So sánh tội lây truyền HIV với tội cố ý truyền HIV cho người khác?

Tội lây truyền HIV cho người khác

Tội cố ý truyền HIV cho người khác

Căn cứ pháp lý

Điều 148 Bộ luật Hình sự năm 2015

Điều 149 Bộ luật Hình sự năm 2015

Khách thể

Cả hai tội đều giống nhau về mặt khách thể: Khách thể của tội phạm là xâm phạm đến quyền được bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người. Nạn nhân bị xâm hại đều là người không bị nhiễm virus HIV

Mặt khách quan

Dấu hiệu cơ bản của tội này khác với cố ý truyền HIV cho người khác ở chỗ người phạm tội đã bị nhiễm HIV và biết được mình đã bị nhiễm HIV, nhưng vì động cơ đê hèn nên đã cố ý thực hiện hành vi truyền HIV vào cơ thể người khác. 

Các hành vi mà người phạm tội thực hiện bằng những phương thức và thủ đoạn khác nhau. Các hành vi đó có thể thực hiện thông qua việc tiếp xúc cơ thể trực tiếp giữa người phạm tội và nạn nhân hoặc có thể gián tiếp thông qua các dụng cụ, phương tiện trung gian nhưng phải lấy từ cơ thể người phạm tội như: Dùng chung bơm kim tiêm, nhất là với người tiêm chích ma túy. Người nhiễm virus HIV dùng kim tiêm đâm vào người mình sau đó đâm vào người khác hoặc dùng dao,vật nhọn rạch tay, chân hoặc bất cứ bộ phận nào trên cơ thể của mình cho nó chảy máu rồi dùng máu đó dính/bôi vào vết thương hở của người khác; quan hệ tình dục không an toàn với người khác (trường hợp này nếu nạn nhân biết về tình trạng nhiễm virus HIV của đối phương nhưng vẫn tình nguyện quan hệ tình dục thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự) .Theo đó, điều kiện để người lây truyền HIV cho người khác bị coi là phạm tội là nạn nhân không biết rằng người quan hệ tình dục với mình bị nhiễm HIV.  Hoặc một số hành vi như tiêm, chích nơi công cộng hoặc nơi vắng vẻ nhưng không vứt kim tiêm vào thùng rác mà vứt rải rác xung quanh khiến cho người dân dẫm phải, người thực hiện hành vi phải nhận thức được rằng việc việc vứt bừa bãi kim tiêm như thế sẽ để hại hậu quả nghiêm trọng nhưng vẫn cố tình hoặc chủ quan không vứt.

Hậu quả của hành vi lây truyền HIV cho người khác đó là nạn nhân bị nhiễm HIV (lưu ý nạn nhân nhiễm HIV phải lây trực tiếp từ người thực hiện hành vi phạm tội).  Căn cứ để xác định nạn nhân có bị nhiễm bệnh hay không phải dựa vào xét nghiệm của cơ quan y tế có thẩm quyền. Nếu nạn nhân không bị nhiễm bệnh thì không cấu thành tội này. Phải làm rõ mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả xảy ra. Nạn nhân bị nhiễm HIV phải do lây lan từ người phạm tội, nếu nạn nhân bị nhiễm HIV do lây lan từ nguồn lây khác thì người đó không phạm tội này.

Tội phạm hoàn thành kể từ khi hậu quả nạn nhân bị nhiễm HIV xảy ra. Trường hợp nạn nhân không bị nhiễm HIV nhưng đã có hành vi lây truyền, người phạm tội phải chịu trách nhiệm với trường hợp phạm tội chưa đạt.

Dấu hiệu nhận biết cơ bản của tội này là người phạm tội không bị nhiễm HIV nhưng đã cố ý truyền HIV từ người này sang người khác.

Người phạm tội thực hiện các hành vi phạm tội một cách cố ý, biết mình làm sai và gây hậu quả nghiêm trọng nhưng vẫn cố tình làm để thỏa mãn động cơ đê hèn. Người phạm tội thực hiện các hành vi và phương thức thủ đoạn khác nhau như cho người bị nhiễm tiếp xúc trực tiếp với nạn nhân hoặc dùng dụng cụ, phương tiện hỗ trợ để đưa virus từ người nhiễm sang nạn nhân chứ không phải lấy từ người phạm tội, ví dụ: dùng kim tiêm đâm vào người bị nhiễm bệnh rồi đâm vào người khác hoặc dùng dao, vật nhọn rạch tay, chân người bị nhiễm bệnh cho máu dính vào rồi rạch vào người khác; đem máu của người bị nhiễm HIV cho người khác; lôi kéo, dụ dỗ người nhiễm và nạn nhân quan hệ tình dục không an toàn. Bác sỹ, y tá biết được bệnh nhân của mình bị nhiễm HIV nhưng không diệt khuẩn đúng cách các dụng cũ phẫu thuật, dụng cụ khám chữa bệnh khiến bệnh nhân khác của mình bị nhiễm HIV, hoặc cố tình truyền máu bị nhiễm HIV sang cho bệnh nhân khác….

Ngoài ra, người phạm tội còn có hành vi khác như dùng các thủ đoạn làm cho những bình, túi máu sạch dự trữ trong các bệnh viện trở thành máu bị nhiễm virus HIV với ý thức để truyền bệnh này cho nhiều người khác. Trong trường hợp hành vi của người phạm tội mới chỉ làm nhiễm virus HIV trong các túi hoặc bình máu dự trữ, chưa truyền máu đó cho người khác đã bị phát hiện, ngăn chặn kịp thời thì người phạm tội vẫn bị truy tố về tội cố ý truyền bệnh HIV cho người khác nhưng ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội.

Hậu quả xảy ra là người bị hại bị nhiễm HIV trực tiếp từ hành vi của người phạm tội gây ra. Căn cứ để xác định nạn nhân có bị nhiễm bệnh hay không phải dựa vào xét nghiệm của cơ quan tế có thẩm quyền. Nếu nạn nhân không bị nhiễm bệnh thì không cấu thành tội này.  

Hành vi cố ý truyền HIV phải là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hậu quả nạn nhân bị nhiễm HIV. Người bị hại (nạn nhân) là người đã bị truyền HIV và người có hành vi truyền HIV cho họ đã cấu thành tội phạm này rồi, không cần biết người bị hại có bị nhiễm HIV hay không. Nếu người bị hại không bị nhiễm HIV thì hành vi phạm tội thuộc trường hợp phạm tội chưa đạt. 

Dấu hiệu hậu quả là dấu hiệu để xác định tội phạm hoàn thành. Giữa hậu quả và hành vi của người phạm tội phải có mối quan hệ nhân quả. Tội phạm được coi là hoàn thành khi người phạm tội thực hiện hành vi truyền HIV từ người bệnh, nguồn bệnh sang cho người khác và chính bởi hành vi đó khiến cho nạn nhân nhiễm HIV. Trường hợp nạn nhân chưa nhiễm HIV nhưng người phạm tội đã thực hiện các hành vi nêu ở mặt khách quan thì người này vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong trường hợp chuẩn bị phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt.

Chủ thể

Chủ thể của tội lây truyền HIV cho người khác là bất kỳ người nào bị nhiễm HIV và có đủ năng lực trách nhiệm hình sự nhận thức mọi vấn đề, biết rõ mình bị nhiễm HIV

Điều 149 Bộ luật Hình sự quy định chủ thể của tội cố ý truyền HIV cho người khác là người không thuộc trường hợp quy định tại Điều 148 của Bộ luật này.

Hiểu đơn giản, chủ thể của tội phạm này là người không bị nhiễm HIV hoặc có bị nhiễm HIV nhưng virus HIV mà họ truyền cho người khác không phải virus HIV trong cơ thể của họ mà virus từ cơ thể của người khác.

Chủ thể của tội phạm có thể là cá nhân thực hiện hành vi truyền HIV một mình nhưng cũng có thể là người thực hành; người tổ chức; người xúi giục hoặc người giúp sức trong vụ án đồng phạm cố ý truyền HIV cho người khác.

Tuy nhiên ngoài điều kiện chủ thể không phải là người bị nhiễm HIV được quy định riêng biệt trong Điều 149 Bộ luật Hình sự thì người phạm tội phải đáp ứng được điều kiện từ đủ 16 tuổi trở lên theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự và điều kiện có đủ năng lực trách nhiệm hình sự gồm năng lực nhận thức và năng lực làm chủ hành vi.

Mặt chủ quan

Người phạm tội thực hiện việc lây truyền HIV cho người khác với lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội hoàn toàn biết rõ mình bị HIV và mong muốn người khác cũng bị nhiễm HIV như mình hoặc vì động cơ đê hèn nào đó. Nếu một người không biết mình bị HIV mà vô tình lây lan cho người khác thì không phạm tội này.

Người phạm tội thực hiện việc truyền HIV cho người khác với lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội hoàn toàn biết rõ hành vi truyền HIV sẽ gây ra hậu quả làm nạn nhân bị HIV và mong muốn hậu quả ấy xảy ra. Hành vi truyền HIV cho người khác nguy hiểm hơn nhiều so với hành vi lây truyền HIV cho người khác nên nhà làm luật coi hành vi truyền HIV là hành vi phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, còn hành vi lây truyền HIV nhà làm luật chỉ coi là hành vi phạm tội ít nghiêm trọng hoặc phạm tội nghiêm trọng.

Hình phạt

Điều 148 Bộ luật Hình sự quy định 02 khung hình phạt đối với người phạm tội như sau:

– Khung hình phạt phạt tù từ 01 năm đến 03 năm đối với người nào biết mình bị nhiễm HIV mà cố ý lây truyền HIV cho người khác, trừ trường hợp nạn nhân đã biết về tình trạng nhiễm HIV của người bị HIV và tự nguyện quan hệ tình dục.

– Khung hình phạt phạt tù từ 03 năm đến 07 năm khi người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây: Đối với 02 người trở lên; đối với người dưới 18 tuổi, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 142 và Điều 145 của Bộ luật này; đối với phụ nữ mà biết là có thai; đối với thầy thuốc hoặc nhân viên y tế trực tiếp chữa bệnh cho mình; đối với người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân.

Điều 149 Bộ luật Hình sự quy định 04 Khung hình phạt đối với người phạm tội như sau:

– Khung hình phạt phạt tù từ 03 năm đến 07 năm đối với người nào cố ý truyền HIV cho người khác.

– Khung hình phạt phạt tù từ 07 năm đến 15 năm khi người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây: Có tổ chức; đối với người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân; đối với người dưới 18 tuổi; đối với từ 02 người đến 05 người; lợi dụng nghề nghiệp; gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 31% đến 60%.

– Khung hình phạt phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân  khi người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau: đối với phụ nữ mà biết là có thai; đối với 06 người trở lên; gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 61% trở lên; làm nạn nhân tự sát.

– Khung hình phạt bổ sung, người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.