Phân tích ý nghĩa của việc nghiên cứu các trào lưu tư tưởng phương Tây đương đại đối với đất nước Trung Quốc

1. Mở đầu vấn đề

Nhìn theo “tầm nhìn lịch sử thế giới” của Marx thì cái gọi là hiện đại hóa chính là thế giới hóa, là phải làm cho sự phát triển của xã hội dân tộc tiếp quỹ đạo với lịch sử thế giới mà đại công nghiệp đã “lần đầu tiên mở ra”; cái gọi là hiện đại hóa con người phải làm cho “cá nhân có tính khu vực chật hẹp của xã hội truyền thống được thay thế bằng cá nhân có tính lịch sử thế giới, thực sự phổ biến”. Do đó Marx đặc biệt nhấn mạnh “tầm nhìn lịch sử thế giới” của loài người và tính lịch sử thế giới của loài người, phản đối mọi tính phiến diện và tính cục bộ dân tộc.

Đối với Trung Quốc, quốc gia này muốn xây dựng thể chế kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa, muốn tiếp cận quỹ đạo với chuẩn mực quốc tế thể hiện trật tự quốc tế của kinh tế thị trường, cần có tầm nhìn thế giới thừa nhận quan niệm giá trị hiện đại của tính chung toàn nhân loại. Điều này có nghĩa là ý nghĩa văn hóa của việc xây dựng kinh tế thị trường vượt xa ý nghĩa kinh tế mà chính nó vốn có. Thực tiễn cải cách mở cửa vĩ đại của nhân dân Trung Quốc chính là động lực lớn mạnh nhất thúc đẩy hiện đại hóa và thế giới hóa tinh thần dân tộc.

Tăng cường nghiên cứu và gạn lọc các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây đương đại là một nội dung quan trọng của xây dựng hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa. Né tránh, bao vây hay chống lại một cách tiêu cực các trào lưu tư tưởng phương Tây là điều không thể được. Thái độ đúng đắn là vận dụng lập trường, quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Marx, phân tích sâu vào nội dung tư tưởng của các trào lưu tư tưởng phương Tây, vừa chú ý phân biệt phương hướng chính trị, vừa chú ý phân tích sự đúng sai về lý luận, và còn cần nhận rõ tính khách quan và tính tất yếu của sự lưu hành của mỗi trào lưu tư tưởng tại Trung Quốc, vừa ngăn chặn hữu hiệu trào lưu tư tưởng sai lầm bất lợi cho chủ nghĩa xã hội, vừa hấp thu hữu hiệu nội dung hữu ích của nó. Nói cụ thể, ý nghĩa của việc nghiên cứu và nắm bắt các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại chủ yếu có ý nghĩa sau:

2. Nâng cao năng lực phân biệt chính trị và tính nhạy bén chính trị với các trào lưu tư tưởng

Đúng vậy, việc nghiên cứu và nắm bắt các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại có thể nâng cao hữu hiệu năng lực phân biệt chính trị và tính nhạy bén chính trị đối với các trào lưu tư tưởng.

Cần nhận thấy rằng, các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện dù có những sai lầm về tổng thể hay căn bản, nhưng lại có tính hợp lý cục bộ.

Khi nói đến những tính hợp lý này có thể cho chúng ta những gợi mở. Thái độ khoa học thực sự cầu thị khi nghiên cứu các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại chính là không những cần nhìn thấy sai lầm có tính căn bản của nó, mà còn cần nhìn thấy chỗ hợp lý cục bộ của nó. Chỉ có thông qua sự nghiên cứu này đối với trào lưu tư tưởng mới có thể nâng cao năng lực phân tích, phân biệt của chúng ta đối với các trào lưu tư tưởng, học cách đối xử đúng đắn với trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây đương đại.

=> Vây khi đối xử với các trào lưu tư tưởng phương Tây đương đại, đồng thời với việc biện minh khuynh hướng chính trị của nó, nhận rõ sai lầm có tính căn bản về lý luận của nó, còn cần nhận thấy:

– Nó nêu ra nhiều vấn đề mới, quan niệm mới khiến ta chú ý, mở ra lĩnh vực nghiên cứu mới. Ví dụ: Chủ nghĩa duy ý chí, chủ nghĩa hiện sinh và phân tâm học đã mở ra lĩnh vực nghiên cứu phi lý tính trong ý thức loài người, có sự tìm tòi khá sâu về các hiện tượng tâm lý như ý chí, tình cảm, dục vọng của loài người, đặc biệt là học thuyết phân tâm học đã mở đầu cho việc nghiên cứu hệ thống hiện tượng vô thức. Những nghiên cứu này tuy không hoàn toàn xác đáng, luận chứng không thật đầy đủ, thậm chí có một số là sai lầm, nhưng những vấn đề mới, quan niệm mới như vậy là kết quả của sự tìm tòi nghiêm túc của tư duy loài người, phản ánh bước tiến triển của khoa học hiện đại và văn minh loài người, rất có ý nghĩa gợi mở.

– Trong những luận điểm sai lầm của chúng thường bo hàm những nhân tố hợp lý nào đó, chẳng hạn việc nhà xã hội học phương Tây Max Weber coi những nhân tố phi kinh tế như tôn giáo… là nhân tố quyết định sự phát triển xã hội rõ ràng là sai lầm, nhưng nhấn mạnh thích đáng những nhân tố phi kinh tế lại là hợp lý; quan điểm của chủ nghĩa duy khoa học tuyệt đối hóa tiêu chuẩn của ngành kỹ thuật, bỏ qua quan hệ sản xuất mà chỉ lấy văn minh để phân chia hình thái xã hội là sai lầm, nhưng giác độ mới trong phân chia hình thái xã hội của nó lại có ý nghĩa gợi mở; lời ai thán của chủ nghĩa bi quan kỹ thuật về ngày tàn của thế giới là không có căn cứ, nhưng lời khuyến cáo mà nó nêu ra về “vấn đề toàn cầu” là rất đáng quý.

– Các trào lưu tư tưởng phương Tây đương đại có ảnh hưởng tiêu cực đối với xã hội, đồng thời lại tạo điều kiện cho sự phát triển ở tầng thứ sâu hơn của xã hội về sau. Phép biện chứng của lịch sử cho thấy, sự phát triển của xã hội là một sự vận động mâu thuẫn giữa ổn định và không ổn định. Xung đột xã hội hiện nay thường là khúc dạo đầu đi tới sự ổn định ở cấp độ sâu hơn. Trước rất nhiều trào lưu xã hội, người ta có thể nhất thời lúng túng, mù quáng chạy theo. Nhưng sau nhiều suy nghĩ, so sánh, có sự lý giải sâu sắc về nội dung của các trào lưu tư tưởng và hậu quả xã hội của chúng, sẽ có sự phán đoán xã hội tương đối chuẩn xác về chúng và nâng cao năng lực phân biệt và năng lực phòng ngừa đối với các trào lưu tư tưởng xã hội, sẽ không còn chạy theo mù quáng nữa. Do vậy, không nên lúng túng e ngại khi nhiều trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây đương đại dồn dập ào tới. Chỉ cần nghiêm túc đối xử, phân tích khoa học, hoàn toàn có thể chống lại khuynh hướng sai lầm, ngăn ngừa hậu quả tiêu cực, phát huy tác động tích cực, và dùng nó để nâng cao chính bản thân mình.

– Giúp ích cho chúng ta nhận thức từ tầng sâu lý luận đặc trưng cơ bản và hình thái văn hóa của xã hội phương Tây đương đại. Các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây đương đại vừa có khái quát lý luận về tiến triển khoa học kỹ thuật, văn hóa, kinh tế và xã hội của phương Tây, vừa khúc xạ sâu sắc mâu thuẫn và vấn đề của xã hội phương Tây đương đại, nắm sâu sắc những tình hình này không những có thể làm cho chúng ta mở rộng tầm nhìn, phóng tầm mắt ra toàn cầu, mà còn trực tiếp hay gián tiếp có ích cho chúng ta tiến hành công tác thực tế trên các lĩnh vực, như là: Kinh tế, chính trị, văn hóa, ngoại giao…

3. Làm giàu và phát triển chủ nghĩa Marx, tăng cường hơi thở thời đại của lý luận

Việc nghiên cứu các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây đương đại còn có ích cho việc làm giàu và phát triển chủ nghĩa Marx, tăng cường hơi thở thời đại của lý luận. Sự ra đời, phát triển của chủ nghĩa Marx không tách rời con đường lớn văn minh thế giới, mà là hấp thu những thành quả văn hóa ưu tú của loài người để làm giàu chính mình. Nếu không hiểu nhiều tổng kết và bình luận sâu sắc củ Marx, Engels từ triết học cổ Hy Lạp, La Mã đến triết học cổ điển Đức sẽ khó lý giải những tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Marx.

Chủ nghĩa Marx tự lớn lên qua đối thoại và tranh luận với các trường phái triết học cùng thời đại, đáp lại các loại thách thức. Phân tích một cách chính xác thành tựu lý luận và lệch lạc của các trào lưu tư tưởng phương Tây đương đại, chính điều đó làm cho chúng ta qua rèn luyện năng lực tư duy lý luận mà kiên trì và vận dụng chủ nghĩa Marx, lĩnh hội sâu sắc hơn tính khoa học của nó.

– Với nội dung có tính xây dựng bao hàm trong những chỗ hợp lý cục bộ nào đó của các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây đương đại có thể cho chúng ta những gợi mở, giúp chúng ta mở rộng lĩnh vực nghiên cứu lý luận hiện có, làm sâu sắc thêm lý luận hiện có.

Ví dụ, hiện tượng phi duy lý mà chủ nghĩa duy ý chí, chủ nghĩa hiện sinh và phân tâm học nghiên cứu là lĩnh vực mà lý luận chủ nghĩa Marx kinh điển chưa từng đụng chạm đến, tư liệu mà triết học phương Tây hiện đại tích lũy được về mặt này đã cung cấp sự gợi mở hữu ích cho phát triển lý luận nhận thức của chủ nghĩa Marx.

– Trào lưu tư tưởng duy khoa học chủ nghĩa, khi nghiên cứu mối quan hệ giữa khoa học kỹ thuật và phát triển xã hội, cũng đặt ra nhiều vấn đề mới đáng nghiên cứu.

Ví dụ, Toffler trong Làn sóng thứ ba đã tìm hiểu, không những từ quan hệ vĩ mô giữa các lĩnh vực khác nhau, mà còn từ quan hệ vi mô bên trong mỗi lĩnh vực, ảnh hưởng của làn sóng văn minh đối với toàn bộ kết cấu xã hội. Điều đó không những gợi ý chúng ta cần chú ý nghiên cứu nhiều khâu trung gian giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, giữa cơ sở kinh tế và kiến trúc thượng tầng, mà còn gợi ý chúng ta quan tâm nghiên cứu mối quan hệ rối rắm phức tạp giữa các hiện tượng xã hội. Sự coi trọng cao độ của trào lưu tư tưởng duy khoa học chủ nghĩa đối với giá trị tri thức, sự nghiên cứu quy luật biến đổi kết cấu chiều ngang kinh tế xã hội “kinh tế tự nhiên – kinh tế hàng hóa – kinh tế sản phẩm” và sự phân chia hình thái xã hội theo đặc trưng ngành sản xuất và đặc trưng kỹ thuật…, đều đặt ra những vấn đề mới cho phát triển lý luận của chủ nghĩa duy vật lịch sử.

– Xã hội học và quan niệm hình thái văn hóa về lịch sử của Weber cũng từ một khía cạnh nào đó tiến hành sự tìm tòi hữu ích đối với vấn đề động lực phát triển xã hội. Tuy bao hàm một số thành quả nhân thức có giá trị, khi suy xét lại sự phát triển khoa học kỹ thuật, văn hóa và xã hội các trào lưu tư tưởng phương Tây đương đại có thành phần hợp lý, hoặc đã tương đối sớm mở ra một số lĩnh vực nghiên cứu mới, nêu ra một số vấn đề triết học quan trọng, có ích cho chúng ta thúc đẩy việc nghiên cứu một số khâu yếu, nhưng rút cục chúng là những “bông hoa không kết trái” trên cây nhận thức của loài người.

=> Qua việc nghiên cứu phê phán có sức thuyết phục những lý luận sai lầm trong các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại cũng có thể làm sâu sắc, phát triển lý luận marxist.

4. Giúp con người hiểu biết sâu hơn về chủ nghĩa tư bản hiện đại

Đúng vậy, việc việc nghiên cứu và nắm bắt các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại có thể giúp chúng ta hiểu biết sâu hơn về chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại, với tính cách là sản phẩm của chủ nghĩa tư bản hiện đại, học thuyết lý luận của nó tất thảy đều trực tiếp hay gián tiếp phản ánh tình hình chính trị, kinh tế của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Nghiên cứu các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây đương đại có thể giúp chúng ta làm sâu thêm hiểu biết về chủ nghĩa tư bản hiện đại.

Ví dụ, trào lưu tư tưởng duy khoa học chủ nghĩa đưa tới cho chúng ta thông tin về cách mạng công nghệ mới, thông qua học thuyết lý luận của các trào lưu tư tưởng này, chúng ta có thể hiểu được những biến đổi sâu sắc mà cách mạng công nghệ mới đem lại cho kết cấu ngành và đời sống xã hội của các nước công nghiệp phát triển, hiểu được nhiều thực tế, số liệu và luận điểm mà trước đây chưa thật hiểu, từ đó không những mở rộng tầm nhìn của chúng ta mà còn giúp chúng ta nghiên cứu sâu thêm ý nghĩa xã hội của cách mạng công nghệ mới để áp dụng những đối sách và biện pháp tương ứng, nắm chắc cơ hội có lợi, nghênh đón thách thức, phát triển kinh tế ở Trung Quốc nói riêng.

Lý luận phê phán xã hội của trường phái Frankfurt đã cung cấp cho chúng ta những tài liệu hữu quan để phân tích kết cấu xã hội của chủ nghĩa tư bản hiện đại tuy có thiên lệch, “thuyết đồng hóa giai cấp” mà có cổ xúy tuy là sai lầm, nhưng nhiều tình hình mà nó nêu ra, như một loạt biến đổi diễn ra ở giai cấp lao động trong khu vực văn minh công nghiệp lại có thể giúp chúng ta hiểu sâu hơn kết cấu giai cấp của xã hội tư bản chủ nghĩa hiện đại, rất có giá trị tham khảo.

Với chủ nghĩa duy ý chí, chủ nghĩa hiện sinh, chủ nghĩa Keynes và chủ nghĩa tự do kinh tế cũng đều cung cấp manh mối cho chúng ta nghiên cứu mâu thuẫn chính trị kinh tế của chủ nghĩa tư bản hiện đại.

5. Xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa mang màu sắc Trung Quốc

Việc việc nghiên cứu và nắm bắt các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại có lợi cho việc xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa mang màu sắc Trung Quốc.

Sự phát triển của văn hóa Trung Quốc là tiêu chí quan trọng của sức mạnh tổng hợp của đất nước, không thể tách rời thành quả chung của nền văn minh loài người.

Ngày nay các loại văn hóa tư tưởng trên phạm vi thế giới va đập lẫn nhau, lý luận triết học và văn hóa phương Tây đương đại đã được giới thiệu, đã thâm nhập tương đối nhiều tại Trung Quốc, chỉ có lý giải nghiên cứu một cách đúng đắn chúng mới có thể kiên trì phương châm “ta là chủ, dùng cho ta”, vừa thu nạp rộng rãi có phân tích chỗ mạnh của văn hóa các nước, vừa chống lại ảnh hưởng của văn hóa tư tưởng tiêu cực mục nát.

Việc di thực, lai ghép một cách máy móc văn hóa phương Tây sẽ làm cho văn hóa bản địa đình đốn, rạn vỡ. Khi xây dựng văn hóa mới của Trung Quốc cần bắt rễ vào thực tiễn chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc, kiên trì lấy chủ nghĩa Marx làm chỉ đạo, bằng thái độ xem xét kỹ “Trung Quốc và nước ngoài, xưa và nay” để kế thừa và phát huy truyền thống văn hóa ưu tú Trung Hoa, dung hòa những thành quả văn hóa ngoại lai hợp lý, qua “đổi mới tổng hợp” mà sáng tạo ra văn hóa của chủ nghĩa xã hội mang màu sắc trung Quốc tươi đẹp hơn, nhiều màu sắc hơn, nhằm đáp ứng nhu cầu tiến bộ toàn diện của xã hội và phát triển toàn diện con người, cống hiến xứng đáng cho văn minh loài người.

Ngoài ra, nghiên cứu các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại là một trong những bộ phận hợp thành quan trọng của việc lợi dụng chủ nghĩa tư bản, phát triển văn minh tinh thần của chủ nghĩa xã hội. Lợi dụng chủ nghĩa tư bản không những cần coi trọng phần cứung, tức là coi trọng một số thứ thuộc tầng diện vật chất như vốn, tài nguyên, kỹ thuật, mà còn cần coi trọng phần mềm, tức là coi trọng nội dung ở tầng diện tư tưởng. Phần học thuyết lý luận của các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại, với tính cách là hiện tượng văn hóa của xã hội phương Tây đương đại, là bộ phận hợp thành quan trọng của văn minh thế giới hiện đại.

Cũng giống như chủ nghĩa Marx phát triển lên trên cơ sở hấp thu rộng rãi thành quả văn minh thế giới, sự phát triển của văn hóa xã hội chủ nghĩa đương đại cũng không tách rời việc hấp thu rộng rãi thành quả văn minh thế giới hiện đại, trong đó đương nhiên không thể thiếu việc hấp thu những nhân tố hợp lý trong học thuyết lý luận của các trào lưu tư tưởng xã hội phương Tây hiện đại.

(MK LAW FIRM: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến Luật sư của LVN Group, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)

Trên đây là nội dung Luật LVN Group đã sưu tầm và biên soạn. Trường hợp trong nội dung tư vấn có điều gì gây nhầm lẫn, chưa rõ ràng hoặc thông tin nêu trong nội dung tư vấn khiến quý khách chưa hiểu hết vấn đề hoặc/ và có sự vướng ngại, thắc mắc, chúng tôi rất mong nhận được ý kiến phản hồi của quý khách hàng. Mọi vướng mắc bạn vui lòng trao đổi trực tiếp với bộ phận Luật sư của LVN Group tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài gọi số: 1900.0191 hoặc liên hệ văn phòng để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ từ Luật LVN Group

Rất mong nhận được sự hợp tác!

Trân trọng!

Luật LVN Group (Sưu tầm và biên tập).