Quy luật ích lợi cận biên giảm dần (law of diminishing marginal utility) là khái niệm nói rằng khi người tiêu dùng tiêu dùng một lượng hàng hoá hay dịch vụ càng lớn, thì ích lợi hay mức thoả mãn thu được từ mỗi đơn vị tăng thêm sẽ giảm với tốc độ ngày càng nhanh như trong hình 103. Cùng với khái niệm cân bằng của người tiêu dùng, quy luật ích lợi cận biên giảm dần được dùng để lý giải tại sao đường cầu xuống dốc. Đối với hai hàng hoá X và y, điều kiện để đạt được trạng thái cân bằng của người tiêu dùng là:

ích lợi cận biên của X

Giá của X

ích lợi cận biên của Y

Giấ của Y

Hình 103. ích lợi cận biên giảm đần.

Đối với người đói, ích lợi của miếng bánh mỳ tiêu dùng đầu tiên rất cao (Oa), nhưng khi đã tương đối no, những miếng bánh mỳ ăn thêm đem lại mức ích lợi ngày càng nhỏ. Ví dụ, miếng bánh mỳ thứ 6 chỉ đem lại ích lợi tăng thêm bằng Ob.

Bây giờ giả sử rằng tình hình này bị phá vỡ do giá của X giảm. Để lập lại trạng thái cân bằng, nghĩa là làm cho hai tỷ lệ này bằng nhau, ích lợi cận biên của xpliài giảm và của Y phải tăng. Theo quy luật ích lợi cận biên giảm dần, điều này xảy ra khi người tiêu dùng mua nhiều hàng hoá X và ít hàng hoá Y. Bởi vậy, sự giảm giá một hàng hoá làm cho lượng cấu của nó tăng lên.

Song cách ph’ân tích như vậy chỉ có ý nghĩa khi chúng ta tính được ích lợi bằng số dếm, tức nếu chúng ta đo được hầm ích lợi chủ quan của cá nhân để lượng hoá khoảng cách Oa vặ 0ỉ> trong hình 103. Trên thực tế, người ta không thể đo ích lợi với mức độ chính xác như thế và vì vậy khái niệm ích lợi tính bằng số đếm (ích lợi đếm được) được thay thế bằng khái niệm ích lợi tính bằng thứ tự (ích lợi thứ tự).

Đường cầu hiện nay nhìn chung được thiết lập từ các đường bàng quan dựa trên ích lợi thứ tự và đôi khi dựa trên khái niệm tương tự là lý thuyết thị hiếu bộc lộ.