Ý nghĩa của bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháo của bị hại, đương sự và người bị tố giác tội phạm, kiến nghị

1. Khái niệm

Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự và người bị tố giác phạm tội, kiến nghị khởi tố trong tố tụng hình sự là tổng hợp tất cả các hành vi, phương thức mà pháp luật quy định cho một số chủ thể tham gia tố tụng hình sự bao gồm cả người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, bị hại, đương sự được đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của họ

2. Ý nghĩa

Cũng giống như quy định về bào chữa trong tố tụng hình sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự và người bị tố giác tội phạm, kiến nghị khởi tố trong tố tụng hình sự được quy định với ý nghĩa đảm bảo thực hiện quyền con người của các chủ thể tham gia tố tụng hình sự, tuy chưa hoặc không phải là người bị buộc tội nhưng cũng có quyền được hỗ trợ về pháp lý để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của họ, tránh khỏi sự xâm hại từ phía các cơ quan tiến hành tố tụng hoặc cá nhân, tổ chức khác. Bên cạnh đó việc quy định về bảo vệ những người tham gia tố tụng trên cũng góp phần vào việc xác định sự thật khách quan của vụ án hình sự, đảm bảo pháp chế, trật tự pháp luật trong hoạt động tố tụng hình sự.

3. Nội dung của bảo vệ trong tố tụng hình sự

3.1 Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố

Người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố là cá nhân hoặc pháp nhân thương mại bị cá nhân hoặc tổ chức đề nghị các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự xem xét các dấu hiệu của tội phạm và đề nghị truy cứu trách nhiệm hình sự. Về mặt nguyên tắc thì bất cứ cá nhân, tổ chức nào cũng có quyền và nghĩa vụ phát hiện, tố giác và báo tin về tội phạm và đề nghị các cơ quan chức năng khởi tố vụ án, khởi tố bị can khi có căn cứ, dấu hiệu tội phạm. Về phía các cơ quan có thẩm quyền, họ có trách nhiệm tiếp nhận, giiair quyết nguồn tin về tội phạm từ các cá nhân, tổ chức.

Pháp luật dành cho các chủ thể là đối tượng bị tố giác, bị kiến nghị khởi tố được quyền tự bảo hoặc nhờ người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, căn cứ theo quy định tại Điều 57 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Diện người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố cũng giống như diện người bào chữa trong tố tụng hình sự và có thể là Luất ư; Bào chữa viên nhân dân; người đại diện; trợ giúp viên pháp.

Điều 57 Bộ luật tố tụng hình sự quy định như sau:

Đồng thời pháp luật cũng có quy định người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố có nghĩa vụ sử dụng các biện pháp do pháp luật quy định để góp phần làm rõ sự thật khách quan của vụ án và giúp người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố về pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

3.2 Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự

Trong tố tụng hình sự, bị hại là cá nhân trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra. Đương sự bao gồm những người như sau: nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Trong đó nguyên đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại. Bị đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức mà pháp luật quy định phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự.

Khi tham gia tố tụng hình sự bị hại, đương sự có thể tự bảo vệ, nhờ người bảo vệ quyền và lợi ích hơp pháp cho mình. Trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của bị hại thì bị hại hoặc người đại diện của họ trình bày lời buộc tội tại phiên tòa.

Khi tham gia tố tụng tụng hình sự người bảo vệ có quyền như sau:

–  Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

– Kiểm tra, đánh giá và trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

– Yêu cầu giám định, định giá tài sản;

– Có mặt khi cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng lấy lời khai, đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói của người mà mình bảo vệ; đọc, ghi chép, sao chụp những tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc bảo vệ quyền lợi của bị hại và đương sự sau khi kết thúc điều tra;

– Tham gia hỏi, tranh luận tại phiên tòa; xem biên bản phiên tòa;

– Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

– Đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật;

– Kháng cáo phần bản án, quyết định của Tòa án có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của người mà mình bảo vệ là người dưới 18 tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất.

Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự có nghĩa vụ:

– Sử dụng các biện pháp do pháp luật quy định để góp phần làm rõ sự thật khách quan của vụ án;

– Giúp bị hại, đương sự về pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

4. Thủ tục đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự

– Khi đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố phải xuất trình các giấy tờ:

+ Luật sư xuất trình Thẻ Luật sư của LVN Group kèm theo bản sao có chứng thực và giấy nhờ Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố;

+ Bào chữa viên nhân dân xuất trình Chứng minh nhân dân hoặc thẻ Căn cước công dân kèm theo bản sao có chứng thực và văn bản cử bào chữa viên nhân dân của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận;

+ Người đại diện của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố xuất trình Chứng minh nhân dân hoặc thẻ Căn cước công dân kèm theo bản sao có chứng thực và giấy tờ có xác nhận của cơ quan có thẩm quyền về mối quan hệ của họ với bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố.
– Trực ban hình sự của Cơ quan điều tra hoặc trực ban hình sự của từng đơn vị điều tra (trong trường hợp không tổ chức trực ban hình sự chung), trực ban các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Khi nhận được hồ sơ đăng ký, đối với Cơ quan điều tra tổ chức trực ban hình sự chung thì cán bộ trực ban hình sự có trách nhiệm ghi rõ giờ, ngày, tháng, năm nhận vào sổ trực ban hình sự, chuyển ngay cho đơn vị thụ lý vụ việc, vụ án để đóng dấu văn bản đến và giao ngay cho Điều tra viên được phân công giải quyết vụ án, vụ việc. Đối với đơn vị điều tra tổ chức trực ban hình sự riêng, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, cán bộ trực ban hình sự có trách nhiệm đóng dấu văn bản đến, ghi rõ giờ, ngày, tháng, năm nhận và chuyển ngay cho Điều tra viên, Cán bộ điều tra được phân công giải quyết vụ án, vụ việc.

Điều tra viên, Cán bộ điều tra có trách nhiệm tiếp nhận, kiểm tra hồ sơ. Trường hợp hồ sơ bảo đảm theo quy định tại khoản 1 Điều này thì trong thời hạn không quá 24 giờ kể từ khi tiếp nhận, Điều tra viên, Cán bộ điều tra có trách nhiệm trình Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra (khi được Thủ trưởng phân công hoặc ủy quyền), Cấp trưởng, Cấp phó cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra ký Thông báo về việc đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp và vào sổ đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Trường hợp hồ sơ đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp chưa bảo đảm theo quy định tại khoản 1 Điều này thì Điều tra viên, Cán bộ điều tra thông báo cho người đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp biết để bổ sung hồ sơ.

Trường hợp có căn cứ từ chối việc đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, cơ quan đang thụ lý vụ án, vụ việc có trách nhiệm thông báo bằng văn bản và nêu rõ lý do từ chối cho người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố.

5. Thay đổi, hủy bỏ việc đăng ký bào vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự

Văn bản thông báo người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự có giá trị sử dụng trong suốt quá trình tham gia tố tụng, trừ trường hợp bị hại, đương sự đề nghị thay đổi người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.

Văn bản thông báo người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố có giá trị trong quá trình giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, trừ trường hợp người bị tố giác, kiến nghị khởi tố đề nghị thay đổi người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Trường hợp người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố đã được cơ quan có thẩm quyền có văn bản thay đổi tư cách tham gia tố tụng, nếu thuộc diện được nhờ người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành các thủ tục đăng ký bào chữa theo quy định.
Việc đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong trường hợp thay đổi người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố được thực hiện theo quy định

Cơ quan đang thụ lý vụ án hủy bỏ việc đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp khi người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố vi phạm pháp luật khi tiến hành bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi hủy bỏ việc đăng ký bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, cơ quan đang thụ lý vụ án, vụ việc có trách nhiệm thông báo bằng văn bản nêu rõ lý do hủy bỏ cho người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, người thực hiện nhờ người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.

Luật LVN Group