Quảng cáo bất chấp luật lệ

Toàn cảnh bức tranh quảng cáo ở thành phố

Ngã tư Nguyễn Xí – Xô Viết Nghệ Tĩnh (quận Bình Thạnh) giờ cao điểm xe máy đang lách lề, xe buýt cố chen nhau trước trụ đèn đỏ thì đột nhiên, một nam thanh niên từ vỉa hè lao nhanh xuống đường, nhét vào tay những người tham gia lưu thông mẩu giấy màu bìa cứng in hình vài người mẫu mặc… đồ tắm kèm theo số điện thoại của tổng đài điện thoại để ai muốn tải hình về thì cứ soạn tin gửi đến.

Ở nhiều ngã tư khác, cũng lúc đèn đỏ, người tham gia giao thông vẫn thường xuyên nhận được những tờ rơi, card visit quảng cáo từ quán ăn cho đến trung tâm luyện thi đại học, nơi dạy đàn guitar…

Và sau khi đèn tín hiệu giao thông chuyển sang màu xanh, cũng là lúc mặt đường lem nhem rác do người đi đường vứt những mẩu quảng cáo lại. Tình trạng này, trước các cổng trường THPT vào những dịp gần có kỳ thi đại học cũng thế, tờ rơi quảng cáo trung tâm luyện thi đại học biến thành rác “nhuộm” trắng mặt đường.

Lâu ngày trở thành thói quen, bất cứ khi nào đi làm về, người dân đang sinh sống tại TP HCM vẫn thấy hàng chục tờ rơi nhét vào ngăn cửa kéo hoặc vứt dưới sàn nhà theo kẽ hở của cửa khép. Quảng cáo từ chuyện bếp gas, gạo, nước đóng chai cho đến dịch vụ làm sắc đẹp, sửa chữa bảo trì máy lạnh, máy giặt… Sau một ngày làm việc mệt mỏi trở về nhà lại bị một đống rác tống vào nhà, dĩ nhiên là gia chủ sẽ rất bực bội. Nhưng, bực bội thì bực bội, còn chuyện “vứt rác vào nhà người khác” vẫn diễn ra vào ngày hôm sau.

Trên nhiều tuyến đường tại TP HCM, nhan nhản ở những cột điện, buồng điện thoại công cộng, trên tường rào… là poster quảng cáo “nhanh” của các công ty khoan cắt bêtông, dịch vụ trị… yếu sinh lý và giờ là album của các ca sĩ.

Đã có thời, để ngăn chặn tình trạng “khoan cắt bêtông” lấn át phố phường, các cơ quan, ban ngành đã ra quyết định, hễ có số điện thoại nào xuất hiện tại vỉa hè hoặc trên cột điện thì số điện thoại ấy sẽ bị khóa ngay lập tức. Cứ tưởng là với quy định nghiêm khắc đó, nạn “khoan cắt bêtông” sẽ nhanh chóng bị dẹp bỏ. Tuy nhiên, quy định này ra đời chưa được bao lâu, thì lại xảy ra “biến cố” ngay trong giới khoan cắt bêtông với nhau.

Lợi dụng quy định cắt số điện thoại, nhóm “khoan cắt bêtông” liên tục thuê người tung số điện thoại của… đối thủ lên những khu vực dễ nhìn nhất và sau đó ngồi đợi… số điện thoại ấy bị cắt. Chờ một thời gian cho tình hình tĩnh lại, “thủ phạm” của vụ “vu oan giá họa” mới bắt đầu công bố số điện thoại của mình và nhanh chóng chiếm lĩnh được “thị trường”.

Khi mà các vụ “khoan cắt bêtông”, “yếu sinh lý” chưa kịp trả lại bộ mặt văn minh cho đường phố, thì đến lượt các ca sĩ hạng ruồi bắt đầu “đu cột điện” cạnh tranh quyết liệt. Có thời điểm, album của ca sĩ dày đặc đến mức, poster album ca sĩ này nằm đè lên poster album của ca sĩ khác, từ “Tôi là Kim” cho đến “Anh và em ở giữa ngã ba đường”, hoặc “Cuộc tình tay 4″… loạn hết lên. Phần nhiều, những ca sĩ này không ai biết, album của họ khi xuất hiện lại càng rơi vào tình trạng “vô thanh vô ảnh”.

Khi mà Internet lẫn điện thoại di động (ĐTDĐ) tại Việt Nam phát triển rầm rộ, cũng là lúc người sử dụng các loại dịch vụ này phải điên đầu với chuyện thư rác và tin nhắn rác. Hàng loạt biện pháp đã được các nhà cung cấp dịch vụ thực hiện nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Lâu dần, hình như người ta đã quen với chuyện này và coi đó là điều đương nhiên khi sử dụng ĐTDĐ hoặc hộp thư điện tử. Có biết đâu rằng, hai hình thức quảng cáo này đều là trái với pháp lệnh về quảng cáo.

Không dừng lại ở đó, một hình thức quảng cáo nữa dẫu vi phạm pháp lệnh nhưng vẫn nghiễm nhiên tồn tại đó chính là việc các siêu thị điện máy tại TP HCM rất thích mang loa công suất lớn chĩa ra ngoài đường phát nhạc hết cỡ, gây sự chú ý của người tham gia giao thông nhằm thu hút khách hàng.

Hầu như, bất cứ siêu thị điện máy nào trên địa bàn TP HCM cũng tập trung “khai thác” tối đa cách quảng cáo này. Quảng cáo theo kiểu “đá thúng đụng nia” nhằm thu hút sự chú ý bằng tiếng ồn rõ ràng đã phạm luật, không chỉ vậy, đó cũng là một trong những nguyên nhân gây nên sự “ô nhiễm tiếng ồn” vốn đang là vấn nạn cho người sinh sống ở các thành phố lớn tại nước ta.

Luật quảng cáo đã “chào thua”… thói quen

Trong một nỗ lực nhằm chấn chỉnh các hình thức quảng cáo vô tội vạ tại TP HCM, UBND TP HCM vào năm 2002 đã ra Quyết định 108 nhằm “siết” lại quảng cáo.

Tính từ thời điểm ra Quyết định 108 cho đến cuối năm 2008, Cơ quan phụ trách về quảng cáo của TP HCM đã tháo gỡ 220 bảng quảng cáo không phép, xóa hơn 2.000.000 số điện thoại khoan cắt bêtông, rút hầm cầu; tịch thu 10.000 băng rôn, 8.100 biển hiệu, 195.000 tờ rao vặt trái phép; thông báo cho ngành bưu điện cắt gần 1.000 số điện thoại khoan cắt bêtông, rút hầm cầu…

Trao đổi với chúng tôi xung quanh thực trạng “quảng cáo bất chấp luật lệ”, Luật sư Trần Hồng Phong – Giám đốc Công ty Luật hợp danh ECOLAW khẳng định, dẫu rằng các hình thức quảng cáo thì rất nhiều, nhưng chắc chắn bất cứ hình thức quảng cáo nào cũng phải có giấy phép.

Theo Luật sư của LVN Group Phong, các poster quảng cáo dán tràn lan tại các cột điện hoặc trên tường có thể đều đã được Sở duyệt. Nhưng, thay vì dán đúng quy định theo chỉ đạo của Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL), các doanh nghiệp lại dán tràn lan dẫn đến tình trạng nhếch nhác cho đô thị. Và cơ quan có chức năng để kiểm tra và xử phạt nhằm chấn chỉnh những vụ “cố ý vi phạm” này là thanh tra Sở VH-TT&DL.

Theo chúng tôi, có lẽ, với những sai phạm về quảng cáo như hiện nay, thì thanh tra Sở không thể nào mà quản hết được. Thêm nữa, vấn đề xử phạt những vụ việc này cũng không hề đơn giản.

Dẫu rằng, Pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về quảng cáo năm 2001 quy định: “Người nào có hành vi vi phạm pháp luật về quảng cáo thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo luật định. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn vi phạm các quy định về việc cấp, thu hồi giấy phép thực hiện quảng cáo, cản trở hoạt động quảng cáo đúng pháp luật của tổ chức, cá nhân… thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự…”.

Trong Khoản 5 và Khoản 7 của Điều 5 Pháp lệnh Quảng cáo ghi rõ: Quảng cáo làm ảnh hưởng xấu đến mỹ quan đô thị, cảnh quan, môi trường và trật tự an toàn giao thông. Quảng cáo sản phẩm, hàng hóa chưa được phép lưu thông, dịch vụ chưa được phép thực hiện tại thời điểm quảng cáo… đều thuộc “Những hành vi nghiêm cấm trong hoạt động quảng cáo”.

Riêng đối với loại hình quảng cáo bằng cách khuếch đại âm thanh gây tiếng ồn để thu hút sự chú ý của khách hàng, theo ý kiến của Luật sư của LVN Group Trần Hồng Phong thì chắc là “không ai cho phép và cũng không xin phép ai”, nếu xét về khía cạnh an ninh trật tự, thì đối với hành vi này Cơ quan công an trực thuộc địa phương đó có đủ chức năng để xử lý và giải quyết.

Bên cạnh đó, về quan hệ dân sự thì người dân ở khu vực có thể đề nghị Cơ quan công an đến yêu cầu chấm dứt hành vi quảng cáo bằng tiếng ồn này. Luật sư Phong nhấn mạnh, nếu người dân sinh sống xung quanh khu vực của các siêu thị điện máy liên tục gây ra tiếng ồn lớn, có đủ minh chứng về những tổn hại về tinh thần do tiếng ồn gây ra như: u uất, trầm cảm, nhức đầu hoặc lãng tai… thì có thể khởi kiện cơ sở gây ra tiếng ồn trên.

Theo chúng tôi, đây vẫn là điều bất cập, vì một cơ sở sản xuất gây ồn ào thì lập tức bị nhiều cơ quan xử phạt, nhưng một siêu thị điện máy gây ồn ào không kém nhưng lại lâm vào tình trạng “không ai nhòm ngó đến”.

Trên thực tế, những sai phạm về quảng cáo dưới nhiều hình thức đang diễn ra hàng ngày tại TP HCM có thể là không lớn, nhưng điều đó không có nghĩa là cứ để mặc mọi chuyện diễn ra. Mọi cá nhân, tổ chức đều buộc phải tuân theo những quy định hoặc pháp lệnh được ban bố nhằm đảm bảo cho một trật tự xã hội ổn định. Thêm vào đó, chấn chỉnh quảng cáo, cũng là cách để thành phố ngày càng văn minh và sạch đẹp hơn.

Hơn thế nữa, theo quan điểm của chúng tôi, luật phải được thực thi nghiêm minh từ những chuyện nhỏ nhặt nhất. (Ngô Nguyệt Hữu)
————————————————–

 ( Bài viết này đã đăng trên báo Công an nhân dân & An ninh thế giới và tại website : antg.cand.com.vn ngày 5-6-2009.

—————————————————-