Những vấn đề pháp lý liên quan đến biện pháp cầm giữ tài sản

1. Thế nào là cầm giữ tài sản?

Theo Điều 346 Bộ luật dân sự 2015 thì:

Điều 346. Cầm giữ tài sản

Cầm giữ tài sản là việc bên có quyền (sau đây gọi là bên cầm giữ) đang nắm giữ hợp pháp tài sản là đối tượng của hợp đồng song vụ được chiếm giữ tài sản trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.

Như vậy, cầm giữ tài sản xác lập trong các hợp đồng song vụ.

Hợp đồng song vụ là hợp đồng mà các bên đều có quyền và nghĩa vụ đối với nhau. Trường hợp đối tượng của hợp đồng song vụ là tài sản của bên có nghĩa vụ mà bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ, thì bên có quyền sẽ chiếm giữ tài sản để buộc bên vi phạm phải thực hiện nghĩa vụ. Người chiếm giữ tài sản có quyền chiếm giữ tài sản của bên có nghĩa vụ, nhưng không được làm mất mát hư hỏng, không được sử dụng nếu không được sự đồng ý của bên có tài sản.

Trong thời gian chiếm giữ, người có tài sản không khai thác được tài sản để thu hoa lợi, lợi tức thì cũng không được yêu cầu người chiếm giữ bồi thường thu nhập bị mất trong thời gian chiếm giữ. Trường hợp bên có tài sản thanh toán nghĩa vụ thì phải thanh toán chi phí cần thiết mà người chiếm giữ đã bỏ ra duy trì, bảo quản tài sản.

Ví dụ: A mang xe máy đến cửa hàng của B để sửa chữa. Hai bên thỏa thuận 5 ngày sau A sẽ đến lấy xe máy và trả tiền sửa chữa. Nhưng hết năm ngày mà A vẫn chưa trả tiền cho B.

Trong trường hợp này, B có quyền cầm giữ tài sản của A là chiếc xe máy cho đến khi A đến trả hết tiền sửa chữa mặc dù trước đó A và B không hề thỏa thuận về việc này.

2. Quyền cầm giữ tài sản phát sinh khi nào?

“Cầm giữ tài sản phát sinh từ thời điểm đến hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.” (Điều 347 Bộ luật dân sự 2015)

Đối với hợp đồng song vụ, khi một bên đang nắm giữ tài sản của bên kia mà có quyền yêu cầu bên có tài sản đó phải thực hiện một nghĩa vụ mà bên có tài sản không thực hiện nghĩa vụ, thì bên đang nắm giữ tài sản sẽ chiếm giữ tài sản đó buộc bên kia thực hiện nghĩa vụ. Ví dụ: Trong hợp đồng gia công bên nhận gia công đang quản lý hàng hóa gia công của bên thuê gia công có quyền yêu cầu bên thuê gia công thanh toán tiền gia công nhưng bên thuê gia công không thanh toán thì bên nhận gia công có quyền chiếm giữ hàng hóa gia công để buộc bên thuê gia công phải thanh toán tiền gia công.

Thời điểm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ thời điểm bên có quyền chiếm giữ tài sản của bên có nghĩa vụ. Thời điểm phát sinh quyền chiếm giữ tài sản là thời điểm bên có tài sản không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ nghĩa vụ của mình đối với bên chiếm giữ tài sản.

3. Bên cầm giữa có quyền khai thác công dụng của tài sản đang cầm giữ không?

Theo Điều 348 Bộ luật dân sự 2015:

Điều 348. Quyền của bên cầm giữ

1. Yêu cầu bên có nghĩa vụ phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng song vụ.

2. Yêu cầu bên có nghĩa vụ phải thanh toán chi phí cần thiết cho việc bảo quản, giữ gìn tài sản cầm giữ.

3. Được khai thác tài sản cầm giữ để thu hoa lợi, lợi tức nếu được bên có nghĩa vụ đồng ý.

Giá trị của việc khai thác tài sản cầm giữ được bù trừ vào giá trị nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ.

Trong hợp đồng song vụ các bên đều có quyền và nghĩa vụ, quyền của bên này tương ứng với nghĩa vụ của bên kia. Do vậy, bên cầm giữ tài sản có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ. Trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện nghĩa vụ mà gây thiệt hại thì phải chịu trách nhiệm dân sự do vi phạm nghĩa vụ.

Trường hợp bên giữ tài sản phải chi phí cần thiết để giữ tài sản thì bên cầm giữ tài sản có quyền yêu cầu bên có nghĩa vụ thanh toán chi phí cần thiết đó.

Trong thời gian cầm giữ bên cầm giữ có thể khai thác, sử dụng tài sản cầm giữ nếu được bên có nghĩa vụ đồng ý. Khi sử dụng tài sản thì hoa lợi, lợi tức mà bên cầm giữ thu được sẽ bù trừ vào giá trị nghĩa vụ mà bên có nghĩa vụ phải thực hiện. Nếu việc bù trừ nghĩa vụ mà chấm dứt nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ thì biện pháp cầm giữ chấm dứt. Các bên tiếp tục thực hiện các nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng song vụ.

Như vậy, bên cầm giữ tài sản có thể khai thác tài sản đàng cầm giữ nếu được sự đồng ý của bên có nghĩa vụ.

Ví dụ: A có một chiếc xe ôtô, nhưng bị hỏng nên A đã đem đến cửa hàng của B để sửa chữa. Hai bên thỏa thuận sau 1 tuần thì A đến nhận lại xe mà trả tiền sửa chữa nhưng một tuần sau A đến lấy xe nhưng không trả tiền sửa chữa với lý do chưa có tiền. Trong trường hợp này thì B có quyền giữ chiếc xe của A cho đến khi A trả tiền sửa chữa chiếc xe.

Trong thời gian cầm giữ chiếc xe, nếu A cho đồng ý thì B có thể cho thuê chiếc xe để thu tiền thuê. Số tiền thu được từ ciệc cho thuê sẽ được bù trừ vào số tiền mà A phải trả cho B.

4. Bên cầm giữ tài sản có quyền chuyển giao tài sản đang cầm giữ cho người khác không?

Theo Điều 349 Bộ luật dân sự 2015 thì bên cầm giữ tài sản có các nghĩa vụ sau:

– Giữ gìn, bảo quản tài sản cầm giữ. Kể từ thời điểm phát sinh quyền cầm giữ thì bên cầm giữ phải bảo quản tài sản, không được làm hư hỏng, mất, giảm sút giá trị tài sản cầm giữ. Nếu tài sản phải bảo quản theo phương thức riêng thì bên cầm giữ phải thực hiện đúng phương thức bảo quản đó. Nếu bên cầm giữ không có khả năng bảo quản tài sản thì có thể thuê người thứ ba bảo quản, chi phí thuê bảo quản bên có tài sản phải chịu trách nhiệm.

– Không được thay đổi tình trạng của tài sản cầm giữ. Mục đích của việc cầm giữ tài sản là để bên có nghĩa vụ trong hợp đồng song vụ phải thực hiện nghĩa vụ đối với bên có quyền. Do đó, bên cầm giữ không được khai thác, sử dụng, hưởng lợi từ tài sản cầm giữ nếu không có sự đồng ý của bên có nghĩa vụ. Trong thời gian cầm giữ, bên cầm giữ không được làm thay đổi tình trạng, chất lượng, công dụng của tài sản, phải bảo quản cẩn thận như tài sản của chính mình. Đồng thời, không được làm hư hỏng hoặc làm mất tài sản cầm giữ. Trường hợp nghĩa vụ đã được thực hiện thì bên cầm giữ phải trả lại tài sản cầm giữ cho bên có nghĩa vụ.

– Không được chuyển giao, sử dụng tài sản cầm giữ nếu không có sự đồng ý của bên có nghĩa vụ. Bên cầm giữ không được chuyển giao tài sản cho người khác khai thác, sử dụng nếu không có sự đồng ý của bên có tài sản. Bên cầm giữ không được bán tài sản để bù trừ nghĩa vụ nếu không có sự đồng ý của bên có tài sản. Trong trường hợp tài sản bị cầm giữ đã được thế chấp để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ khác, thì khi đến hạn xử lý tài sản thế chấp, bên cầm giữ có trách nhiệm giao tài sản mà mình đang cầm giữ cho bên nhận thế chấp để xử lý theo quy định của pháp luật sau khi bên nhận thế chấp hoặc bên có nghĩa vụ hoặc bên thứ ba đã hoàn thành nghĩa vụ đối với bên cầm giữ.

– Giao lại tài sản cầm giữ khi nghĩa vụ đã được thực hiện. Trong thời hạn cầm giữ mà bên có nghĩa vụ thực hiện xong nghĩa vụ thì phải giao lại tài sản cầm giữ cho bên có tài sản và các bên tiếp tục thực hiện nghĩa vụ của mình trong hợp đồng song vụ hoặc nghĩa vụ chấm dứt do các bên đã thực hiện xong nghĩa vụ.

– Bồi thường thiệt hại nếu làm mất hoặc hư hỏng tài sản cầm giữ. Trường hợp bên cầm giữ tài sản mà làm hư hỏng, mất, giảm giá trị của tài sản cầm giữ thì phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho bên có tài sản. Nếu bên có tài sản chưa thực hiện xong nghĩa vụ đối với bên cầm giữ thì các bên sẽ bù trừ nghĩa vụ. Nếu giá trị của hai nghĩa vụ không bằng nhau, thì bên có nghĩa vụ giá trị thấp hơn tiếp tục phải thực hiện phần nghĩa vụ còn lại cho bên kia.

5. Biện pháp cầm giữ tài sản chấm dứt khi nào?

Các trường hợp chấm dứt biện pháp cầm giữ tài sản được quy định tại Điều 350 Bộ luật dân sự 2015:

Điều 350. Chấm dứt cầm giữ

Cầm giữ tài sản chấm dứt trong trường hợp sau đây:

1. Bên cầm giữ không còn chiếm giữ tài sản trên thực tế.

2. Các bên thỏa thuận sử dụng biện pháp bảo đảm khác để thay thế cho cầm giữ.

3. Nghĩa vụ đã được thực hiện xong.

4. Tài sản cầm giữ không còn.

5. Theo thỏa thuận của các bên.

– Khi bên có nghĩa không thực hiện nghĩa vụ thì bên có quyền sẽ chiếm giữ tài sản của bên có tài sản là đối tượng của hợp đồng song vụ. Nếu do nguyên nhân nào đó mà bên cầm giữ không còn thực tế kiểm soát tài sản nữa mà tài sản do chính bên có nghĩa vụ hoặc do người thứ ba nắm giữ thì biện pháp cầm giữ tài sản chấm dứt.

– Các bên có thể thỏa thuận thay đổi biện pháp cầm giữ bằng một biện pháp bảo đảm khác như thế chấp, bảo lãnh… trường hợp này biện pháp cầm giữ sẽ chấm dứt.

– Trường hợp bên có nghĩa vụ thực hiện xong nghĩa vụ của mình đã phát sinh trong hợp đồng song vụ thì bên cầm giữ tài sản phải trả lại tài sản cầm giữ cho bên có tài sản.

– Trong thời gian cầm giữ, mà tài sản cầm giữ không còn do các nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan của các bên, thì biện pháp cầm giữ chấm dứt. Các bên tiếp tục phải thực hiện nghĩa vụ của mình theo hợp đồng song vụ, bên vi phạm nghĩa vụ gây thiệt hại thì phải bồi thường toàn bộ thiệt hại.

– Các bên có thể thỏa thuận về việc chấm dứt biện pháp cầm giữ tài sản. Trường họp này bên có nghĩa vụ phải tự giác thực hiện đúng nghĩa vụ, nếu không thực hiện nghĩa vụ phải phải chịu trách nhiệm dân sự do vi phạm nghĩa vụ.

Mọi vướng mắc bạn vui lòng trao đổi trực tiếp với bộ phận Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài 24/7 gọi số: 1900.0191 hoặc gửi qua Email : Tư vấn pháp luật qua Email để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ từ Luật LVN Group.

Trân trọng./