Phân tích tâm lý học cấu trúc (Tâm lý học Gestalt)

1. Tâm lý học Gestalt là gì?

Gestalt trong tiếng Đức nghĩa là “cấu trúc, hình dạng”, được ra đời tại Đức vào đầu thế kỷ XX và dựa trên công trình nghiên cứu về nhận thức của các nhà tâm lý học Max Wertheimer, Kurt Koffka và Wolfgang Köhler khi cho rằng hành vi của con người bị ảnh hưởng bởi cách mà họ nhận thức trong thực tế.

Tâm lý học Gestalt tập trung chủ yếu vào cách mà con người lý giải và nhận thức thực tế xung quanh họ. Khi quan sát thế giới xung quanh, chúng ta không nhận thức được các kích thích một cách cô lập bởi vì bộ não của chúng ta có xu hướng thu thập một cách tự động và vô thức về các đối tượng và yếu tố tương tự nhau trong các mô hình đã được lưu trữ, cho phép chúng ta đưa ra cảm giác và ý nghĩa cho những gì được nhận thức. Theo đó, khả năng nhận thức một vật thể của con người không chỉ dựa vào cách võng mạc hội tụ một hình ảnh mà còn dựa vào một tổ chức phức tạp mà hệ thần kinh của chúng ta thực hiện.

Do đó, ý tưởng chính của trường phái này có thể được tóm tắt bằng câu châm ngôn nổi tiếng “Tổng thể của một sự vật không phải là một tập hợp từ những thành phần rời rạc lại với nhau”. Theo các nguyên tắc của tâm lý học Gestalt, nhận thức về một đối tượng không thể giới hạn trong các yếu tố đơn lẻ cấu tạo nên nó hoặc hình dạng của nó, mà đó phải là một quá trình bao gồm toàn bộ trải nghiệm tri giác: một cái nhìn tổng thể về các bộ phận tạo thành một vật thể cụ thể và đã được sắp xếp theo các quy luật chính xác bởi bộ não của chúng ta.

2. Giới thiệu sự thành lập tâm lý học cấu trúc (Tâm lý học Gestalt)

Học thuyết tâm lý cấu trúc (Tâm lý học Gestalt) song song cùng với sự ra đời của học thuyết học hành vi (J.Watson); Học thuyết tâm lý cấu trúc cũng được ra đời tại Đức vào năm 1913 nhằm tấn công vào thuyết yếu tố của Wilhelm Wundt với cái tên Gestalt (Trong tiếng Đức Gestalt là từ dùng để chỉ “hình dáng”, “cấu trúc”).

Học thuyết tâm lý này gắn liền với tên tuổi của nhà tâm lý nổi tiếng thời kỳ đó là: Max Wertheimer (1880 – 1943) giảng viên trường đại học Farnkfurt cùng hai cộng sự là các nhà nghiên cứu: Kurt Kohler (1887 – 1967) và Wolfgang Koffka (1886 – 1947).

Ba nhà tâm lý nổi tiếng: Max Wertheimer, Kurt Koffka và Wolfgang Köhler đã thành lập tâm lý học Gestalt vào đầu thế kỷ 20 cùng với quan điểm chủ đạo trong tâm lý học lúc bấy giờ là chủ nghĩa cấu trúc, được minh họa bằng tác phẩm của Hermann von Helmholtz (1821 mật1894), Wilhelm Wundt (1832-1920) và Edward B. Titchener (1867-1927). Chủ nghĩa cấu trúc bắt nguồn vững chắc trong chủ nghĩa kinh nghiệm của Anh và dựa trên ba lý thuyết liên quan chặt chẽ với nhau, cụ thể:

a. “Thuyết nguyên tử”, còn được gọi là “chủ nghĩa nguyên tố”, quan điểm rằng tất cả các kiến thức, thậm chí cả những ý tưởng trừu tượng phức tạp, được xây dựng từ các thành phần đơn giản, cơ bản;

b. “Chủ nghĩa ấn tượng”, quan điểm cho rằng các thành phần đơn giản nhất là các nguyên tử của tư tưởng là những ấn tượng ý nghĩa cơ bản; và

c. “Chủ nghĩa kết hợp”, quan điểm cho rằng những ý tưởng phức tạp hơn nảy sinh từ liên kết của các ý tưởng đơn giản hơn.

=> Cùng với nhau, ba lý thuyết vừa nêu này đưa ra quan điểm rằng tâm trí xây dựng tất cả các nhận thức và thậm chí cả những suy nghĩ trừu tượng hoàn toàn từ những cảm giác ở cấp độ thấp hơn chỉ liên quan bằng cách liên kết chặt chẽ trong không gian và thời gian. Những người theo thuyết Gestalt đã đưa ra vấn đề với quan điểm “nguyên tử” rộng rãi này rằng mục đích của tâm lý học là để phá vỡ ý thức thành các yếu tố cơ bản giả định.

Ngược lại, các nhà tâm lý học Gestalt tin rằng việc phá vỡ các hiện tượng tâm lý thành những phần nhỏ hơn sẽ không dẫn đến sự hiểu biết về tâm lý học. Thay vào đó, các nhà tâm lý học Gestalt tin rằng cách hiệu quả nhất để xem các hiện tượng tâm lý là như các tổ chức, có cấu trúc. Họ lập luận rằng “toàn bộ” tâm lý được ưu tiên và “các bộ phận” được xác định bởi cấu trúc của tổng thể, chứ không phải ngược lại. Người ta có thể nói rằng phương pháp này dựa trên quan điểm vĩ mô của tâm lý học chứ không phải là phương pháp vi mô. Các lý thuyết Gestalt về nhận thức dựa trên bản chất con người có khuynh hướng hiểu các đối tượng như một toàn bộ cấu trúc chứ không phải là tổng của các bộ phận của nó.

3. Nhiệm vụ của tâm lý học cấu trúc (Tâm lý học Gestalt)

Theo các nhà tâm lý học Gestalt thì nhiệm vụ chính của tâm lý là nghiên cứu về các sự vật,sự việc một cách toàn thể chứ không phải là về các thành phần như học thuyết của Wundt. Các nghiên cứu của họ đi sâu vào các quy luật về tính ổn định và tính trọn vẹn của tri giác, quy luật “bừng sáng” của tư duy.

Trên cơ sở các nghiên cứu về tri giác, thực nghiệm các nhà tâm lý Gestalt khẳng định các quy luật của tri giác, tư duy và tâm lý của con người do các cấu trúc tiền đình của não quy định. Với tham vọng xây dựng nên một ngành tâm lý học khách quan theo kiểu mẫu của vật lý học chứ hoàn toàn không liên quan đến tâm lý học liên tưởng cũng như vai trò của kinh nghiêm sống hay kinh nghiệm lịch sử xã hội.

4. Nội dung nghiên cứu tâm lý học cấu trúc của các nhà tâm lý

Như đã nói ở trên, ba nhà tâm lý nổi tiếng là Max Wertheimer, Kurt Koffka và Wolfgang Köhler đã thành lập tâm lý học Gestalt vào đầu thế kỷ 20 cùng với quan điểm chủ đạo trong tâm lý học lúc bấy giờ là chủ nghĩa cấu trúc, được minh họa bằng tác phẩm cụ thể.

Thứ nhất, với nhà tâm lý Wertheimer. Ông từng là học trò của triết gia Christian von Ehrenfels (1859-1932) – người Áo, một thành viên của Trường phái Brentano. Von Ehrenfels đã giới thiệu khái niệm Gestalt cho triết học và tâm lý học vào năm 1890, trước khi tâm lý học Gestalt ra đời. Von Ehrenfels quan sát thấy rằng một trải nghiệm nhận thức, chẳng hạn như cảm nhận một giai điệu hoặc hình dạng, nhiều hơn tổng số các thành phần cảm giác của nó. Ông tuyên bố rằng, ngoài các yếu tố cảm giác của nhận thức, còn có thêm một cái gì đó. Mặc dù trong một số ý nghĩa xuất phát từ việc tổ chức các yếu tố cảm giác thành phần, chất lượng hơn nữa này là một yếu tố theo đúng nghĩa của nó. Ông gọi nó là Gestalt-Qualität hoặc “chất lượng hình thức.” Chẳng hạn, khi nghe một giai điệu, người ta sẽ nghe các nốt cộng với một thứ gì đó ngoài chúng gắn kết chúng lại với nhau thành một giai điệu   – Gestalt-Qualität. Chính Gestalt-Qualität này, theo von Ehrenfels, cho phép một giai điệu được chuyển sang một khóa mới, sử dụng các ghi chú hoàn toàn khác nhau, trong khi vẫn giữ được bản sắc của nó. Ý tưởng về một Gestalt-Qualität bắt nguồn từ các lý thuyết của David Hume, Johann Wolfgang von Goethe, Immanuel Kant, David Hartley và Ernst Mach. Cả von Ehrenfels và Edmund Husserl dường như đều được truyền cảm hứng từ tác phẩm của Mach Beiträge zur Phân tích der Empfindungen (Đóng góp cho Phân tích Cảm giác, 1886), trong việc hình thành các khái niệm rất giống nhau về gestalt và thời điểm tạo hình tượng.

Khi thông qua một loạt các thí nghiệm, Wertheimer phát hiện ra rằng một người quan sát một cặp thanh ánh sáng xen kẽ có thể, trong điều kiện thích hợp, trải nghiệm ảo ảnh chuyển động giữa vị trí này và vị trí khác. Ông lưu ý rằng đây là một nhận thức về chuyển động mà không có bất kỳ vật thể chuyển động nào. Đó là, đó là chuyển động phi thường thuần túy. Ông gọi nó là chuyển động phi (“hiện tượng”).

=> Với sự công bố của Wertheimer về những kết quả này vào năm 1912 đánh dấu sự khởi đầu của tâm lý học Gestalt. So với von Ehrenfels và những người khác đã sử dụng thuật ngữ “cử chỉ” trước đó theo nhiều cách khác nhau, đóng góp độc đáo của Wertheim là khẳng định rằng “cử chỉ” là chính yếu. Gestalt xác định các phần mà nó được tạo thành, thay vì là một chất lượng thứ cấp xuất hiện từ các thành phần đó. Wertheimer đã đưa ra lập trường cấp tiến hơn rằng “những gì được giai điệu đưa đến cho tôi không phát sinh… như là một quá trình thứ cấp từ tổng hợp các thành phần nhạc như vậy. Thay vào đó, những gì diễn ra trong mỗi phần đơn lẻ phụ thuộc vào toàn bộ là gì “, (1925/1938). Tương tự như vậy, trong tầm nhìn, người ta nhìn thấy hình dạng của vòng tròn đầu tiên, nó được đưa ra “ngay lập tức” (nghĩa là sự cảm nhận của nó không qua trung gian của một quá trình tổng hợp).

Thứ hai, đối với hai nhà tâm lý Köhler và Koffka. Hai người từng là đối tượng của Wertheimer trong các thí nghiệm phi.

– Köhler là một chuyên gia về âm học vật lý, từng học theo nhà vật lý Max Planck (1858-1947), nhưng đã lấy bằng tâm lý học dưới thời Carl Stumpf (1848-1936).

– Koffka cũng là một học sinh của Stumpf, đã nghiên cứu các hiện tượng chuyển động và các khía cạnh tâm lý của nhịp điệu.

Vào năm 1917, Köhler (1917/1925) đã công bố kết quả của bốn năm nghiên cứu về việc học ở tinh tinh. Köhler cho thấy, trái với những tuyên bố của hầu hết các nhà lý thuyết học tập khác, rằng động vật có thể học bằng cách “đột ngột có được cái nhìn sâu bất ngờ” vào “cấu trúc” của một vấn đề vượt trội so với các cách kết hợp và gia tăng của việc học mà Ivan Pavlov (1849-1936) và Edward Lee Thorndike (1874-1949) đã lần lượt chứng minh với chó và mèo.

Các nhà tâm lý học Gestalt quan tâm tiêu điểm với thuật ngữ “cấu trúc” và “tổ chức”. Các kích thích được cho là có một cấu trúc nhất định, được tổ chức theo một cách nhất định và đó là tổ chức cấu trúc này, chứ không phải là các yếu tố cảm giác riêng lẻ, mà sinh vật đáp ứng. Khi một động vật được điều hòa, nó không chỉ đơn giản đáp ứng các tính chất tuyệt đối của một kích thích, mà là các thuộc tính của nó so với môi trường xung quanh. Để sử dụng một ví dụ yêu thích của Köhler, nếu có điều kiện để phản ứng theo cách nhất định với thẻ có màu sáng hơn của hai thẻ màu xám, động vật khái quát mối quan hệ giữa hai kích thích hơn là các đặc tính tuyệt đối của kích thích có điều kiện: nó sẽ phản ứng với thẻ có màu sáng hơn của hai thẻ trong các thử nghiệm tiếp theo ngay cả khi thẻ tối hơn trong thử nghiệm thử nghiệm có cùng cường độ với thẻ sáng hơn trong các thử nghiệm đào tạo ban đầu.

5. Kết thúc vấn đề

Các nhà tâm lý Wertheimer, Köhler, Koffka, và sinh viên của họ đã mở rộng cách tiếp cận Gestalt cho các vấn đề trong các lĩnh vực khác của nhận thức, giải quyết vấn đề , học tập và tư duy . Các nguyên tắc Gestalt sau đó đã được áp dụng cho động cơ, tâm lý xã hội và nhân cách (đặc biệt là bởi Kurt Lewin ) và thẩm mỹ và hành vi kinh tế. Wertheimer đã chứng minh rằng các khái niệm của Gestalt cũng có thể được sử dụng để làm sáng tỏ các vấn đề trong đạo đức , hành vi chính trị và bản chất của sự thật. Truyền thống của tâm lý học Gestalt tiếp tục trong các cuộc điều tra tri giác được thực hiện bởiRudolf Arnheim vàHans Wallach ở Hoa Kỳ.

(MK LAW FIRM: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến Luật sư của LVN Group, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)

Trên đây là nội dung Luật LVN Group đã sưu tầm và biên soạn. Trường hợp trong nội dung tư vấn có điều gì gây nhầm lẫn, chưa rõ ràng hoặc thông tin nêu trong nội dung tư vấn khiến quý khách chưa hiểu hết vấn đề hoặc/ và có sự vướng ngại, thắc mắc, chúng tôi rất mong nhận được ý kiến phản hồi của quý khách hàng. Mọi vướng mắc bạn vui lòng trao đổi trực tiếp với bộ phận Luật sư của LVN Group tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài gọi số: 1900.0191 hoặc liên hệ văn phòng để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ từ Luật LVN Group

Rất mong nhận được sự hợp tác!

Trân trọng!

Luật LVN Group (Sưu tầm và biên tập).