Mô hình pháp điển hóa pháp luật Việt Nam nên theo hướng nào? Tại sao?

1. Lựa chọn mô hình pháp điển hóa pháp luật VIệt Nam

Xuất phát từ các yêu cầu đặt ra đối với công tác hệ thống hóa pháp luật trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mô hình pháp điển hóa pháp luật Việt Nam nên theo hướng xây dựng bộ pháp điển theo chủ đề.

Theo đó, toàn bộ các quy phạm pháp luật hiện hành sẽ được tập hợp, sắp xếp, pháp điển hóa theo từng chủ đề để đưa vào bộ pháp điển. Sau khi có bộ pháp điên thì chỉ những quy phạm pháp luật ở trong bộ pháp điển là có giá trị pháp lý, những quy phạm pháp luật được ban hành trước đây mà không được đưa vào bộ pháp điển thì sẽ không có giá trị pháp lý. Những quy phạm pháp luật được ban hành sau khi có bộ pháp điển sẽ được cơ quan pháp điển quốc gia tập hợp, sắp xếp để đưa vào bộ pháp điển theo chủ đề. Trường hợp sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật trước đây thì cơ quan ban hành văn bản phải chỉ rõ sửa đổi, bổ sung những điều khoản, để mục nào của bộ pháp điển. Bộ pháp điển không chi có giá trị sử dụng mà còn có giá trị pháp lý và được viện dẫn trước Tòa án, được sử dụng như văn bản gốc.

Pháp điển hóa đem lại rất nhiều lợi ích không chỉ cho người dân mà cho cả cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước. Đó là việc tạo lập được một hệ thống pháp luật công khai, minh bạch, thân thiện, dễ tiếp cận. Theo đó, quy định trong các văn bản pháp luật hiện hành của các cơ quan nhà nước ở trung ương sẽ được tập hợp, sắp xếp theo các chủ đề đã được xác định với những tiêu chí nhất định. Những chủ đề sẽ hợp thành bộ pháp điển gồm toàn bộ các quy phạm pháp luật của các cơ quan nhà nước ở trung ương ban hành đang có hiệu lực áp dụng, những quy phạm nào không nằm trong bộ pháp điển sẽ không có giá trị pháp lý. Để làm được bộ pháp điển này, cách làm đơn giản và khôn ngoan nhất là trích các mảng quy định liên quan đến từng chủ đề lớn trong các văn bản hiện hành, rồi đưa nguyên vẹn vào các vị trí thích hợp trong khung định sẵn của bộ pháp điển. Như vậy, việc làm bộ pháp điển không yêu cầu người làm công tác pháp điển phải có kiến thức chuyên môn quá cao hoặc đưa ra cách thức pháp điển dựa trên việc phân tích, sắp xếp quá tỉ mỉ đối với từng vấn đề cụ thể mà chỉ cần thực hiện những thao tác kỹ thuật đơn giản là trích các điều khoản từ văn bản gốc và đưa vào vị trí thích hợp trong khung định sẵn của bộ pháp điển. Với cách làm này, chỉ trong một thời gian ngắn là có thể hình thành nên bộ pháp điển có thể chấp nhận được mặc dù có thể bộ pháp điển còn có những tồn tại, thiếu sót, nhưng những tổn tại này sẽ được khắc phục ở trong giai đoạn duy trì bộ pháp điển. Khi những tồn tại này được khắc phục, bộ pháp điển vừa để phục vụ cơ quan nhà nước trong áp dụng pháp luật, vừa nhằm bảo đảm việc tra cứu văn bản thuận lợi một cách tối đa cho mọi đối tượng trong xã hội.

2. Vì sao mô hình pháp điển theo chủ đề khả thi và phù hợp với VIệt Nam?

Căn cứ vào những yêu cầu đặt ra cho việc xây dựng mô hình pháp điển hóa đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có thể thấy, với mô hình pháp điển hóa theo hướng xây dựng bộ pháp điển theo chủ đề nêu trên là khả thi và phù hợp với Việt Nam trong giai đoạn hiện nay và tương lai, bởi vì:

Thứ nhất, mô hình này được xây dựng theo các định hướng chiến lược phát triển của đất nước. Nếu mô hình này được thực hiện sẽ hiện thực hóa các định hướng và giải pháp xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật theo Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24-5-2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020;

Thứ hai, mô hình này thuận tiện tối đa cho các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm thực thi việc xây dựng bộ pháp điển;

Thứ ba, việc sắp xếp các quy định trong một trật tự mới không làm đảo lộn quy trình ban hành văn bản theo quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật;

Thứ tư, chi phí pháp điển không quá lớn cho ngân sách nhà nước;

Thứ năm, thời gian hoàn thiện bộ pháp điển tương đối ngắn do được xây dựng trên nguyên tắc bảo đảm sự thuận tiện tối đa cho các cơ quan liên quan đến hoạt động này, từ cơ quan trực tiếp tiến hành pháp điển đêh các cơ quan phê chuẩn, thông qua bộ pháp điển. Nếu các cơ quan thực hiện pháp điển tiến hành một cách nhanh chóng việc tập hợp và sắp xếp các quy phạm pháp luật, bộ pháp điển có thể sẽ được hoàn thành trong thời gian tương đối ngắn (2 năm để hoàn thành công việc này là khả thi);

Thứ sáu, mô hình này còn có cơ chế cập nhật thuận tiện hướng tới việc duy trì bộ pháp điển một cách bền vững, không bị lạc hậu, lỗi thời so với quá trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật;

Thứ bảy, mô hình pháp điển hóa theo hướng xây dựng bộ pháp điển theo chủ để được xây dựng trên cơ sở tham khảo mô hình thí điểm pháp điển các quy phạm pháp luật về tổ chức và hoạt động của Quốc hội, về sở hữu trí tuệ do Văn phòng Quốc hội, Thường trực ủy ban pháp luật, Bộ Khoa học và Công nghệ phôi hợp với các cơ quan hữu quan thực hiện trong năm 2009 và 2010. Chỉ trong thời gian ba tháng, nhóm chuyên gia pháp điển của Bộ khoa học và Công nghệ cùng một số cơ quan, tổ chức liên quan đã rà soát, tập hợp, sắp xếp các quy phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ; lây câu trúc của luật làm gốc, bổ sung các quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành vào cấu trúc chủ đề; các quy phạm pháp luật được sắp xếp theo thứ bậc pháp lý từ cao đến tháp để cho ra đời bộ pháp điển về sở hữu trí tuệ 748 trang. Với kết quả thí điểm này, có thể nói mô hình pháp điển hóa theo hướng mà người viết nêu ra là khả thi;

Thứ tám, mô hình này được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm, tính chất, quá trình hình thành và phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam; tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm pháp điển hóa của một số nước theo hệ thống thông luật và dân luật trên thế giới.

3. Tổ chức triển khai thực hiện pháp điển hóa theo chủ đề có gặp khó khăn gì không?

Với các quy định về việc xây dựng Bộ pháp điển cũng như thực tế các điều kiện bảo đảm cho việc xây dựng Bộ pháp điển hiện nay thì để xây dựng thành công Bộ pháp điển, các cơ quan thực hiện pháp điển sẽ gặp không ít khó khăn thách thức như:

– Thứ nhất công tác pháp điển hiện nay là việc làm mới ở Việt Nam: Pháp điển trong lịch sử Việt Nam hầu hết là pháp điển về mặt nội dung, còn hiện nay, pháp điển ở Việt Nam là pháp điển về mặt hình thức. Công tác xây dựng Bộ Pháp điển ở Việt Nam sử dụng hình thức pháp điển về hình thức là do hệ thống pháp luật của Việt Nam hiện nay còn cồng kềnh, phức tạp, nhiều tầng nấc, thường xuyên thay đổi và có nhiều hạn chế. Ngoài ra, đây cũng là lần đầu tiên kể từ khi thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa năm 1945, Nhà nước có chủ trương xây dựng một Bộ pháp điển chung nhất, được sử dụng chính thức. Do vậy, công tác pháp điển theo quy điển theo quy định tại Pháp lệnh pháp điển hệ thống quy phạm pháp luật hiện nay là việc làm hoàn toàn mới, chưa có tiền lệ, chưa có kinh nghiệm.

LUẬT LVN GROUP (Sưu tầm & Biên tập)