ta
bằng tim ta
bằng tình yêu ta
ngâm đến khi lời thơ của ta
tan hoà trong máu
và chính ta – chính cuộc đời ta
sẽ hoá một bài thơ lớn

Thơ là đời ta
Ta sống hít thở qua những vần thơ
Cho đến khi bầu dưỡng khí trong lồng ngực
đập nhịp cuối cùng vọng một âm thơ

Thơ là con người nhân loại của ta
Qua thơ
Ta hiển hiện một con người
Có việc làm để sống!

Thơ là danh dự của ta
Vì thơ cho ta chứng chỉ
hiện diện một con người chuyên biệt
thực thi sứ mệnh
nghệ sĩ của mình!

Ta hiểu
sự vinh quang của Chúa Jê-su
bị đóng trên thập giá

sự vinh quang của Phật Thích Ca
được nung trên chảo

sự vinh quang của Hô-me
hát trên những dây đàn rỉ máu

Vậy thì
chẳng thể nào khác được
sự vinh quang của ta
là vinh quang vác thập giá thơ

thập giá ta đâu?
Chính ngòi bút của ta sẽ là thập giá
Ngòi bút của ta
sẽ là gánh nặng
đè lên từng sợi tóc của ta
khiến nó chuyển mầu

đè lên từng nhịp tim ta
khiến nó trăn trở đập

đè lên từng suy tưởng ta
như chiếc mạo gai đóng trên đầu Chúa

đè lên từng mạch máu ta
khiến chúng thôi thúc chảy
trong cơn dằn vặt
nào hãy khai thông
dù một ý thơ
ta sẽ vác ngòi bút ta
làm thập giá thơ
thế còn chưa đủ
ta còn đóng đanh chính thân ta
lên thập giá mình
để đối mặt trước cuộc nhận diện
ta là thi sĩ

Ta đối mặt trước án phạt mình
để lên án
hỡi ngươi chẳng đang làm thi sĩ?
vậy hãy sáng tạo đi!
Ngươi sáng tạo gì nào?
Hãy ngắm lại đi!

Và có phải ngươi đang chiêm ngưỡng ngươi?
Hãy ngắm nhìn chính lần chiêm ngưỡng đó!

Ta sẽ treo ta
Lên thập giá mình
Cho đến khi
những ngón tay tứa máu
những ngón chân tứa náu
mái tóc rỉ máu
và lồng ngực ứa máu
phóng ra những vần thơ trôi chảy máu

thành mạch khát sống cho thơ!
Thành mạch khát sống cho đời!

Ôi phút giờ tạo thiên lập địa
của tâm hồn ta
đã đến lúc ngươi phải tuyên xưng
ngươi có sứ mệnh phải làm thi sĩ!

Sứ mệnh của ngươi
Là sứ mệnh mang ngòi bút!
Ngòi bút thơ ta
Là thập giá thơ ta!

Thập giá đó chính là con đường gian nan của ta
Con đường thi ca
một lần mãi mãi

Thập giá đó chính là con đường vinh quang của ta
Con đường của thi nhân
một lần suốt thiên thu

Thập giá đó chính là án phạt cay đắng của ta
rằng ta phải làm thi sĩ
một lần cho tất cả

Thập giá đó chính là con đường cứu chuộc hồn ta
Vì ta dâng cho đời sự hiến tế của mình
một lần vĩnh cửu

Thập giá đó
Chính là con đường ta hội nhập thế giới thi ca
Băng vào đường thơ
bằng khổ đau sáng tạo của mình
một lần vô tận

Ôi chàng trai của bác
Hùng vĩ làm sao!
đấy không phải thơ tứ tuyệt
cũng không phải cách gieo vần lục bát
không rõ đó có phải thơ không
nhưng chưa một lần
ta chứng kiến

mạnh mẽ nhường bao sức sống của ngôn từ!

vũ bão làm sao ý chí một chàng trai!

Siêu phàm biết bao trí tuệ của con người!

Và một tâm hồn thơ khao khát cuồng si như vậy!

Hỡi chàng trai
Đã không còn bé bỏng như đứa cháu
Mang huyết thống thuần tuý nữa!
Ta đã hiểu ra rồi
Con đường làm thơ
Không phải cần câu cuộc sống
Trên hành trình ngắn nhất
Mà con đường làm thơ
Là đường gian nan nhất!

Ôi vĩ đại thay con đường thơ
một con đường hành hương toàn thể
của trí tuệ tâm hồn cảm xúc và ngôn ngữ!

Ôi vinh quang thay sự nghiệp làm thơ
sự nghiệp vác thập giá cuộc đời để tôn vinh
chính cuộc đời trong cát bụi!

Ôi cao cả thay thi sĩ
người hiến dâng ngòi bút máu thịt của mình
viết cho đời những thánh ca rửa tội!

Ôi thánh thần thay thi sĩ
người nhập thế trần gian với khúc đàn thơ thần diệu
thánh hoá con người bằng đôi cánh thi ca!

Ôi vinh quang thay…

Và con đường thơ vẫn đi về phía trước…

Khai bút 29-4-1997
Hoàn thành 6-6-1997

Tác giả: Nguyễn Hoàng Đức

(LVN GROUP FIRM: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo và có thể một số thông tin pháp lý đã hết hiệu lực tại thời điểm  hiện tại vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến Luật sư của LVN Group, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)