Tài sản hình thành trong tương lai là gì? Ví dụ và phân tích chi tiết

1. Tài sản hình thành trong tương lai là gì?

Thuật ngữ tài sản hình thành trong tương lai đã được sử dụng trong văn bản pháp luật Việt Nam kể từ năm 1999, theo đó, tại Nghị định số 165/1999/NĐ-CP ngày 19/11/1999 của Chính phủ về giao dịch bảo đảm quy định: “Tài sản hình thành trong tương lai là động sản bất động sản hình thành sau thời điểm ký kết giao dịch bảo đảm và sẽ thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm như hoa lợi, lợi tức, tài sản hình thành từ vốn vay, công trình đang xây dựng các tài sản khác mà bên bảo đảm có quyền nhận”. Tại Nghị định số 178/1999/NĐ-CP ngày 29/12/1999 của Chính phủ về bảo đảm tiền vay của các tổ chức tín dụng được sửa đổi, bổ sung theo Nghị định số 85/2002/NĐ-CP ngày 25/10/2002 (Nghị định số 178/1999/NĐ-CP) cũng có quy định về một trong những tài sản hình thành trong tương lai là tài sản hình thành từ vốn vay như sau: “Tài sản hình thành từ vốn vay là tài sản của khách hàng vay mà giá trị tài sản được tạo nên bởi một phần hoặc toàn bộ khoản vay của tổ chức tín dụng”.

Sau một thời gian áp dụng quy định này trên thực tế, khái niệm tài sản hình thành trong tương lai đã thể hiện một số bất cập cũng như chưa rõ ràng hoặc chỉ mang tính chất áp dụng đối với quan hệ bảo đảm trong hoạt động tín dụng của các tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại. Quy định tài sản hình thành trong tương lai là động sản, bất động sản hình thành sau thời điểm ký kết giao dịch bảo đảm và sẽ thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm chỉ giới hạn tài sản hình thành trong tương lai ở vật, chưa đề cập cụ thể tới các dạng tài sản khác. Trong khái niệm đã nêu rõ các loại tài sản hình thành trong tương lai là hoa lợi, lợi tức, tài sản hình thành từ vốn vay, công trình đang xây dựng và các tài sản khác. Việc liệt kê như vậy sẽ không đảm bảo bao quát chung được toàn bộ khai niệm đối với các loại tài sản là tài sản hình thành trong tương lai, đồng thời theo xu hưởng phát triển thì ngày càng có nhiều loại tài sản hình thành trong tương lai phát sinh chẳng hạn như quyền đòi nợ hình thành trong tương lai, máy móc, thiết bị hình thành theo đơn đặt hàng của các doanh nghiệp được thể chấp để vay vốn ngân hàng…

Đến Bộ luật dân sự năm 2005 tại mục bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự đã quy định “Vật dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự là vật hiện có hoặc được hình thành trong tương lai. Vật hình thành trong tương lai là động sản bất động sản thuộc sở hữu của bên bảo đảm sau thời điểm nghĩa vụ được xác lập hoặc giao dịch bảo đảm được giao kết”. Như vậy, có thể thấy rằng, trong cơ cấu của BLDS năm 2005 thì quy định về tài sản hình thành trong tương lai không được quy định tại phần về tài sản mà được quy định trong phần bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự, điều này cho thấy dường như nhà làm luật chỉ hướng đến tài sản hình thành trong tương lai là đối tượng của giao dịch bảo đảm mà không là đối tượng của các giao dịch dân sự khác. BLDS năm 2005 cũng lấy hệ quy chiếu xác định tài sản hình thành trong tương lai là động sản, bất động sản thuộc sở hữu của bên bảo đảm sau thời điểm xác lập nghĩa vụ hoặc thời điểm giao dịch bảo đảm được giao kết có đối tượng chính là động sản, bất động sản hình thành trong tương lai đó.

Có thể nói rằng, các quy định về tài sản hình thành trong tương lai trước khi BLDS năm 2015 có hiệu lực dường như chỉ có mục đích nhằm phục vụ về giao dịch bảo đảm mà không nằm trong hệ thống quy định về tài sản Đến BLDS năm 2015 thì khái niệm tài sản hình thành trong tương lai được đặt trong chương Tài sản, theo hướng tài sản hình thành trong tương lai mang tính hình thành và thời điểm xác lập sở hữu, theo đó quy định:

“Tài sản hình thành trong tương lai bao gồm: Tài sản chưa hình thành. Tài sản đã hình thành nhưng chủ thể xác lập quyền sở hữu tài sản sau thời điểm xác lập giao dịch” theo quy định tại khoản 2 Điều 108 Bộ luật dân sự năm 2015.

2. Ví dụ về tài sản hình thành trong tương lai

Trong những năm gần đây, với tốc độ đô thị hóa ngày càng cao và các giao lưu dân sự trong hoạt động dân sự, kinh doanh, thương mại ngày càng lớn thì tài sản hình thành trong tương lai đã trở nên phổ biến và đa dạng hơn. Đặc biệt là các dự án đầu tư xây dựng nhà ở hình thành trong tương lai, dự án đầu tư công trình xây dựng hình thành trong tương lai, tàu, thuyền, máy móc, thiết bị được sản xuất theo đơn đặt hàng, quyền đòi nợ hình thành trong tương lai,…

Nếu căn cứ theo tính chất vật lý của tài sản hình thành trong tương lai thì có thể phân loại thành: tài sản hình thành trong tương lai hữu hình và tài sản hình thành trong tương lai vô hình. Tài sản hình thành trong tương lai hữu hình là những tài sản sau khi hình thành là những tài sản hiện hữu trong thế giới vật chất mà con người cầm được, nắm được sờ được và có hình dạng vật chất rõ ràng, ví dụ như nhà ở hình thành trong tương lai, tàu thuyền hình thành trong tương lai,… Tài sản hình thành trong tương lai vô hình là những tài sản mà được thể hiện dưới hình thức khác mà con người không thể cảm giác được mà trong đó có thể được thể hiện dưới dạng quyền, một sản phẩm trí tuệ, ý tuởng,… Ví dụ như quyền tài sản hình thành từ các hợp đồng mua bán hàng hóa, quyền sở hữu trí tuệ như quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp.

Nếu căn cứ theo tình trạng của tài sản hình thành trong tương lai thì có thể phân loại thành: tài sản hình thành trong tương lai là động sản và tài sản hình thành trong tương lai là bất động sản.

Nếu căn cứ theo thủ tục của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì có thể phân chia thành tài sản hình thành trong tương lai không phải đăng ký quyền sở hữu và tài sản hình thành trong tương lai phải đăng ký quyền sở hữu. Tài sản hình thành trong tương lai không phải đăng ký quyền sở hữu là những tài sản khi hình thành theo quy định của pháp luật thì chủ sở hữu không phải tiến hành đăng ký quyền sở hữu đối với tài sản đó. Tài sản hình thành trong tương lai phải đăng ký quyền sở hữu là những tài sản trong tương lai khi đã hình thành thì theo quy định pháp luật của nhà nước, chủ sở hữu phải tiến hành các thủ tục cần thiết theo quy định pháp luật để tiến hành đăng ký quyền sở hữu đối với tài sản đó.

Nếu căn cứ theo mức độ hình thành của tài sản hình thành trong tương lai thì có thể phân loại thành tài sản hình thành trong tương lai đã hình thành nhưng chưa có giấy chứng nhận quyền sở hữu, ví dụ: nhà chung cư đã xây xong, bên bản đã giao nha, bên mua đã trả tiền nhưng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất chưa được cấp và tài sản hình thành trong tương lai đang trong quá trình hình thành. Thông thường đây chính là dạng tài sản hình thành trong tương lai trên thực tế và mang đúng nghĩa bản chất là tài sản hình thành trong tương lai. Ví dụ: nhà chung cư đang trong quá trình thi công xây dựng, các dự án đầu tư xây dựng công trình xây dựng, nhà máy sản xuất trong khu công nghiệp đang trong quá trình thi công xây dựng.

Chúng ta có thể kể đến các loại tài sản hình thành trong tương lai tồn tại phổ biến trong thực tế hiện nay như Căn hộ chung cư đang trong quá trình thi công thuộc các dự án xây dựng nhà ở để bản; Nhà ở riêng lẻ (nhà liền kề, biệt thự, nhà ở độc lập) đang trong quá trình thi công xây dựng được xây dựng trên thửa đất ở riêng biệt thuộc quyền sử dụng hợp pháp của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân. Các công trình xây dựng khác đang trong gia trình thi công xây dựng chưa đưa vào sử dụng. Tàu thuyền, máy móc, trang thiết bị được sản xuất, đóng theo dạng hợp đồng đặt hàng theo thiết kế trước đó. Quyền tài sản hình thành trong tương lai phát sinh từ hợp đồng mua bán hàng hóa như quyền đòi nợ. Quyền chờ về đối với số tiền bán chứng khoán trên các tài khoản chứng khoán khi thực giao dịch chứng khoán. Quyền sử dụng số tiền bảo hiểm phát sinh từ hợp đồng bảo hiểm đối với tài sản/ con người.

Trên đây là những thông tin liên quan đến tài sản hình thành trong tương lai mà Luật LVN Group muốn cung cấp tới bạn đọc. Nếu bạn đọc có bất kì vấn đề pháp lý nào thắc mắc thì vui lòng liên hệ đến Tổng đài tư vấn pháp luật dân sự trực tuyến thông qua hotline: 1900.0191 để được tư vấn và hỗ trợ nhiệt tình. Xin chân thành cảm ơn!