Nguyên tăc cân bằng lợi ích trong bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế

Vì sáng chế là sản phẩm của trí tuệ con người đem lại nhiều lợi ích không chỉ cho chủ sở hữu mà còn cho xã hội, sự phát triển của đất nước nên được pháp luật bảo hộ.Tuy nhiên việc bảo hộ sáng chế tạo ra độc quyền cho chủ sở hữu sáng chế, và nếu như sự độc quyền này bị lạm dụng sẽ tác động tiêu cực đến lợi ích của xã hội.

Bản chất của nguyên tắc cân bằng lợi ích giữa chủ sở hữu sáng chế và lợi ích xã hội là sự dung hoà quyền lợi giữa các tạo ra những điều kiện phát triển, tồn tại cho các bên, cao hơn nữa là thúc đẩy sự phát triển của văn học, khoa học và kỹ thuật. Mỗi bên sẽ phải hi sinh một phần quyền lợi của mình để hướng tới lợi ích chung lớn hơn, góp phần phát triển đất nước.

Do tính chất độc quyền này chủ sở hữu sáng chế được phép sử dụng sáng chế của mình để thu lợi nhuận thông qua sử dụng trực tiếp sáng chế hoặc chuyển giao quyền sở hữu công nghiệp điều này sẽ làm tăng chi phí và giảm khả năng tiếp cận sản phẩm được bảo hộ của người tiêu dùng ngoài ra sự độc quyền này cũng ảnh hưởng rất lớn tới các chủ thể sáng tạo khác trong cũng một lĩnh vực chính vì vậy mà vấn đề cân bằng lợi ích giữa chủ sở hữu sáng chế với lợi ích chung của toàn xã hội và các chủ thể sáng tạo khác.

Trên thế giới những văn bản sơ khia đầu tiên về việc bảo hộ sáng chế các nước đã đưa vào mục tiêu của hệ thống sáng chế. Hiệp định TRIPS có nhiều điều khoản quy định về việc cân bằng giữa mục tiêu bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ với những mụ tiêu tiếp cận an sinh xã hội, văn hóa, khoa học công nghệ…

Đối tượng bảo hộ trong nguyên tăc cân bằng lợi ích đối với sáng chế cho đến trước khi có Hiệp định TRIPS, nhiều nước không bảo hộ sáng chế trong lĩnh vực dược phẩm hoặc có bảo hộ nhưng có những hạn chế nhất định, đặc biệt là ở những nước đang phát triển và nước chậm phát triển.Hiệp địnhTRIPS quy định các thành viên có thể loại trừ không cấp bằng độc quyền cho những sáng chế cần phải bị cấm khai thác nhằm mục đích thương mại trong lãnh thổ của mình để bảo vệ trật tự công cộng hoặc đạo đức xã hội, kể cả để bảo vệ cuộc sống và sức khỏecủa con người và động vật hoặc thực vật hoặc để tránh gây nguy hại nghiêm trọng cho môi trường, với điều kiện những ngoại lệ đó được quy định không chỉ vì lý do duy nhất là việc khai thác các sáng chế tương ứng bị pháp luật của nước đó ngăn cấm. Luật sáng chếhiện hành của các nước loại trừhàng loạt các đối tượng không được bảohộdưới dạng sáng chế, trong đó có phát minh, các phương pháp phòng bệnh, chẩn đoán bệnh và chữa bệnh cho người và động vật 1 . Pháp luật chỉ bảo hộ đối với những sáng chế mang tính sáng tạo của cá nhân tổ chức những sáng chế không có tính sáng tạo, chỉ là sự cải tiến thông thường, dễ dàng suy luận được từ những gì đang tồn tại bởi những người có hiểu biết trung bình về lĩnh vực kỹ thuật tương ứng thì không thể được bảo hộ mà bất kỳ ai cũng có thể sử dụng.

Thời hạn bảo hộ sáng chế là khoảng thời gian xác định, trong khoảng thời gian đó chủ sở hữu sáng chế có độc quyền sở hữu, sử dụng và định đoạt sáng chế do mình tạo ra. Khi hết thời hạn bảo hộ, các sáng chế sẽ trở thành tài sản của nhân loại, ai cũng có quyền sử dụng mà không phải xin phép chủ sở hữu sáng chế. Thời hạn bảo hộ cần phải đủ để các tác giả, chủ sở hữu trí tuệ khai thác các đối tượng sở hữu trí tuệ không chỉ nhằm bù đắp các chi phí để tạo ra chúng mà còn đảm bảo cho họ khả năng thu lợi nhuận từ các đối  tượng này. Nhưng thời gian này cũng không được quá dài làm ảnh hưởng đến sự tự do khai thác của công chúng đối với các đối tượng Sở hữu trí tuệ 2 .