I. Bố cục tác phẩm “Tinh thần pháp luật” của Nhà triết học Sáclơ Đờ Môngtexkiơ
Theo bài viết đợt trước của chúng tôi, bố cục của tác phẩm này có rất nhiều nhà phê bình tranh luận.
Bên cạnh có học giả cho rằng đó là bố cục hợp với một lý luận cực kỳ chặt chẽ. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có nhà phê bình thì cho rằng, Montesquieu viết không theo một bố cục nào cả. Được đánh giá là viết không có phương pháp, cách sắp xếp các Quyển, Chương không thật sự logic (có những quyển có rất nhiều chương, có quyển chỉ có 1 chương (quyển V))… Chính những điều này khiến người đọc khó nắm bắt được mạch của tác phẩm nếu không đọc một cách cẩn thận, chăm chú. Chỉ khi đi vào đọc từ câu, từng chữ, nghiền ngẫm, ta dần cảm nhận được cái hay, cái thấu đáo, cái tinh thần của tác phẩm, đạo đức của tác giả khi viết tác phẩm này.
Tuy nhiên, có thể chia tác phẩm phẩm thành 5 phần cụ thể:
– Phần 1: Quyển I –X: Montesquieu bàn về luật của tự nhiên, luật con người, những nguyên nhân chính trị quyết định luật pháp; ông cũng định nghĩa 3 hình thức chính thể (quyển II) và những nguyên tắc của nó (quyển III); các yếu tố ảnh hưởng đến sự tồn vong của 3 chính thể: giáo dục (quyển IV) , các luật có liên quan, hệ thống an ninh (quyển IX), hệ thống phòng thủ (quyển X) và sự sa đoạ của 3 chính thể (quyển VIII)
– Phần 2: Quyển XI – XIII: ông tiếp tục nghiên cứu những yếu tố chính trị bằng cách phân tích trước hết những luật lệ nào cần thiết trong 3 loại chính thể; bàn về tự do chính trị chính (tam quyền phân lập – Quyển XI: tự do chính trị trong mối quan hệ với hiến pháp) và tự do công dân (Quyển XII: tự do chính trị trong mối quan hệ với công dân)
– Phần 3: Quyển XIV – XIX: Montesquieu chứng minh những yếu tố có tính chất vật chất (khí hậu, đất đai) hay tinh thần (tập quán, phong tục của một nước) tham gia vào việc tạo thành luật pháp
– Phần 4: Từ quyển XXI – quyển XXV: mối quan hệ của pháp luật với thương mại, với việc sử dụng tiền tệ, với dân số, với tôn giáo các nước
– Phần 5: Quyển XXVI – XXXI: bàn về cơ sở xây dựng nên pháp luật và bàn về nước Pháp
Với một tác phẩm đồ sộ, không thể trình bày dàn trải hết các nội dung được chính vì vậy trong giới hạn bài viết này, chúng tôi chỉ phân tích và biên soạn những phần nội dung liên quan đến hình thức chính phủ…
Theo nghĩa hẹp, các hình thức chính phủ chính là tổ chức của các cơ quan chức năng cao nhất. Nói một cách đơn giản, đây là những cách mà hệ thống được hình thành. Theo nghĩa rộng, đây là các phương thức tổ chức và tương tác của tất cả các tổ chức quyền lực. Các hình thức chính phủ không nên nhầm lẫn với cấu trúc nhà nước và chế độ chính trị trong nước. Những đặc điểm này liên quan đến các khía cạnh khác nhau, bổ sung cho nhau.
II. Phương thức cai trị trong tác phẩm “Tinh thần pháp luật” của Sáclơ Đờ Môngtexkiơ
1. Giới thiệu các phương thức cai trị
Theo nhà triết học Montesquieu gồm có ba loại, đó là:
– Chính phủ cộng hòa – có thể có hình thức dân chủ hoặc quý tộc (Chế thể dân chủ);
– Chế độ quân chủ; và
– Những kẻ chuyên quyền (Quân chủ chuyên chế).
Ví dụ, không giống như Aristotle, Montesquieu không phân biệt các hình thức chính quyền trên cơ sở đức hạnh của chủ quyền. Chẳng hạn, sự phân biệt giữa chế độ quân chủ và chế độ chuyên chế không phụ thuộc vào phẩm hạnh của nhà vua, mà phụ thuộc vào việc người đó có cai trị “bằng những luật lệ đã được ấn định và thiết lập hay không”.
Mỗi hình thức chính quyền có một nguyên tắc, một tập hợp “những đam mê của con người khiến nó vận động”; và mỗi thứ có thể bị hỏng nếu nguyên tắc của nó bị phá hủy hoặc bị phá hủy.
2. Bàn về chính thể dân chủ
Trong một nền dân chủ, người dân có chủ quyền. Họ có thể điều hành thông qua các bộ trưởng, hoặc được cố vấn bởi một thượng viện, nhưng họ phải có quyền lựa chọn các bộ trưởng và thượng nghị sĩ cho mình.
Nguyên tắc dân chủ là đức tính chính trị, Montesquieu nói, nghĩa là “lòng yêu mến luật pháp và của đất nước chúng ta”, bao gồm cả hiến pháp dân chủ của nó.
Hình thức của một chính phủ dân chủ làm cho luật quản lý quyền đầu phiếu và biểu quyết trở nên cơ bản. Tuy nhiên, nhu cầu bảo vệ nguyên tắc của nó đặt ra những yêu cầu sâu rộng hơn nhiều.
Theo quan điểm của Montesquieu, đức tính cần có của một nền dân chủ đang hoạt động không phải tự nhiên mà có. Nó đòi hỏi “một sự ưu tiên không đổi của lợi ích công cộng với lợi ích tư nhân”; nó “giới hạn tham vọng đối với mong muốn duy nhất, đến hạnh phúc duy nhất, để làm những việc phục vụ đất nước chúng ta nhiều hơn những đồng bào còn lại của chúng ta “; và đó” là một sự từ bỏ bản thân, luôn gian nan và đau đớn “.
Ông Montesquieu so sánh điều đó với tình yêu của các tu sĩ đối với trật tự: “quy tắc của họ ngăn cản họ khỏi tất cả những thứ mà qua đó những đam mê bình thường được nuôi dưỡng; Do đó, chỉ còn lại niềm đam mê đối với chính quy luật đang dày vò họ. … nó càng kiềm chế khuynh hướng của họ, thì nó càng tạo ra sức mạnh cho niềm đam mê duy nhất còn lại của họ “.
Nền dân chủ phải giáo dục công dân của mình xác định lợi ích của họ với lợi ích của đất nước của họ, và nên có những người kiểm duyệt để bảo vệ những lợi ích của nó. để ngăn chặn các công dân của mình không bị cám dỗ để thúc đẩy lợi ích cá nhân của họ làm tổn hại đến lợi ích công cộng; vì lý do tương tự, luật mà tài sản được chuyển giao phải nhằm mục đích duy trì sự phân phối tài sản bình đẳng giữa các công dân. Lãnh thổ của nó nên nhỏ, để công dân dễ dàng xác định với nó, và khó hơn để xuất hiện các lợi ích tư nhân rộng rãi.
Bàn về chính thể dân chủ, Montesquieu dựa vào tiền lệ trong xã hội cổ đại Hy Lạp và Rome. Ông viết: “Dân chúng rất giỏi khi họ chọn người để giao cho một phần quyền lực của mình (…). Dân biết rõ ai là người đã đánh thắng nhiều trận, ai là quan toà không nhận hối lộ và phán xử công minh, ai là người đã làm nên giàu có một cách chính đáng, để bầu họ và Nghị viện (…). Đó là điều dân chúng học được nơi quảng trường một cách sâu sắc mà ông vua không thể học được nơi cung điện”.
Dân đủ trình độ để cân nhắc nên bầu chọn người nọ hay người kia, chứ không phải ai cũng đủ trình độ để tự mình quản lý công việc, chính vì vậy họ cần sự hướng dẫn của một hội đồng hay một nghị viện.
Dân là “vua” bởi họ được thể hiện ý chí của mình bằng các cuộc đầu phiếu. Dân chúng có quyền lực tối cao phải tự mình làm lấy những điều có thể làm tốt được, còn những điều mà dân chúng không thể làm tốt được thì phải giao cho các vị bộ trưởng thừa hành. Ông còn nói thêm: “các vị bộ trưởng nếu không do dân cử thì không phải là của dân. Châm ngôn cơ bản của chính thể dân chủ là: dân bầu ra các vị bộ trưởng, tức bầu ra người quan chấp chính để cai trị mình.
Các luật quy định quyền đầu phiếu là luật định cơ bản trong chính thể dân chủ
Phân chia luật về quyền bầu cử, ứng cử (ai được bầu cử, ai được ứng cử) là luật cơ bản thứ hai và Luật về cách bầu cử (bầu cử công khai hay bí mật) là luật cơ bản thứ 3 mà Montesquieu nhắc đến.
3. Chế độ quân chủ
Ông Montesquieu tỏ thái độ căm ghét, phỉ báng và chế nhạo bằng lời định nghĩa vắn tắt như: ông vua chuyên chế là “một con người mà cả năm giác quan luôn luôn nói rằng ông ta là tất cả và mọi người không là cái gì hết (…). Nếu ông giao việc cho nhiều người thì người nào cũng chạy chọt để được làm tên đầy tớ hạng nhất của ông ta.
Trong một chế độ quân chủ, một người cai trị “bởi những luật lệ đã được ấn định và thiết lập”.
Theo ông Montesquieu, những luật này “nhất thiết phải giả sử các kênh trung gian mà qua đó quyền lực (của quân vương) chảy qua: vì nếu chỉ có ý chí nhất thời và thất thường của một người duy nhất để điều hành nhà nước, thì không gì có thể sửa chữa được, và tất nhiên, không có luật cơ bản ”. Các ‘kênh trung gian’ này là các thể chế cấp dưới như giới quý tộc và cơ quan tư pháp độc lập; và luật pháp của một chế độ quân chủ do đó nên được thiết kế để bảo toàn quyền lực của họ.
Nguyên tắc của chính phủ quân chủ là danh dự. Không giống như đức tính cần thiết của các chính phủ cộng hòa, mong muốn giành được danh dự và sự khác biệt đến với chúng ta một cách tự nhiên. Vì lý do này, giáo dục có một nhiệm vụ ít khó khăn hơn trong một chế độ quân chủ so với trong một nước cộng hòa, đó là: Nó chỉ cần nâng cao tham vọng của chúng ta và ý thức của chúng ta về giá trị của chính chúng ta, cung cấp cho chúng ta một lý tưởng danh dự đáng khao khát, và nuôi dưỡng trong chúng ta sự lịch sự cần thiết để sống với những người khác mà ý thức về giá trị của họ phù hợp với chúng ta.
Nhiệm vụ chính của luật pháp trong chế độ quân chủ là bảo vệ các thể chế cấp dưới phân biệt chế độ quân chủ với chế độ chuyên quyền. Để đạt được mục tiêu này, họ phải dễ dàng bảo tồn các điền trang lớn không bị chia cắt, bảo vệ các quyền và đặc quyền của giới quý tộc, và thúc đẩy pháp quyền. Họ cũng nên khuyến khích sự gia tăng của sự khác biệt và phần thưởng cho những hành vi được tôn vinh, kể cả những thứ xa xỉ. Nhiệm vụ chính của luật pháp trong chế độ quân chủ là bảo vệ các thể chế cấp dưới phân biệt chế độ quân chủ với chế độ chuyên quyền. Để đạt được mục tiêu này, họ phải dễ dàng bảo tồn các điền trang lớn không bị chia cắt, bảo vệ các quyền và đặc quyền của giới quý tộc, và thúc đẩy pháp quyền. Họ cũng nên khuyến khích sự gia tăng của sự khác biệt và phần thưởng cho những hành vi được tôn vinh, kể cả những thứ xa xỉ. Nhiệm vụ chính của luật pháp trong chế độ quân chủ là bảo vệ các thể chế cấp dưới phân biệt chế độ quân chủ với chế độ chuyên quyền. Để đạt được mục tiêu này, họ phải dễ dàng bảo tồn các điền trang lớn không bị chia cắt, bảo vệ các quyền và đặc quyền của giới quý tộc, và thúc đẩy pháp quyền. Họ cũng nên khuyến khích sự gia tăng của sự khác biệt và phần thưởng cho những hành vi được tôn vinh, kể cả những thứ xa xỉ.
=> Như vậy thì nguyên tắc chính thể chuyên chế phải là sự sợ hãi. Người ta phải lấy sự sợ hãi để đánh bạt lòng can đảm, dập tắt mọi danh diện và tham vọng nhỏ nhất
4. Quân chủ chuyên chế
Trong các quốc gia chuyên chế, “một người duy nhất chỉ đạo mọi việc bằng ý chí của mình và theo ý mình”. Không có luật lệ để kiểm tra anh ta, và không cần phải tham gia vào bất kỳ ai không đồng ý với anh ta, một kẻ độc tài có thể làm bất cứ điều gì anh ta thích, cho dù có ác ý hay đáng trách. Thần dân của anh ta không tốt hơn nô lệ, và anh ta có thể vứt bỏ họ khi anh ta thấy phù hợp.
Nguyên tắc của chế độ chuyên quyền là sự sợ hãi. Nỗi sợ hãi này dễ dàng được duy trì, vì tình hình của các đối tượng của những kẻ chuyên chế thực sự rất đáng sợ.
Giáo dục đối với quân chủ chuyên chế là không cần thiết trong một chế độ chuyên quyền; nếu nó tồn tại ở tất cả, nó nên được thiết kế để làm suy nhược tâm trí và phá vỡ tinh thần. Những ý tưởng như danh dự và phẩm hạnh không nên xảy ra với đối tượng của một kẻ chuyên quyền, vì “những người có khả năng tự đặt ra giá trị cho bản thân sẽ có khả năng tạo ra những xáo trộn. Do đó, nỗi sợ hãi phải làm tinh thần của họ suy sụp,
(MK LAW FIRM: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến Luật sư của LVN Group, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)
Trên đây là nội dung Luật LVN Group đã sưu tầm và biên soạn. Trường hợp trong nội dung tư vấn có điều gì gây nhầm lẫn, chưa rõ ràng hoặc thông tin nêu trong nội dung tư vấn khiến quý khách chưa hiểu hết vấn đề hoặc/ và có sự vướng ngại, thắc mắc, chúng tôi rất mong nhận được ý kiến phản hồi của quý khách hàng. Mọi vướng mắc bạn vui lòng trao đổi trực tiếp với bộ phận Luật sư của LVN Group tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài gọi số: 1900.0191 hoặc liên hệ văn phòng để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ từ Luật LVN Group
Rất mong nhận được sự hợp tác!
Trân trọng!
Luật LVN Group (Sưu tầm và biên tập).