Nội quy phiên tòa xét xử vụ án hình sự theo quy định của pháp luật

3. Một số bất cập về quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (BLTTHS 2015) có hiệu lực đã đánh dấu một sự thay đổi rất lớn về tư duy lập pháp và khắc phục được rất nhiều các hạn chế của BLTTHS cũ sau hơn 10 năm thi hành. Tuy nhiên, quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm vẫn còn một số điểm bất cập khi áp dụng trên thực tế.

Một trong những sự thay đổi “đột phá” trong BLTTHS 2015 đó là về giới hạn xét xử sơ thẩm. Quy định mới đã cho phép Hội đồng xét xử “linh hoạt” hơn và bảo đảm tính độc lập của Tòa án trong việc áp dụng pháp luật. Tuy nhiên, quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm vẫn còn một số điểm bất cập khi áp dụng trên thực tế.

Về mặt kỹ thuật lập pháp

Thứ nhất, về tên gọi của điều luật. Điều 298 với tên gọi là “giới hạn xét xử” theo tác giả là chưa phù hợp với nội dung điều chỉnh của điều luật vì: Hiện nay, pháp luật Việt Nam ghi nhận hai cấp xét xử là xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm. Đây là hai giai đoạn riêng biệt trong các giai đoạn của tố tụng hình sự và được quy định ở hai chương khác nhau của BLTTHS. Tuy nhiên, Điều 298 lại nằm ở chương XXI của BLTTHS quy định về xét xử sơ thẩm nên nếu nhà làm luật muốn dùng một điều luật để điều chỉnh giới hạn xét xử sơ thẩm và phúc thẩm thì đặt ở vị trí này là không hợp lý.

Mặt khác, nội dung của Điều 298 BLTTHS 2015 đang điều chỉnh về giới hạn xét xử sơ thẩm. Bởi vì, theo Điều 345 BLTTHS thì Tòa án cấp phúc thẩm chỉ xét xử trong phạm vi kháng cáo, kháng nghị và chỉ trong một số trường hợp mới xem xét phần khác của bản án. Hơn nữa, tại khoản 3 Điều 298 quy định: “Trường hợp xét thấy cần xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn tội danh Viện kiểm sát truy tố thì Tòa án trả hồ sơ để Viện kiểm sát truy tố lại và thông báo rõ lý do cho bị cáo hoặc người đại diện của bị cáo, người bào chữa biết; nếu Viện kiểm sát vẫn giữ tội danh đã truy tố thì Tòa án có quyền xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn đó.” Quy định việc cho phép Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát (VKS) để truy tố lại chỉ có ở cấp xét xử sơ thẩm. Vì tại Điều 355 BLTTHS 2015 về thẩm quyền của Hội đồng xét xử phúc thẩm thì không quy định quyền này. Như vậy, có thể thấy, nội dung của Điều 298 chỉ điều chỉnh về giới hạn xét xử sơ thẩm mà nhà làm luật lại đặt tên điều luật là giới hạn xét xử là chưa phù hợp với nội dung điều chỉnh và vị trí của điều luật. Theo tác giả, nên đổi tên của Điều 298 là “giới hạn xét xử sơ thẩm”

4. Nhiệm vụ của Thư kí Tòa án tại phiên tòa hình sự

Ngoài nhiệm vụ và quyền hạn nói chung theo quy định tại khoản 4, 5 Điều 92 Luật tổ chức Tòa án 2014, vị trí, vai trò của Thư ký tòa án được quy định tại Điều 47 BLTTHS 2015. Theo đó, Thư ký Tòa án tại phiên tòa hình sự sơ thẩm gồm 4 nhiệm vụ cơ bản sau:

Một là, kiểm tra danh sách những người được triệu tập đến phiên tòa

– Sắp xếp, bố trí chỗ ngồi cho những người tham gia tố tụng tại phiên tòa và những người đến dự phiên tòa

– Thư ký phiên tòa phải kiểm tra danh sách những người được triệu tập đến tham gia phiên tòa

Hai là, Phổ biến nội quy phiên tòa và báo cáo danh sách những người được triệu tập đến phiên tòa

– Trước khi phiên tòa bắt đầu, Thư ký phổ biến nội quy phiên tòa, những biện pháp sẽ áp dụng đối với những người vi phạm nội quy phiên tòa

– Thư ký kiểm tra giấy triệu tập, các giấy tờ có liên quan khác chậm nhất là 15 phút trước giờ khai mạc phiên tòa

– Thư ký yêu cầu mọi người trong phòng xử án đứng dậy khi HĐXX vào phòng xét xử để Thẩm phán – Chủ tọa phiên tòa tuyên bố khai mạc phiên tòa và đọc quyết định đưa vụ án ra xét xử

– Sau khi Thẩm phán – Chủ tọa phiên tòa đọc quyết định đưa vụ án ra xét xử và yêu cầu Thư ký báo cáo danh sách những người tham gia tố tụng được triệu tập đến phiên tòa thì Thư ký báo cáo những người tham gia tố tụng đã có mặt, vắng mặt và lý do vắng mặt

– Trong quá trình xét xử, khi những người tham gia tố tụng cung cấp chứng cứ, tài liệu mới tại phiên tòa thì Thư ký nhận và trình lên HĐXX

– Nếu VKS, người tham gia tố tụng có yêu cầu HĐXX cho nghe băng ghi âm, ghi hình là chứng cứ trong vụ án thì khi HĐXX châp nhận, Thư ký phải tiếp nhận chứng cứ và điều khiển thiết bị cho công tác này

– Sau khi nghị án, khi HĐXX ra tuyên án, Thư ký yêu cầu mọi người trong phòng xử án đứng dậy nghe tuyên án, trừ những người vì lý do sức khỏe được Chủ tọa phiên tòa cho phép ngồi tại chỗ

Ba là, ghi biên bản phiên tòa

– Thư ký phải ghi đầy đủ những nội dung diễn biến tại phiên tòa

– Phải ghi đầy đủ những câu hỏi và những câu trả lời theo đúng trình tự diễn biến tại phiên tòa

– Ghi đầy đủ, tóm tắt các ý kiến phát biểu khi tranh luận và khi đối đáp

– Nắm vững nội dung vụ án và các số liệu trong vụ án. Kết hợp nghe và viết, không được viết tắt, rèn kỹ năng nghe và ghi tốc ký

– Sau khi kết thúc phiên tòa Thư ký phải tự mình kiểm tra lại biên bản phiên tòa. Sau đó cùng Chủ tọa phiên tòa ký tên vào biên bản

Bốn là, soạn thảo các quyết định giúp HĐXX

– Trường hợp người tham gia phiên tòa có hành vi vi phạm trật tự phiên tòa, Thẩm phán yêu cầu lập biên bản vi phạm thì Thư ký lập biên bản

– Trường hợp Thẩm phán phạt hành chính người vi phạm thì Thư ký soạn Quyết định xử phạt cho Thẩm phán ký, đóng dấu và tống đạt cho các bên liên quan

– Nếu hoãn phiên tòa theo quy định tại Điều 297 BLTTHS thì thư ký soạn quyết định hoãn phiên tòa theo mẫu 43

– Nếu HĐXX ra một trong các quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung theo mẫu 43; quyết định tạm đình chỉ vụ án theo mẫu 37; quyết định đình chỉ vụ án theo mẫu 40;

– Nếu phải trả tự do cho bị cáo đang bị tạm giam ngay tại phiên tòa Thư ký soạn quyết định trả tự do cho bị cáo tham khảo theo mẫu 05 (ban hành kèm theo NQ số 04;

– Nếu phải trả tự do cho bị cáo đang bị tạm giam ngay tại phiên tòa Thư ký soạn quyết định trả tự do cho bị cáo tham khảo theo mẫu 05 (ban hành kèm theo NQ số 04/2004/NQ-HĐTP)

– Căn cứ vài điều 329 về việc bắt tạm giam bị cáo ngay sau khi tuyên án, Thư ký cần chuẩn bị soạn quyết định tạm giam theo mẫu số 07;

5. Hoạt động thông tin, báo chí tại phiên tòa

1. Nhà báo tham dự phiên tòa để đưa tin về diễn biến phiên tòa phải xuất trình Thẻ nhà báo và giấy giới thiệu công tác cho Thư ký phiên tòa tại bàn thư ký chậm nhất là 15 phút, trước giờ khai mạc phiên tòa; chấp hành đúng hướng dẫn của Thư ký phiên tòa hoặc lực lượng cảnh sát bảo vệ phiên tòa về khu vực tác nghiệp; chấp hành sự điều khiển của Chủ tọa phiên tòa; tuân thủ các quy định của pháp luật và nội quy phòng xử án.

2. Hoạt động thông tin, báo chí của báo chí nước ngoài, cơ quan đại diện nước ngoài, tổ chức nước ngoài tại Việt Nam được thực hiện theo quy định của pháp luật Việt Nam.