Phân loại tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 ? Ý nghĩa phân loại tài sản ?

Căn cứ vào tính chất của tài sản, BLDS 2015 chia tài sản thành động sản và bất động sản. Khoản 2 Điều 105 BLDS 2015 quy định như sau:

“Tài sản bao gồm bất động sản và động sản …”.

Khái niệm bất động sản và động sản được quy định tại Điều 107 BLDS 2015 như sau:

“1. Bất động sản bao gồm:

a) Đất đai;

b) Nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai;

c) Tài sản khác gắn liền với đất đai, nhà, công trình xây dựng;

d) Tài sản khác theo quy định của pháp luật;

2. Động sản là những tài sản không phải là bất động sản”.

Cũng giống như cách định nghĩa tài sản , BLDS đã sử dụng phương pháp liệt kê để định nghĩa bất động sản. Các tài sản là bất động sản là đất đai và những tài sản là nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai và tính chất của các loại tài sản này là không di chuyển được về mặt cơ học (có thể hiểu cụ thể là nếu tách dời những tài sản này khỏi đất thì chúng sẽ bị hư học hoặc không trở về trạng thái ban đầu được). Đất đai hiển nhiên là một loại tài sản không thể di dời. Những tài sản gắn liền với đất đai như nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai đều là bất động sản. Loại tài sản thứ ba là những tài sản mà sự tồn tại của chúng không thể tách dời khỏi đất đai. Dựa vào đối tượng thì những vật quyền thuộc về bất động sản đó là quyền sở hữu, quyền dụng ích, quyền dùng và quyền ở, quyền cho thuê dài hạn, quyền địa dịch, quyền cầm cố bất động sản, quyền để đương và quyền đi kiện đòi một bất động sản.

Còn động sản là những tài sản mà không thuộc bất động sản. Theo tính chất của vật thì là những vật di dời được như: tàu, thuyền, nhà cửa tháo ra lắm vào mà không bị tổn hại gì,… Về vật quyền thì nó có thể là quyền đi kiện để đòi một động sản, quyền sở hữu các sản phẩm trí tuệ (văn học, khoa học, y học,…),…

Cách phân loại tài sản thành bất động sản và động sản chủ yếu dựa vào đặc tính vật lý của tài sản là có thể di dời được hay không. Cách phân loại này là tiêu chí hầu hết pháp luật của các nước trên thế giới đều sử dụng bởi việc xác lập, thực hiện giao dịch liên quan đến hai loại tài sản này rất khác nhau cần phải có quy phạm điều chỉnh riêng đối với từng loại. Việc phân chia tài sản thành bất động sản và động sản có rất nhiều ý nghĩa bởi tài sản là công cụ quan trọng trong đời sống xã hội, nó liên quan đến hàng loạt các vấn đề pháp lý như: thuế, thừa kế, giao dịch dân sự,… cũng như trong thực tiễn các thỏa thuận dân sự.

Việc xác định tài sản là động sản hay bất động sản là căn cứ xác lập thủ tục đăng kí tài sản. Khoản 1, 2 Điều 106 BLDS 2015 về đăng ký tài sản quy định:

“1. Quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản là bất động sản được đăng ký theo quy định của Bộ luật này và pháp luật về đăng ký tài sản;

2.Quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản là động sản không phải đăng ký, trừ trường hợp pháp luật về đăng ký tài sản có quy định khác”.

Như vậy, đối với động sản: chiếm hữu là cách biểu thị công khai quyền sở hữu. Tuy nhiên, đối với tài sản là bất động sản thì đăng kí là biện pháp công khai các quyền về bất động sản. Để được công nhận là chủ sở hữu, người có tài sản là bất động sản phải thực hiện việc đăng ký quyền sở hữu, từ đó chủ thể mới có bằng chứng để chứng minh mình là chủ sở hữu của tài sản.

Việc phân loại còn là căn cứ để xác định thời điểm chuyển giao quyền sở hữu đối với động sản và bất động sản, địa điểm thực hiện nghĩa vụ chuyển giao bất động sản, liên quan đến các giao dịch có đối tượng là bất động sản,…

Việc xác định tài sản là bất động sản hay động sản còn là căn cứ xác định các quyền năng của chủ thể đối với từng loại tài sản nhất định. Đối với động sản, chủ sở hữu là người có quyền định đoạt, chiếm hữu, sử dụng. Người chủ sở hữu có thể ủy quyền định đoạt, chiếm hữu, sử dụng cho người khác, hoặc chuyển một trong số các quyền này cho người khác thông qua giao dịch dân sự. Đối với bất động sản, với tính chất là tài sản gắn liền với đất đai, khó di dời và có giá trị sử dụng lớn, nên vấn đề chủ sở hữu, quyền sử dụng bất động sản được quy đinh rõ ràng và khác so với động sản. Đối với bất động sản là đất đai, pháp luật quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện chủ sở hữu. Nhưng chủ thể sử dụng trước tiếp đất đai lại là cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình,… Những chủ thể này không có quyền sở hữu đất đai mà chỉ có quyền sử dụng đất đai. Đối với bất động sản do đặc tính của nó là không thể di dời nên việc thực hiện quyền năng của quyền sở hữu, sử dụng đối với loại tài sản này sẽ gặp những hạn chế nhất định. Chính vì vậy, BLDS cũng đã ghi nhận cho các chủ sở hữu có những quyền năng nhất định đối với tài sản của người khác nếu là bất động sản. Cụ thể quy định ở các điều tại Mục 1 Chương XIV Phần thứ hai BLDS 2015.

2.2 Dựa vào hình thái tồn tại của tài sản

Tài sản hữu hình (hay còn gọi là vật) là tất cả những gì tồn tại dưới dạng vật chất, dưới góc độ pháp lí, một vật có thực của thế giới vật chất và chỉ trở thành tài sản nếu nó được sở hữu hoặc có thể sở hữu được. Để có thể được sở hữu, vật với tính cách là tài sản phải nằm trong sự chiếm hữu của con người, có đặc trưng giá trị và trở thành đối tượng của giao lưu dân sự. Ví dụ như: tiền, xe ô tô, máy tính,.. Tài sản vô hình là tài sản không có hình dáng vật chất, không nhìn thấy được, không cầm nắm được. Thực chất, tài sản vô hình chính là các quyền tài sản, bao gồm quyền tài sản trên một tài sản hữu hình hay còn gọi là vật quyền hoặc có thể trên một tài sản vô hình khác và các trái quyền trị giá được bằng tiền. Ví dụ như: quyền sử dụng đối với đất nông nghiệp,…

Việc phân biệt tài sản vô hình và tài sản hữu hình có ý nghĩa trong việc định giá tài sản, việc quy định quyền và nghĩa vụ của các bên và cơ chế bảo vệ. Ví dụ như trong giao dịch dân sự với tài sản là quyền sử dụng nhà ở (hợp đồng thuê nhà) với giao dịch dân sự với tài sản là ô tô (mua – bán) thì quyền của các chủ thể được BLDS quy định là khác nhau cũng như có cơ chế bảo vệ khác nhau.

Luật LVN Group (tổng hợp & phân tích)