Kiến nghị nhằm đảm bảo thực hiện quyền tự định đoạt của đương sự

Trong xã hội, ai cũng có với nhau những quan hệ dân sự nhất định. Có những quan hệ dân sự xảy ra êm đềm, hài hòa nhưng cũng có những quan hệ dân sự xảy ra tranh chấp về quyền và lợi ích giữa các chủ thể. Xuất phát từ việc thỏa thuận với nhau, thì để giải quyết tranh, các đương sự cũng có quyền lựa chọn và quyết định. Tố tụng dân sự là sự giải quyết các vụ việc dân sự bằng Tòa án

Nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự.

Khái niệm nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự.

Nguyên tắc của luật TTDS Việt Nam là những tư tưởng pháp lí chỉ đạo, định hướng cho việc xây dựng và thực hiện pháp luật TTDS, được ghi nhận trong các văn bản TTDS.

Quyền tự định đoạt của đương sự là quyền của đương sự trong việc tự quyết định về quyền, lợi ích của họ và lựa chọn biện pháp pháp lý cần thiết để bảo vệ quyền, lợi ích đó. Là một vấn đề cơ bản của tố tụng dân sự, chi phối quá trình tố tụng dân sự nên quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự được quy định là một nguyên tắc cơ bản của luật tố tụng dân sự.

Cơ sở xây dựng nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự.

Cơ sở lý luận:

Quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự luôn gắn liền với quyền tự định đoạt của chủ thể trong quan hệ pháp luật nội dung. Có thể nói rằng các quy định của pháp luật nội dung là cơ sở pháp lí để quy định quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự. Tuy nhiên, quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự còn phụ thuộc vào những quy định của pháp luật về năng lực hành vi chủ thể và thẩm quyền xét xử của tòa án,.. Nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự có cội nguồn từ các nguyên tắc trong giao lưu dân sự. Trong đó, các quan hệ dân sự được xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt trên cơ sở tự nguyện, tự thỏa thuận, tự chịu trách nhiệm và bình đẳng giữa các chủ thể. Việc một chủ thể không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quyền và nghĩa vụ của mình sẽ dẫn đến tranh chấp. Khi tranh chấp được đưa đến tòa án giải quyết, các chủ thể có quyền, lợi ích cần giải quyết trong vụ việc là các đương sự có quyền tự quyết định các biện pháp bảo vệ quyền, lợi ích của mình trước Tòa án và quyết định quyền, lợi ích của mình trong vụ việc.

Cơ sở thực tiễn:

Về bản chất, các tranh chấp dân sự ít mang tính nguy hiểm hơn việc vi phạm các quy phạm pháp luật hình sự, là trách nhiệm giữa các công dân với nhau. Do đó, các đương sự trong quan hệ dân sự phải có quyền tự định đoạt khi có tranh chấp xảy ra, tự lựa chọn cách thức để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Nội dung quy định của pháp luật tố tụng dân sự hiện hành về thực hiện nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự.

Nội dung của nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự xác định quyền của đương sự tự quyết định về việc tham gia tố tụng dân sự, tự quyết định quyền và lợi ích của họ trong tố tụng dân sự theo quy định của pháp luật và trách nhiệm của tòa án giải quyết trong phạm vi yêu cầu của đương sự, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác

Quyền khởi kiện VADS là một trong các quyền TTDS của đương sự, được thực hiện đầu tiên trong quá trình TTDS. Với quy định tại các Điều 4, 5, 9, 186, 187 BLTTDS, Nhà nước chính thức ghi nhận quyền khởi kiện của cá nhân, cơ quan tổ chức yêu cầu TA bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác. Thực hiện quyền khởi kiện chính này là một biểu hiện của nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự trong khởi kiện VADS. Đương sự có thể tự mình hoặc ủy quyền cho người khác khởi kiện VADS (nếu đủ năng lực hành vi TTDS) hoặc người đại diện theo pháp luật của đương sự sẽ quyết định việc khởi kiện (nếu đương sự không đủ năng lực hành vi TTDS).

Khoản 1 Điều 4 BLTTDS quy định: “Cơ quan, tổ chức, cá nhân do Bộ luật này quy định có quyền khởi kiện vụ án dân sự, yêu cầu giải quyết việc dân sự tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu Tòa án bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác”. Khoản 1 Điều 5 BLTTDS quy định: “Đương sự có quyền quyết định việc khởi kiện, yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự. Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự và chỉ giải quyết trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó”. Điều 186 BLTTDS về quyền khởi kiện vụ án: “Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án (sau đây gọi chung là người khởi kiện) tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình”.

Ngoài ra, theo khoản 2 Điều 184 BLTTDS quy định về thời hiệu khởi kiện, thời hiệu yêu cầu giải quyết vụ dân sự thì đương sự được tự định đoạt trong việc yêu cầu áp dụng các quy định về thời hiệu khởi kiện. Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu khi có yêu cầu của một bên hoặc các bên và yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc