1. Biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng theo BLHS

Theo Điều 96 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về giáo dục tại trường giáo dưỡng có nội dung như sau:

“Điều 96. Giáo dục tại trường giáo dưỡng

1. Tòa án có thể áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng từ 01 năm đến 02 năm đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, nếu thấy do tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội, do nhân thân và môi trường sống của người đó mà cần đưa người đó vào một tổ chức giáo dục có kỷ luật chặt chẽ.

2. Người được giáo dục tại trường giáo dưỡng phải chấp hành đầy đủ những nghĩa vụ về học tập, học nghề, lao động, sinh hoạt dưới sự quản lý, giáo dục của nhà trường.”

Biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng trường giáo dưỡng không phải là hình phạt theo quy định của Bộ luật hình sự. Các chủ thể là người chưa thành niên phạm tội, nếu được áp dụng những biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, thì không bị coi là có án tích theo quy định cụ thể tại Khoản 2 Điều 77 Bộ luật hình sự năm 2015.

Biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng quy định tại Điều 96 Bộ luật Hình sự năm 2015 và là biện pháp do Tòa án quyết định được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, nếu cơ quan xét xử nhận thấy do tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội, do nhân thân và môi trường sống của người đó mà cần đưa người có hành vi vi phạm vào một tổ chức giáo dục có kỷ luật chặt chẽ theo quy định của hệ thống pháp luật hiện hành. Người được giáo dục tại trường giáo dưỡng khi bị áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng cần phải chấp hành đầy đủ những nghĩa vụ về học tập, học nghề, lao động, sinh hoạt dưới sự quản lý, giáo dục của nhà trường, cơ sở giáo dục.

Như vậy, ta nhận thấy, biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng là biện pháp tư pháp quan trọng được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 2015, do Tòa án quyết định, áp dụng đối với các chủ thể là người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội, nếu thấy không cần thiết phải áp dụng hình phạt đối với hành vi vi phạm mà họ gây ra, nhưng bởi vì do tính chất của hành vi phạm tội, do nhân thân và môi trường sống của người đó mà cần phải đưa người đó vào trường giáo dưỡng để giáo dục và cải tạo.

2. Trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng theo BLTTHS 2015

Trước đây, Bộ luật hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) quy định các biện pháp tư pháp áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn và biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng. Đồng thời, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 không có quy định cụ thể về trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp tư pháp đối với người chưa thành niên phạm tội. Nay, Bộ luật hình sự năm 2015 đã được đổi mới, chuyển hóa biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn thành biện pháp giáo dục áp dụng trong trường hợp miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, chỉ còn duy nhất biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng được quy định là biện pháp tư pháp áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.

Để bảo đảm việc áp dụng biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng đối với người chưa thành niên phạm tội được rõ ràng, thuận lợi trong thực tiễn, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã được bổ sung quy định cụ thể và khá đầy đủ về trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp này tại Điều 430. Khi xét thấy không cần thiết phải áp dụng hình phạt thì Hội đồng xét xử quyết định trong bản án việc áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Quyết định áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng phải có đầy đủ các nội dung chính theo quy định tại khoản 2 Điều 430 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015; đồng thời, quyết định này phải được giao ngay cho người dưới 18 tuổi phạm tội, cha mẹ hoặc người đại diện của họ và trường giáo dưỡng nơi giáo dục họ để thực hiện.

Quyết định áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng có các nội dung chính:

a) Số, ngày, tháng, năm; địa điểm ra quyết định;

b) Họ tên, chữ ký các thành viên Hội đồng xét xử đã ra quyết định;

c) Lý do, căn cứ ra quyết định;

d) Họ tên, ngày, tháng, năm sinh, nơi cư trú của bị cáo;

đ) Tội danh, điểm, khoản, điều của Bộ luật hình sự đã áp dụng;

e) Thời hạn áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng;

g) Trách nhiệm của trường giáo dưỡng nơi giáo dục người bị áp dụng biện pháp này.

3. Biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng trong hình sự và trong hành chính

Dưới góc độ Hình sự, đưa vào trường giáo dưỡng là biện pháp tư pháp được quy định trong BLHS, do Tòa án quyết định, áp dụng đối với người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội, nếu thấy không cần thiết phải áp dụng hình phạt đối với họ, nhưng do tính chất của hành vi phạm tội, do nhân thân và môi trường sống của người đó mà cần phải đưa người đó vào trường giáo dưỡng. 

Dưới góc độ hành chính, đưa vào trường giáo dưỡng là biện pháp xử lý hành chính áp dụng đối với người chưa thành niên từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi, có hành vi vi phạm luật hành chính nhằm mục đích giúp họ học văn hóa, học nghề, lao động, sinh hoạt dưới sự quản lý, giáo dục của nhà trường.

4. Sự khác biệt giữa biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng trong hình sự và trong hành chính

Thứ nhất, về bản chất pháp lý, đưa vào trường giáo dưỡng theo quy định của BLHS là biện pháp Tư pháp (ngoài các hình phạt) do Tòa án áp dụng đối với người phạm tội. Đưa vào trường giáo dưỡng theo quy định của Luật XLVPHC là biện pháp xử lý Hành chính được áp dụng đối với cá nhân vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội mà không phải là tội phạm.

Thứ hai, về đối tượng áp dụng: Đưa vào trường giáo dưỡng theo quy định của BLHS được áp dụng đối với bị cáo từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi. 

Đưa vào trường giáo dưỡng theo quy định của Luật XLVPHC được áp dụng đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi trong các trường hợp cụ thể được quy định tại Điều 92 Luật XLVPHC như sau:

“1. Người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý quy định tại Bộ luật hình sự. 

2. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm rất nghiêm trọng do vô ý quy định tại Bộ luật hình sự.

3. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm nghiêm trọng do cố ý quy định tại Bộ luật hình sự mà trước đó đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn.

4. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi 2 lần trở lên trong 6 tháng thực hiện hành vi trộm cắp, lừa đảo, đánh bạc, gây rối trật tự công cộng mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự và trước đó đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn”.

Thứ ba, về thủ tục: đưa vào trường giáo dưỡng theo quy định của BLHS được thực hiện qua thủ tục xét xử vụ án hình sự. Khi xét xử, nếu thấy không cần thiết phải áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội, thì Toà án ra Quyết định thi hành biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng. Ngay sau khi nhận được quyết định thi hành biện pháp giáo dưỡng của Toà án, cơ quan Công an cùng cấp có trách nhiệm tổ chức thi hành quyết định của Toà án.

Đưa vào trường giáo dưỡng theo quy định của Luật XLVPHC được thực hiện qua thủ tục xử lý vi phạm hành chính, gồm các bước sau:

(i) Lập hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng. Việc lập hồ sơ sẽ do Chủ tịch UBND cấp xã nơi người chưa thành niên cư trú hoặc nơi nguời chưa thành niên có hành vi vi phạm pháp luật lập; 

Trong trường hợp người chưa thành niên vi phạm do cơ quan Công an cấp huyện, tỉnh trực tiếp phát hiện, điều tra, thụ lý thì cơ quan công an đang thụ lý vụ việc tiến hành lập hồ sơ.

(ii) Cơ quan đã lập hồ sơ thông báo cho người bị đề nghị áp dụng, cha mẹ hoặc người đại diện của họ về việc lập hồ sơ, rồi gửi cho Trưởng phòng Tư pháp cấp huyện. 

(iii) Trưởng phòng Tư pháp cấp huyện có trách nhiệm kiểm tra tính pháp lý của hồ sơ và gửi Trưởng công an cùng cấp. (iv) Trưởng Công an cấp huyện xem xét, quyết định việc chuyển hồ sơ đề nghị Tòa án nhân dân cấp huyện áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng. (v) Tòa án nhân dân cấp huyện ra Quyết định. (vi) Công an cấp huyện đưa người phải chấp hành quyết định vào trường giáo dưỡng.

5. Bị can dưới 18 tuổi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng có giáo dục tại trường giáo dưỡng được hay không?

Biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng quy định tại Điều 96 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) là biện pháp do Tòa án áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, nếu thấy do tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội, do nhân thân và môi trường sống của người đó mà cần đưa người đó vào một tổ chức giáo dục có kỷ luật chặt chẽ. Khoản 1 Điều 430 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 cũng quy định: “Khi xét thấy không cần thiết phải áp dụng hình phạt thì Hội đồng xét xử quyết định trong bản án việc áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội”. Người được giáo dục tại trường giáo dưỡng phải chấp hành đầy đủ những nghĩa vụ về học tập, học nghề, lao động, sinh hoạt dưới sự quản lý, giáo dục của nhà trường trong thời hạn từ 01 năm đến 02 năm.

Như vậy, Tòa án có thể áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng đối với người dưới 18 tuổi khi xét thấy không cần thiết áp dụng hình phạt và cần phải đưa người đó vào một tổ chức giáo dục có kỷ luật chặt chẽ. Luật không quy định cụ thể biện pháp này không được áp dụng trong trường hợp phạm tội nào, do đó, Tòa án vẫn có thể xem xét để áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng đối với bị can 14 tuổi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.

LUẬT LVN GROUP (Sưu tầm & Biên tập)