Người sử dụng lao động có được quyền bắt buộc người lao động làm thêm giờ hay không?

Căn cứ vào khoản 1, khoản 2 Điều 107 Bộ luật Lao động năm 2019, thời gian làm thêm giờ là khoảng thồi gian làm việc ngoài thời giờ làm việc bình thường theo quy định của pháp luật, thỏa ước lao động tập thể hoặc nội quy lao động.

Khi làm thêm giờ phải được sự đồng ý của người lao động, trừ trường hợp làm thêm giờ trong trường hợp đặc biệt theo Điều 108 Bộ luật Lao động năm 2019.

Như vậy, Với quy định khi làm thêm giờ phải được sự đồng ý của người lao động nhằm bảo đảm quyền lợi cho người lao động, tránh trường hợp người lao động không muốn làm thêm giờ mà bị người sử dụng lao động ép làm việc, ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động.

Luật LVN Group tư vấn, phân tích chi tiết quy định pháp luật về vấn đề trên như sau:

1. Quy định về thời gian làm việc của người lao động

Pháp luật quy định về thời gian làm việc của người lao động cụ thể tại Điều 105 Bộ luật lao động năm 2019 quy định về thời giờ làm việc bình thường. Theo đúng quy định của pháp luật thì thời giờ làm việc bình thường không quá 08 giờ trong 1 ngày và không quá 48 giờ trong 1 tuần. Người sử dụng lao động sẽ có quyền quy định thời  giờ làm việc theo ngày hoặc tuần nhưng phải thông báo cho người lao động biết. Trường hợp theo tuần thì thời giờ làm việc bình thường không quá 10 giờ trong 01 ngày và không quá 48 giờ trong 01 tuần. Nhà nước cũng khuyến khích người sử dụng lao động thực hiện tuần làm việc 40 giờ đối với người lao động. Người sử dụng lao động sẽ có trách nhiệm bảo đảm giới hạn làm việc tiếp xúc với yếu tố nguy hiểm, yếu tố có hại đúng theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và theo đúng quy định pháp luật có liên quan.

Pháp luật lao động cũng quy định về thời gian nghỉ hằng tuần theo Điều 11 của Bộ luật lao động năm 2019 thì mỗi tuần người lao động được nghỉ ít nhất 24 giờ liên tục. Trong các trường hợp đặc biệt do chu kỳ lao động không thể nghỉ hằng tuần thì người sử dụng lao động sẽ có trách nhiệm bảo đảm cho người lao động được nghỉ tính bình quân bằng 01 tháng ít nhất 04 ngày. Người sử dụng lao động có quyền quyết định sắp xếp ngày nghỉ hằng tuần vào ngày Chủ nhật hoặc ngày xác định khác trong tuần nhưng phải ghi nội dung  vào nội quy lao động. Nếu như ngày nghỉ hằng tuần trùng với ngày nghỉ lễ, tết theo quy định thì người lao động sẽ được nghỉ bù ngày nghỉ hằng tuần vào ngày làm việc kế tiếp. Cụ thể người lao động sẽ được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương trong những ngày lễ, Tết: Tết dương lịch (01 ngày vào ngày 01 tháng 01 dương lịch); Tết âm lịch (5 ngày); Ngày Chiến thắng (01 ngày vào ngày 30 tháng 04 dương lịch); Ngày Quốc tế lao động (01 ngày là ngày 01 tháng 05 dương lịch); Ngày quốc khánh (02 ngày); Ngày giỗ tổ Hùng Vương (01 ngày). 

Như vậy, ta thấy rằng thời gian làm việc của người lao động không quá 08 giờ trong 01 ngày và không quá 48 giờ trong 01 tuần. Trường hợp làm việc theo tuần thì thời gian làm việc không được quá 10 giờ trong 01 ngày và cũng không được quá 48 giờ trong 01 tuần. Mỗi tuần thì người lao động được nghỉ ít nhất 24 giờ liên tục và trong trường hợp đặc biệt thì người lao động có thể tự sắp xếp nhưng phải bảo đảm người lao động được nghỉ tính bình quân 01 tháng ít nhất 04 ngày. 

2. Điều kiện để người sử dụng lao động sử dụng người lao động làm thêm giờ

Theo quy định tại khoản 2 Điều 107 của Bộ luật lao động năm 2019 quy định rõ người sử dụng lao động được sử dụng người lao động làm thêm giờ nếu đáp ứng đủ các yêu cầu theo quy định của pháp luật:

– Thứ nhất là phải được sự đồng ý của người lao động. Theo đó thì nếu như người sử dụng lao động muốn phân cho người lao động làm thêm giờ thì người sử dụng lao động phải nhận được sự đồng ý của người lao động;

– Thứ hai là bảo đảm số giờ làm thêm không quá 50% số giờ làm việc bình thường/ ngày; trường hợp áp dụng quy định thời giờ làm việc bình thường theo tuần thì tổng số giờ làm việc bình thường và số giờ làm thêm không quá 12 giờ trong 01 ngày và không quá 40 giờ trong 01 tháng.

– Thứ ba là phải bảo đảm số giờ làm thêm không được quá 200 giờ một năm trừ trường hợp làm thêm không quá 300 giờ một năm nếu làm công việc như sản xuất, gia công xuất khẩu sản phẩm hàng dệt, may, điện, điện tử, chế biến nông, lâm,….

Như vậy chỉ cần đáp ứng đủ các yêu cầu trên thì người sử dụng lao động có thể sử dụng người lao động làm thêm giờ.  Khi sử dụng người lao động làm thêm giờ thì bắt buộc phải có sự đồng ý của người lao động và trừ các trường hợp ngoại lệ. Vậy nên sự đồng ý của người lao động khi làm thêm giờ được quy định cụ thể tại Điều 59 Nghị định số 145/2020/NĐ-CP. Các trường hợp khi tổ chức làm thêm giờ thì người sử dụng lao động phải có sự đồng ý của người lao động tham gia làm thêm về các nội dung: Thời gian làm việc; Địa điểm làm việc; Công việc làm thêm. Trường hợp sự đồng ý của người lao động được ký thành văn bản riêng thì văn bản sẽ được lập theo mẫu quy định. Việc ghi nhận sự đồng ý làm thêm giờ của người lao động không bắt buộc phải lập thành văn bản nhưng người sử dụng lao động vẫn phải được sự đồng ý của người lao động tham gia làm thêm giờ theo quy định của pháp luật lao động.

3. Trường hợp có thể yêu cầu người lao động làm thêm giờ mà không bị hạn chế số giờ làm thêm

Quy định tại Điều 108 của Bộ luật lao động năm 2019 quy định về việc làm thêm giờ trong các trường hợp đặc biệt. Người sử dụng lao động có quyền yêu cầu người lao động làm thêm giờ vào bất kỳ ngày nào mà không bị giới hạn về số giờ làm thêm theo quy định và người lao động không được từ chối trong các trường hợp sau:

– Thực hiện lệnh động viên, huy động bảo đảm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh theo quy định của pháp luật;

– Thực hiện các công việc nhằm bảo vệ tính mạng con người, tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng ngừa, khắc phục hậu quả thiên tại, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm và thảm họa trừ trường hợp có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe của người lao động theo quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động. 

Theo đó thì người sử dụng lao động có thể yêu cầu người lao động làm thêm giờ mà không bị hạn chế số giờ làm thêm trong các trường hợp ở trên. 

4. Người sử dụng lao động có được quyền bắt buộc người lao động làm thêm giờ không?

Căn cứ tại khoản 1 và khoản 2 của Điều 107 Bộ luật lao động năm 2019 quy định thì thời gian làm thêm giờ là khoảng thời gian làm việc ngoài thời giờ làm việc bình thường theo quy định của pháp luật, thỏa ước lao động tập thể hoặc nội quy lao động. Người sử dụng lao động được sử dụng người lao động làm thêm giờ khi đáp ứng đầy đủ các yêu cầu theo quy định của pháp luật. 

Khi làm thêm giờ thì phải được sự đồng ý của người lao động trừ quy định của pháp luật quy định các trường hợp đặc biệt: Người sử dụng lao động có quyền yêu cầu người lao động làm thêm giờ vào bất kỳ ngày nào mà không bị giới hạn về số giờ làm thêm và người lao động sẽ không được từ chối. 

Do vậy, theo các quy định của pháp luật lao động hiện hành về việc làm thêm giờ của người lao động thì khi làm thêm giờ thì phải nhận được sự đồng ý của người lao động và nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động tránh trường hợp người lao động không muốn làm thêm giờ mà người sử dụng lao động ép làm việc và bị ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động. Như vậy thì người sử dụng lao động không được quyền bắt buộc người lao động làm thêm giờ trừ các trường hợp đặc biệt khác. 

5. Người lao động làm thêm giờ sẽ được tính lương như thế nào?

Theo quy định của Điều 98 của Bộ luật lao động năm 2019 quy định về tiền lương làm thêm giờ, làm việc ban đêm thì: Người lao động làm thêm giờ được trả lương tính theo đơn giá tiền lương hoặc tiền lương thực trả theo công việc đang làm: 

– Vào ngày thường thì người lao động làm thêm giờ được trả lương ít nhất bằng 150%;

– Vào ngày nghỉ hằng tuần thì người lao động khi làm thêm giờ sẽ được trả lương ít nhất bằng 200%;

– Vào ngày nghỉ lễ, Tết, ngày nghỉ có hưởng lương ít nhất bằng 300% chưa kể tiền lương ngày lễ, tết, ngày nghỉ có hưởng lương đối với người lao động hưởng lương ngày. 

Người lao động làm việc vào ban đêm thì được trả thêm ít nhất là bằng 30% tiền lương tính theo đơn giá tiền lương hoặc tiền lương thực trả theo công việc của ngày làm việc bình thường. Người lao động làm thêm giờ vào ban đêm thì ngoài việc trả lương theo quy định thì người lao động còn phải trả thêm 20% tiền lương theo đơn giá tiền lương hoặc tiền lương theo công việc làm vào ban ngày của ngày làm việc bình thường hoặc của ngày nghỉ hằng tuần hoặc của ngày nghỉ lễ, tết. Do đó thì khi người lao động làm thêm giờ thì sẽ được trả thêm lương như quy định. 

Trên đây là nội dung tư vấn và công ty Luật LVN Group muốn gửi tới quý khách hàng. Nếu quý khách có bất kỳ vướng mắc hay câu hỏi pháp lý khác thì vui lòng liên hệ Tổng đài tư vấn pháp luật lao động trực tuyến 24/7 qua số hotline: 1900.0191 để được hỗ trợ và giải đáp kịp thời. Xin trân trọng cảm ơn sự hợp tác của quý khách hàng!