Phân tích các điều kiện của hoạt động áp dụng pháp luật

Khách hàng: Kính thưa Luật sư LVN Group, Chính sách áp dụng pháp luật là gì? Luât sư hãy phân tích về các điều kiện của hoạt động áp dụng pháp luật như thế nào?

Cảm ơn!

Trả lời:

1. Mở đầu vấn đề

Một trong những nội dung quan trọng của chính sách áp dụng pháp luật là bảo đảm các điều kiện của hoạt động áp dụng pháp luật.

Hoạt động áp dụng pháp luật có hiệu quả không chỉ phụ thuộc vào các phẩm chất nghề nghiệp và các phẩm chất khác của người áp dụng pháp luật mà còn phụ thuộc vào các điều kiện lịch sử cụ thể mà ở đó hoạt động thực hiện pháp luật, trong đó có hoạt động áp dụng pháp luật được tiến hành. Lý luận pháp luật đã khắng định luận điểm cho rằng, pháp luật không thể cao hơn trình độ phát triển kinh tế và văn hóa của xã hội. Luận điểm đó hoàn toàn được áp dụng đối với hoạt động áp dụng pháp luật. Hoạt động áp dụng pháp luật chịu sự ảnh hưởng của toàn bộ hệ thống các điều kiện lịch sử cụ thể mà ở đó hoạt động áp dụng pháp luật được tiến hành, và suy cho cùng, các điều kiện nói trên quyết định hoạt động đó. Bởi vậy, chính sách áp dụng pháp luật có nhiệm vụ tạo ra những điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động áp dụng pháp luật.

2. Khái niệm chính sách áp dụng pháp luật

Phần lớn chính sách áp dụng pháp luật đã có nền móng từ trong chính sách xây dựng pháp luật, trong các phạm vi xác định chiến lược phát triển các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt các văn bản luật. Chính sách xây dựng pháp luật thể hiện với tư cách là cơ sở quy phạm của hoạt động áp dụng pháp luật. Chính ở đây hình thành nên các định hướng đối vói toàn bộ cơ chế điều chỉnh pháp luật, cả đối với việc ban hành, lẫn đối vói việc thực hiện các quy phạm pháp luật.

Đồng thời, chính sách áp dụng pháp luật cũng có tính độc lập của mình. Chính sách áp dụng pháp luật là sự bổ sung có trọng lượng để khẳng định sự tồn tại của chính sách xây dựng pháp luật. Chính sách áp dụng pháp luật khi thúc đẩy cuộc sống, trong đó có thúc đẩy các tư tưởng, các dự định xây dựng pháp luật mang tính chiến lược, có nhiệm vụ đưa các phưong tiện và các yếu tố tản mạn của áp dụng pháp luật vào một hệ thống nhất định, bằng cách đó tổ chức nên quá trình áp dụng pháp luật, định hướng cho quá trình đó đạt được các mục tiêu nhất định.

Chính sách áp dụng pháp luật là một định hướng độc lập của chính sách pháp luật. Chính sách pháp luật là một bộ phận của chính sách nói chung, với tư cách là một hiện tượng xã hội tổng thể, có khách thể của mình là đời sống pháp luật và thể hiện các định hướng cơ bản của chiến lược và sách lược xây dựng việc tổ chức thực hiện pháp luật. Điều đó cho phép tách ra trong nội dung của chính sách pháp luật, cùng với chính sách xây dựng pháp luật, chính sách áp dụng pháp luật với tư cách là một hiện tượng chính sách pháp luật độc lập, tách biệt, chứa đựng các xu hướng cơ bản của lý luận và thực tiễn về hoạt động áp dụng pháp luật.

Mặc dù chính sách áp dụng pháp luật có ý nghĩa quan trọng đối vói điều chỉnh pháp luật nhung hiện nay chính sách này vẫn chưa được quan tâm đúng mức, là “khâu yếu nhất” trong quan niệm tổng thể về chính sách pháp luật. Cần phải hiểu một cách sâu sắc rằng, ban hành pháp luật, trong đó có đạo luật, cho dù đó là giai đoạn rất quan trọng, nhưng cũng chỉ là giai đoạn bắt đầu của điều chỉnh pháp luật. Việc thực hiện một cách đúng đắn, thích hợp ý chí của nhà làm luật là vâh đề rất quan trọng và phức tạp. Do vậy, cần phải tập trung quan tâm nhiều hơn để nghiên cứu chính sách áp dụng pháp luật ở nước ta.

Chính sách áp dụng pháp luật là hoạt động có cơ sở khoa học, nhất quán và hệ thống của các cơ quan nhà nước và của các thỉêì chế phi nhà nước để xác định chiên lược và sách lược vê cơ chê’áp dụng pháp luật, tạo ra các đỉêu kiện cần thiết cho hoạt động áp dụng pháp luật có hiệu quả.

Chính sách áp dụng pháp luật được thể hiện trong hoạt động thực tiễn của các cơ quan quyền lực nhà nước và của các tổ chức xã hội được ủy quyền để thực hiện các mệnh lệnh (quy định) quy phạm pháp luật, trong việc soạn thảo và thông qua các văn bản áp dụng pháp luật, trong các tài liệu mang tính chất cá biệt, cá nhân hóa.

3. Khái quát điều kiện hoạt động áp dụng pháp luật

Các điều kiện của hoạt động áp dụng pháp luật bao gồm các điều kiện chung, các điều kiện ngành, các điều kiện địa phương.

Các điều kiện chung của hoạt động áp dụng pháp luật là các điều kiện có tác động trên toàn bộ lãnh thổ nước ta. Trong các điều kiện đó, trình độ phát triển kinh tế, chính trị, tư tưởng, xã hội, văn hóa, khoa học, giáo dục có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

4. Điều kiện về trình độ phát triển kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, khoa học, giáo dục

Trình độ phát triển kinh tế, khả năng của nền kinh tế trong việc sản xuất ra các của cải vật chất ở mức độ cho phép làm thỏa mãn các nhu cầu của tất cả hoặc của phần lớn dân cư sẽ tạo ra các điều kiện thuận lợi cho cả hoạt động áp dụng pháp luật.

Trong hệ thống các yếu tố chính trị – pháp lý tác động mạnh nhất đến hoạt động áp dụng pháp luật cần phải kể đến là hình thức quản trị và chế độ chính trị – pháp lý của nhà nước; khả năng quản lý các công việc xã hội của nhà nước, các biện pháp do nhà nước và xã hội tiến hành để hoàn chỉnh lĩnh vực chính trị – pháp lý của đất nước; mức độ tham gia tích cực của các tổ chức nói trên vào công việc của nhà nước. Thực trạng các văn bản quy phạm pháp luật, khả năng của các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành trong việc điều chỉnh một cách đúng đắn các nhu cầu và lợi ích của xã hội ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động áp dụng pháp luật.

Lĩnh vực giáo dục và đào tạo bảo đảm việc cung cấp cho các co quan áp dụng pháp luật những cán bộ được đào tạo chuyên sâu, có khả năng thực hiện tốt các chức năng và giải quyết có hiệu quả những nhiệm vụ được xã hội và nhà nước giao phó. Một trong những đòi hỏi bắt buộc đối với những người áp dụng pháp luật là phải được đào tạo về nghề nghiệp. Những hiểu biết nghề nghiệp, kỹ năng nghề nghiệp, những hiểu biết và kinh nghiệm mà những người được đào tạo thu nhận được trong quá trình đào tạo phần lớn phụ thuộc vào các khả năng, điều kiện vật chất và cán bộ, giảng viên của các cơ sở đào tạo, vào khả năng của các cơ sở đó trong việc thu hút các chuyên gia có trình độ và kinh nghiệm tham gia giảng dạy. Bởi vậy, giáo dục và đào tạo là một trong những điều kiện chung quan trọng của hoạt động áp dụng pháp luật.

Trong giai đoạn hiện nay, áp dụng pháp luật được hoàn thiện và phát triển một cách có hiệu quả chỉ khi có mối liên hệ chặt chẽ với khoa học và vận dụng một cách sáng tạo những kiến nghị do khoa học đưa ra trong hoạt động của mình. Từ đó, việc nghiên cứu khoa học cần phải bao quát tất cả các lĩnh vực, phương diện của áp dụng pháp luật – từ chính sách cán bộ tổng thể, cơ chế áp dụng pháp luật, trong đó có chính sách cán bộ. Và từ đó cho thấy, toàn bộ pháp luật, nói đúng hơn, chính sách pháp luật về cán bộ áp dụng pháp luật cần phải được đổi mới.

5. Điều kiện ngành của áp dụng pháp luật

Các điều kiện ngành của áp dụng pháp luật là các điều kiện thuộc về các lĩnh vực áp dụng pháp luật cụ thể. Đó là áp dựng pháp luật được thể hiện với tư cách là một loại hoạt động quản lý; áp dụng pháp luật được tiến hành để xử lý các vi phạm pháp luật hành chính, xem xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân đối với các hành vi và quyết định của các Cơ quan nhà nước và những người có chức vụ, quyền hạn; áp dụng pháp luật được thể hiện dưới hình thức xét xử.

Các điều kiện ngành của áp dụng pháp luật gắn liền với các đặc trưng của từng lĩnh vực áp dụng pháp luật nói trên. Đó là các đặc trưng về các mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ, trình tự, thủ tục hoạt động của từng lĩnh vực, cũng như phương thức quản lý từng lĩnh vực tương ứng. Việc xác định rõ ràng, cụ thể các mục tiêu, các chức năng, các nhiệm vụ, trình tự, thủ tục và các nguồn lực cho hoạt động của từng lĩnh vực nói trên là các điều kiện hiện thực, mang tính pháp lý cho áp dụng pháp luật.

Các điều kiện địa phương là tổng thể các điều kiện tạo nên môi trường trực tiếp mà ở đó người có chức vụ, quyền hạn hoặc cơ quan áp dụng pháp luật cụ thể tiến hành hoạt động áp dụng pháp luật. Các điều kiện đó là sự tương tác tổng thể giữa các điều kiện chung và các điều kiện ngành trên một lãnh thổ hành chính nhất định mà ở đó cơ quan áp dụng pháp luật tương ứng hoặc người có chức vụ, quyền hạn tiến hành hoạt động áp dụng pháp luật. Đó có thể là các đơn vị hành chính lãnh thổ khác nhau, các vùng, các miền. Các điều kiện địa phương luôn luôn tác động đến áp dụng pháp luật, do vậy, chính sách áp dụng pháp luật cần phải nghiên cứu các điều kiện đó, tạo dựng các điều kiện thuận lợi nhất cho áp dụng pháp luật. Đó là các điều kiện địa phương như sau:

Các điều kiện thuộc về lãnh thổ địa lý bao gồm vị trí địa lý của các vùng, các miền, các điều kiện khí hậu tự nhiên, loại đơn vị hành chính lãnh thổ nơi cơ quan áp dụng pháp luật hoạt động;

Các điều kiện nhân chủng học xã hội (nhân khẩu học) bao gồm số lượng và mật độ dân số, thành phần dân tộc của đơn vị hành chính lãnh thổ, cơ cấu nghề nghiệp của dân cư, thực trạng của tình hình tội phạm và các vi phạm pháp luật khác, sự phát triêh của các phương tiện giao thông;

Các điều kiện kinh tế – xã hội bao gồm cơ sở vật chất bảo đảm cho hoạt động của các cơ quan áp dụng pháp luật, trong đó có trụ sở làm việc, các trang thiết bị phục vụ công việc, phương tiện giao thông, các phương tiện kỹ thuật khác, mức độ trả lương cho cán bộ áp dụng pháp luật, những ưu đãi và bảo đảm xã hội khác;

Các điều kiện tổ chức bao gồm cơ cấu và thành phần cán bộ của cơ quan áp dụng pháp luật, trình tự, thủ tục hoạt động của cơ quan đó, việc phân định chức năng giữa các bộ phận cụ thể thuộc cơ cấu tổ chức của cơ quan bảo vệ pháp luật và giữa những người có chức vụ, quyền hạn, cũng như các hình thức và biện pháp phối họp hoạt động của các bộ phận cụ thể và của những người có chức vụ, quyền hạn, cường độ làm việc.

Như vậy, trong quá trình hoạt động, cơ quan áp dụng pháp luật, người có chức vụ, quyền hạn chịu sự tác động thường xuyên và rất lớn của các điều kiện lịch sử cụ thể, của môi trường bên ngoài. Do đó, chính sách áp dụng pháp luật cần phải hướng đến việc tạo ra các điều kiện và môi trường thuận lợi nhất cho hoạt động của các cơ quan áp dụng pháp luật, cho những người có chức vụ, quyền hạn hoạt động trong các cơ quan đó.